Ανδρα πολύτροπο τραγούδησε η Μούσα. Και ο Δημήτρης Μαρωνίτης έδωσε σε αυτόν τον άνδρα μια φωνή ελληνική, ζυγισμένη και καθαρή. Η μετάφρασή του δεν είναι σκιά του πρωτοτύπου – είναι αποκάλυψη. Ο λόγος του κρατά τον ρυθμό του έπους. Σαν οινόπλοκα θάλασσα («οἴνοπα πόντον») που γυαλίζει και βαθαίνει. Ο Μαρωνίτης διάλεξε αυτόν τον νεολογισμό γιατί ήθελε η γλώσσα να μείνει ανεπίχριστη και ξένη, να θυμίζει στον αναγνώστη ότι πρόκειται για έπος. Στην επιλογή του ακούγεται ο ίδιος ο ρυθμός του Ομήρου, όπου η λέξη δεν εξηγεί μόνο αλλά χτυπάει άμεσα σαν τύμπανο.
Η γλώσσα του είναι λιτή, δεν χρειάζεται κανένα πλεονάζον στολίδι. Ο στίχος μένει γυμνός, ακριβής, όμοιος με κύμα που χτυπά και επιστρέφει. Κάθε λέξη είναι ξεδιαλεγμένη, όπως στο έπος κάθε αφήγηση κρατά στη μνήμη γενεών. Ετσι το σπιτικό, η πατρίδα, ο νόστος, γίνονται και πάλι ζωντανά σημάδια για τον σημερινό αναγνώστη.
Ο Μαρωνίτης ακολουθεί τον αοιδό. Στήνει τον στίχο του για να ειπωθεί. Η μετάφρασή του ζητά φωνή, ζητά ανάσα. Ψάχνει τον ηθοποιό στη σκηνή, τον αναγνώστη που διαβάζει μεγαλόφωνα, τον ακροατή που αφουγκράζεται. Ο λόγος ξαναγίνεται τελετή.
Η παράσταση «ζ-η-θ, ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού ανέδειξε αυτή την αλήθεια. Στη σκηνή ο λόγος του Μαρωνίτη άναψε. Οι παύσεις, οι σκιές των λέξεων, το δάκρυ που κρύβει κάθε συλλαβή. Η μετάφραση φανερώθηκε ως σώμα, όχι ως γραφή. Ενα σώμα που κουβαλά πόνο, μνήμη, ανθρώπους. Κάθε φράση ακούστηκε σαν προσευχή, τραγούδι που ανοίγει δρόμο.
Η φιλολογική αξία του έργου του είναι ανεκτίμητη. Μεταφέρει τον Ομηρο στη γλώσσα του καιρού μας, χωρίς να σβήσει την αρχαία ανάσα. Δεν αναζητά έναν Ομηρο μουσειακό, αλλά κάποιον που περπατά ανάμεσά μας. Που μιλά για το σπιτικό, για τον δρόμο του γυρισμού, για τη μάχη με τους θεούς και τον χρόνο.
Η μετάφραση αυτή γίνεται χώρος συνάντησης. Παρελθόν και παρόν ακουμπούν. Ο ποιητής κι ο αναγνώστης-θεατής στέκονται δίπλα. Οι λέξεις που έρχονται από τα βάθη των αιώνων ξαναζωντανεύουν: άνδρας, θάλασσα, πατρίδα, νόστος. Σαν υφαντό που δεν τελειώνει ποτέ, κάθε καινούργια ανάγνωση υφαίνει πάνω του νέο σχέδιο.
Το επίτευγμα του Μαρωνίτη είναι καθαρό. Ξαναφέρνει τον Ομηρο στη φωνή μας. Μας θυμίζει πως η Οδύσσεια δεν είναι μνημείο αλλά ποτάμι που κυλά. Κι η γλώσσα, όταν στέκεται λιτή και ακριβής, γίνεται πνοή που αντέχει στον χρόνο. Κύμα που ταξιδεύει, δρόμος που οδηγεί, φωνή που δεν σβήνει.
