Είναι εκ των πραγμάτων νέο. Οπως πάντα, θα είναι απρόβλεπτο. Εύχεται κανείς να είναι και «καλύτερο» από το προηγούμενο, ένα «ευτυχές νέο έτος», όποια και αν είναι τα συστατικά της ευτυχίας, όση αισιοδοξία και αν χωράει στις ευχές των ημερών.
Πόση ευρυχωρία διατίθεται στην αισιοδοξία; Η χρονιά αλλάζει και κάθε αλλαγή, ακόμη και οι επινοημένες από τον άνθρωπο, συνοδεύεται από τους φόβους της. Δεν ξέρεις τι σου επιφυλάσσει το μέλλον, ούτε καν το άμεσο. Ξέρεις όμως τι σου επιφύλαξε το πρόσφατο παρελθόν, αυτό που έζησες τώρα τελευταία. Και έτσι, το μέτρο της αισιοδοξίας για τη χρονιά που έρχεται ορίζεται από εκείνη που έφυγε. Το 2026 μπαίνει κληρονομώντας από το 2025 τα βάρη ενός πολέμου, στατικού στα πεδία των μαχών, η έκβαση του οποίου όμως εξαρτάται από έναν νέο τύπο διπλωματίας.
Τη χρονιά που φεύγει δεν άλλαξε και τόσο ο τρόπος που πολεμάμε, ακόμη και αν τα drones αντικατέστησαν τις οβίδες. Αλλαξε, πολύ πιο ριζικά, ο τρόπος που διαπραγματευόμαστε. Στις λέξεις της χρονιάς θα μπορούσε να προσθέσει κανείς και έναν νέο όρο, τη «συναλλακτική διπλωματία». Θα μπορούσε να πει ακόμη πως το διεθνές δίκαιο υποκαταστάθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό για τα μεταπολεμικά μας ήθη από το δίκαιο της ισχύος. Και να θυμηθεί πως αυτός ο συνδυασμός – της κυνικής συναλλαγής και της ωμής δύναμης – έχει αποδειχθεί συχνά στο παρελθόν θανάσιμος.
Αυτό έχει συμβεί ξανά και ξανά στην Ιστορία. Οι ισχυροί μοιράζονται σαν μια λεία πράγματα που δεν τους ανήκουν – εδάφη, πόρους, σπάνιες γαίες και διάφορα άλλα γεωπολιτικά τιμαλφή. Και όταν τα όρια της μοιρασιάς εξαντλούνται, έρχεται η στιγμή που καταλήγουν να συγκρουστούν. Από αυτή την άποψη η Ουκρανία δεν είναι μια χώρα που αμύνεται απέναντι σε έναν ισχυρό εισβολέα, αλλά ένα πεδίο δοκιμής των νέων συναλλακτικών ηθών.
Ή όχι και τόσο νέων. Σπάνια μια χρονιά τις τελευταίες δεκαετίες λογιζόταν ως μια επιστροφή σε εποχές που είχαν θαφτεί στο αιματηρό παρελθόν τους. Το 2025 ήταν μια τέτοια χρονιά, μοναδική στον κόσμο που γεννήθηκε πάνω στα ερείπια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν μιλάμε όμως μόνο για ένα πισωγύρισμα. Αλλά, πιθανότατα, για την αρχή του τέλους του κόσμου που έζησαν, εργάστηκαν και προόδευσαν οι μεταπολεμικές γενιές.
Η αλλαγή είναι θεμελιώδης εάν λάβει υπόψη του κανείς ότι οι χρονιές της δεκαετίες του 1960, του 1970 και ακόμη περισσότερο του 1980 και του 1990, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, άλλαζαν περίπου όπως άλλαζαν οι δίσκοι στα πικάπ. Ο χρόνος μετριόταν με τα ρεύματα της τέχνης, τις εφευρέσεις της τεχνολογίας και τις κορνίζες που φιλοξενούσαν τις γενιές των οικείων μας στο σαλόνι. Ροκ και ποπ. Παππούδες, γιαγιάδες, γονείς και εγγόνια.
Τώρα δεν είναι έτσι. Τώρα ένας πόλεμος μαζί με τη συναλλακτική διπλωματία και το δίκαιο της ισχύος θάβουν το άγιο δισκοπότηρο του μεταπολεμικού κόσμου που ήταν τα «σταθερά σύνορα». Και η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται ο νέος μας οικείος ως μια ψηφιακή υπερδύναμη που μπορεί να δημιουργήσει για εμάς όλες τις μουσικές του κόσμου και να αναστήσει ακόμη και τους νεκρούς παππούδες μας.
Αν το 2025 ζήσαμε την χαραυγή αυτού του νέου κόσμου, το 2026 θα ζήσουμε την ανατολή του – από τον μικρόκοσμό μας έως τον ευρύτερο, τον μεγάλο κόσμο. Ο κίνδυνος για τη χώρα θα ήταν να εγκλωβιστεί στον μικρόκοσμό της, όπως τότε που άλλαζε χρονιές ανέμελα με τους δίσκους της και τις κορνίζες της. Θα ήταν να παγιδευτεί στις εσωτερικές αδυναμίες της για να παραδοθεί ευάλωτη στις εξωτερικές απειλές της, ενώ στροβιλίζεται ο δίσκος του χρόνου.
