Τη στιγμή που πολλές χώρες στον δυτικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, βλέπουν τη μεγάλη πληγή που ονομάζεται brain drain – κοινώς τη φυγή των καλύτερων επιστημονικών μυαλών για άλλες πολιτείες όπου μπορούν να αναζητήσουν ένα καλύτερο αύριο – να κακοφορμίζει ολοένα και περισσότερο, φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια χώρα που σίγουρα έχει μεγάλο… gain. Δεν είναι άλλη από την Κίνα, η οποία τείνει να μετατραπεί σε Γη της Επαγγελίας τόσο για νέους όσο και για φτασμένους επιστήμονες.
Ο μεγαλύτερος έξωθεν «τροφοδότης» των κινεζικών πανεπιστημίων είναι οι ΗΠΑ. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι τουλάχιστον 85 επιστήμονες μετακινήθηκαν από τις ΗΠΑ σε κινεζικά ακαδημαϊκά ιδρύματα μόνο από τις αρχές του 2024 – περισσότεροι από τους μισούς εξ αυτών έφτιαξαν βαλίτσες για Κίνα μέσα στο 2025 (ο Ντόναλντ Τραμπ μάλλον ξέρει το γιατί…).
Αλλά και η Ευρώπη «μεταγγίζει επιστημονικό αίμα» στην Κίνα. Εκτιμήσεις (του 2021) ανέφεραν ότι περί τους 800 με 1.000 ευρωπαίους ερευνητές εργάζονται στην Κίνα προσφέροντας τη γνώση, την εμπειρία αλλά και τη δημιουργικότητά τους εκτός της Γηραιάς Ηπείρου – με ό,τι αυτό συνεπάγεται όχι μόνο για την ευρωπαϊκή επιστήμη αλλά και για την οικονομία.
Με βάση έκθεση του 2021, συνολικά η Κίνα κέρδισε περισσότερους από 2.400 συγγραφείς επιστημονικών άρθρων άλλων χωρών, μια αύξηση σημαντική σε σύγκριση με το παρελθόν. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται «γερά» ονόματα, όπως ο γάλλος νομπελίστας φυσικός Ζεράρ Μουρού αλλά και ο διεθνούς φήμης μαθηματικός Κέντζι Φουκάγια.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του στον ιστότοπο του περιοδικού «Νature» ο βραβευμένος μοριακός βιολόγος Βόλφγκανγκ Μπαουμάιστερ εξήγησε γιατί αποφάσισε μετά από σχεδόν τρεις δεκαετίες εργασίας στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για τη Βιοχημεία στο Μόναχο να μετακινηθεί το 2019 στο Πανεπιστήμιο ShangaiTech. Οπως είπε, υπάρχουν πράγματα που τον ξένιζαν στην αρχή, όπως η «παντοκρατορία» των διοικητικών υπηρεσιών που δεν αφήνουν πολλές ελευθερίες στους επιστήμονες. Στο διά ταύτα όμως, «όταν χρειάστηκε να αγοράσουμε ένα ακριβό ηλεκτρονικό μικροσκόπιο κόστους 15 εκατ. δολαρίων, μια δεκάλεπτη συζήτηση με τον πρύτανη του πανεπιστημίου ήταν αρκετή για να λάβω την έγκριση».
Και βέβαια η Κίνα φροντίζει να φέρει πίσω τα δικά της παιδιά. Μελέτη του 2024 έδειξε ότι ο αριθμός των κινέζων επιστημόνων που εγκατέλειψαν τις ΗΠΑ προκειμένου να επιστρέψουν στη χώρα τους αυξήθηκε κατά 75% μετά την πρωτοβουλία, το 2018, με εφαρμογή κινήτρων για την επιστροφή των «φωτεινών μυαλών» – καλύτερες αμοιβές, καλύτερος εξοπλισμός, ευκαιρίες για έρευνα αιχμής και ανέλιξη.
Θα μου πείτε, άλλα τα οικονομικά μεγέθη που επιτρέπουν τέτοιες παροχές. Ωστόσο, τηρουμένων των αναλογιών, είναι τελικώς θέμα προτεραιοτήτων μιας χώρας το τι έρευνα θέλει. Διότι, ας μην κρυβόμαστε, τα 15 εκατομμύρια ενός μικροσκοπίου από το οποίο μπορεί να προκύψει η επόμενη ανακάλυψη που θα σώσει ζωές είναι ψίχουλα μπροστά στα εκατοντάδες εκατομμύρια που χάνονται από έναν και μόνο ΟΠΕΚΕΠΕ.
