Δραματικά πειστήρια για την πραγματική αιτία θανάτου του Νίκου Ζαχαριάδη, την αυτοκτονία διά απαγχονισμού, την 1η Αυγούστου 1973, στο αγροτόσπιτο που διέμενε στο απόκοσμο Σουργκούτ της Σιβηρίας, εκτοπισμένος από τους Σοβιετικούς και περιθωριοποιημένος από το κόμμα του, αποκαλύπτονται για πρώτη φορά.
Η πραγματική αιτία θανάτου του είχε αποκρυφτεί από τις σοβιετικές αρχές, οι οποίες απέδωσαν τον θάνατό του σε οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου επί τη βάσει αθηροσκλήρωσης, το οποίο οδήγησε σε καρδιακή ανακοπή, σύμφωνα με το πλαστό ιατροδικαστικό πόρισμα που είχε συντάξει ο ιατροδικαστής Γ. Α. Πλετενιόφ. Την αλήθεια γνώριζαν μόνο κάποιοι στις ηγεσίες του ΚΚΣΕ και του ΚΚΕ καθώς και οι οικείοι του.
H σορός του Ζαχαριάδη.
«Δεν εντοπίστηκαν σωματικά τραύματα»
Αποκαθηλωμένος από την ηγεσία του ΚΚΕ μετά από ανοιχτή επέμβαση του ΚΚΣΕ και άλλων πέντε «αδελφών» κομμάτων (6η Πλατιά Ολομέλεια, Μάρτιος 1956), στον απόηχο της αιματηρής εσωκομματικής σύγκρουσης που είχε ξεσπάσει μεταξύ «ζαχαριαδικών» και «αντιζαχαριαδικών» στην Τασκένδη (Σεπτέμβριος 1955), με τις πληγές λόγω της ήττας του ΔΣΕ στον Εμφύλιο ανοιχτές, ο Ζαχαριάδης βρέθηκε στο στόχαστρο της χρουστσοφικής ηγεσίας στο πλαίσιο της αποκαλούμενης αποσταλινοποίησης. Στο βιβλίο του ιστορικού Νίκου Παπαδάτου («ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ. Η ζωή και η δράση του μέσα από τα αρχεία του ΚΚΣΕ και της KGB», εκδόσεις Πεδίο) που μόλις κυκλοφόρησε περιλαμβάνονται τα ντοκουμέντα με τις λεπτομέρειες από την εικόνα που συνάντησαν όταν μπήκαν στο σπίτι του αυτόχειρα.
Το πρακτικό έρευνας που διενεργήθηκε αυθημερόν (1 Αυγούστου 1973) από τον αντισυνταγματάρχη Χοροσίλοφ του Τμήματος Εσωτερικών Υποθέσεων του Σουργκούτ, παρουσία μαρτύρων, στο σπίτι του «Ν. Ν. Νικολάγιεφ», όπως είχαν καταχωρίσει τον Ζαχαριάδη οι Σοβιετικοί. Από αυτό πιστοποιείται η πραγματική αιτία θανάτου, η οποία έμεινε για δύο δεκαετίες κρυφή.
H λακωνική δημοσίευση του θανάτου του στην εφημερίδα των ελλήνων πολιτικών προσφύγων στη Σοβιετική Ενωση «Νέος Δρόμος».
Οι λεπτομέρειες σοκάρουν: «Πάνω από την πόρτα του διαδρόμου, στον κεντρικό σωλήνα της θέρμανσης που οδεύει 20 εκατοστά κάτω από την οροφή, σε σχοινί κάνναβης διαμέτρου 12 χιλιοστών, τριπλής πλέξης, κρέμεται η σορός του Νικολάγιεφ. Η σορός κρέμεται σε θηλιά, τα πόδια απέχουν 12 εκατοστά από το δάπεδο, κρέμονται ελεύθερα, παράλληλα με τη σορό [sic], οι κάλτσες είναι τεντωμένες, τα πέλματα γέρνουν προς τα κάτω, τα χέρια κρέμονται ελεύθερα κατά μήκος του σώματος, το κεφάλι κλίνει ελαφρώς προς το αριστερό ώμο, από τη στοματική κοιλότητα κρέμεται σαν κλωστή και φτάνει έως το στήθος μια ανοιχτόχρωμη βλεννώδης έκκριση.
Η σορός είναι κρύα, στα πόδια, στα χέρια, στους βραχίονες υπάρχουν έντονες σκούρες μπλε πτωματικές κηλίδες που γίνονται ανοιχτόχρωμες αν πιεστούν χωρίς να εξαφανίζονται εντελώς. Η νεκρική ακαμψία είναι έντονη σε όλες τις μυϊκές ομάδες. Στο κεφάλι, τα μαλλιά είναι μαύρα με γκρίζα, ίσια μακριά, κρέμονται στο πρόσωπο. Παχιά μαύρη γενειάδα που γκριζάρει. Οι σχισμές των ματιών είναι ανοιχτές, οι κερατοειδείς είναι υγροί και θολοί. Δεν εντοπίστηκαν σωματικά τραύματα, εκτός από το αυλάκι στραγγαλισμού» (…).
Ενώ παρακάτω σημειώνεται: «Το σχοινί δέθηκε στον σωλήνα της θέρμανσης πάνω από τις πόρτες με κλειστό κόμπο, με θηλιά. Το μήκος του σχοινιού από τον σωλήνα έως τον λαιμό είναι 43 εκατοστά. Στη δεξιά πλευρά του λαιμού, το ελεύθερο άκρο του σχοινιού είναι δεμένο με διπλό κόμπο, σχηματίζοντας συρόμενη θηλιά γύρω από το σχοινί, το σχοινί σφίγγει τον λαιμό ομοιόμορφα. Η σορός ελευθερώθηκε από τη θηλιά και η εξέταση συνεχίζεται (…)».
Η έρευνα «στον τόπο του συμβάντος» διενεργήθηκε στις 4.15 το απόγευμα. Είχε προηγηθεί τηλεφώνημα του Ν. Κ. Μολοντκόφ ότι «ο γνωστός του Νικολάγιεφ δεν έχει δώσει σημάδια ζωής στο διαμέρισμά του». Οι συμμετέχοντες στην έρευνα έφτασαν στην οδό Ναγκόρναγια, αρ. 31/2: «Το σπίτι είναι ισόγειο, ξύλινο, με πρόσοψη στην οδό Ναγκόρναγια. Το διαμέρισμα έχει χολ, διάδρομο, τουαλέτα, μπάνιο, κουζίνα και δύο δωμάτια.
Η πόρτα του χολ είναι ανοιχτή, υπάρχει εσωτερική αγγλική κλειδαριά, χωρίς ζημιά. Η δεύτερη πόρτα που οδηγεί στον διάδρομο επίσης δεν είναι κλειδωμένη, οι μπάρες στην πόρτα είναι άθικτες. Στην είσοδο του διαδρόμου, στο δάπεδο, αριστερά στο κατώφλι υπάρχει μια καρέκλα στο πάτωμα, στα δεξιά της βρίσκεται μια άδεια μικρή μαύρη βαλίτσα, αριστερά από το κατώφλι υπάρχουν μαύρα φθαρμένα παπούτσια μεγέθους 42-43, στα δεξιά υπάρχουν παπούτσια ανοιχτού καφέ χρώματος μεγέθους 42-43.
Αριστερά της εισόδου υπάρχει κρεμάστρα όπου κρέμονται ένα καπέλο από δέρμα προβάτου και ένας μαύρος μπερές. Δύο μπουφάν – καφέ και μπλε –, μπλε παλτό ντεμί-σεζόν, ένα όπλο διαμετρήματος 16 ga γεμάτο με φυσίγγια μάρκας “Κρουπ”, μια θήκη με είκοσι φυσίγγια».
Οι επιστολές προς τον γιο του και την ΚΕ
Στο τέλος της έκθεσής του ο αντισυνταγματάρχης Χοροσίλοφ περιγράφει τον χώρο με κάθε λεπτομέρεια: «Από τον διάδρομο απέναντι από την μπροστινή πόρτα υπάρχει η πόρτα της κουζίνας, χωρίς ασφάλειες, ανοιχτή. Μπαίνοντας στην κουζίνα, στα δεξιά, υπάρχει μια ξύλινη πολυθρόνα που πάνω της βρίσκονται ένα ασπρόμαυρο καρό ανδρικό πουκάμισο, ένα μαύρο παντελόνι και κάλτσες.
Δίπλα υπάρχει μια φιάλη υγραερίου και μια σόμπα. Το παράθυρο, διαστάσεων 170×130 εκ., καλύπτεται από χοντρή καφέ κουρτίνα. Απέναντι υπάρχει τραπέζι πάνω στο οποίο βρίσκονται ένα σφραγισμένο γράμμα που στον φάκελο γράφει “Προς την Κεντρική Επιτροπή Ελλάδας”, ένα άλλο γράμμα ασφράγιστο που απευθύνεται στον Α. Ν. Νικολάγιεφ (σ.σ.: στον γιο του) και περιέχει 415 ρούβλια, το συνταξιοδοτικό βιβλιάριο του Ν. Ν. Νικολάγιεφ, μια διαθήκη στο όνομα του Α. Ν. Νικολάγιεφ.
Στο τραπέζι υπάρχει επίσης ένας δέκτης ραδιοφώνου της ιαπωνικής μάρκας “Σίλβερ”, ένα φινλανδικό μαχαίρι μήκους 20 εκατοστών με λαβή χρώματος λευκού προς το καφέ και τρία πριτσίνια από ελαφρύ μέταλλο. Υπάρχει επίσης ένας σουγιάς, σερβίτσιο τσαγιού σε μπλε και άσπρο χρώμα. Βιβλίο: Ρωσοελληνικό Λεξικό. Δεν βρέθηκαν ίχνη εγκληματικής ενέργειας. Τα δωμάτια δεν εξετάστηκαν. Για τη φωτογράφιση της σορού χρησιμοποιήθηκε φωτογραφική μηχανή Τσιάικα-2 με φλας. Η εξέταση ολοκληρώθηκε».
Φωτογραφία από την αυτοψία στο σπίτι του αυτόχειρα Ζαχαριάδη. Το τραπεζάκι δίπλα στην κουζίνα, όπου διακρίνονται τα γυαλιά του, το ραδιόφωνο, ένα Ρωσοελληνικό Λεξικό, ένας φακός και οι φάκελοι με το σφραγισμένο γράμμα προς την ΚΕ του ΚΚΕ, το ανοιχτό γράμμα προς τον γιο του με 415 ρούβλια και η διαθήκη του. Λίγα μέτρα δεξιά βρισκόταν κρεμασμένος ο άλλοτε πανίσχυρος ηγέτης του ΚΚΕ από τον σωλήνα θέρμανσης.
Το πλαστό πρακτικό θανάτου
Την ίδια ημέρα συντάχθηκε ένα ακόμα πρακτικό για την ανεύρεση της σορού του Ζαχαριάδη που συνέταξαν αξιωματικοί του Τμήματος Εσωτερικών Υποθέσεων του Σουργκούτ. Ηταν η πλαστή εκδοχή, ώστε να «στηθεί» το ψευδές ιατροδικαστικό πόρισμα: «Στον διάδρομο, μπρούμυτα στο δάπεδο βρέθηκε η σορός του Νικολάγιεφ Ν. Ν. δίπλα σε μια καρέκλα πάνω στην οποία υπήρχε ένα φιαλίδιο που στον πυθμένα του περιείχε άχρωμο υγρό» έγραφε.
Η σορός στάλθηκε στο νεκροτομείο «προκειμένου να προσδιοριστεί η αιτία θανάτου». Εκεί θα παιχτεί η τελευταία πράξη του σκηνοθετημένου δράματος με τη σύνταξη του πλαστού ιατροδικαστικού πορίσματος που αναφερόταν σε καρδιακή ανακοπή.
