Η είδηση του θανάτου ενός κορυφαίου επιστήμονα και νομπελίστα σκίασε εφέτος την εβδομάδα ανακοίνωσης των βραβείων Νομπέλ: την Τρίτη 7 Οκτωβρίου έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 92 ετών, ο σερ Τζον Γκέρντεν (Sir John Gurdοn), ο επιστήμονας που πρώτος κλωνοποίησε ζώο – έναν βάτραχο – λύνοντας ταυτόχρονα έναν από τους δυσκολότερους γρίφους της Βιολογίας.
Στόχος του νεαρού, και όχι ακόμη τιτλούχου, Τζον Γκέρντεν ήταν να απαντηθεί το κομβικής σημασίας ερώτημα σχετικά με την τύχη του γενετικού υλικού στα κύτταρά μας. Απλουστευμένα το ερώτημα διατυπώνεται ως εξής: διατηρείται η πληροφορία για τη δημιουργία του ήπατος ή της καρδιάς στους ιστούς των χεριών ή των ποδιών; Ή μήπως τα κύτταρα απαλλάσσονται από τη γενετική πληροφορία που δεν αξιοποιούν για να αποκτήσουν την εξειδικευμένη μορφή και λειτουργία τους;
Ο τρόπος για να απαντηθεί το ερώτημα ήταν η κλωνοποίηση: το να πάρει δηλαδή κανείς ένα ωάριο και αφού του αφαιρέσει τη γενετική πληροφορία να εισαγάγει σε αυτό τη γενετική πληροφορία ενός ώριμου κυττάρου. Ο Γκέρντεν εισήγαγε τη γενετική πληροφορία εντερικών κυττάρων βατράχου σε ωάρια βατράχου. Οταν γυρίνοι ξεπήδησαν από τα ωάρια, η απάντηση ήταν σαφής: η γενετική πληροφορία διατηρείται ανέπαφη σε όλα τα κύτταρα, παρά το γεγονός ότι αυτά αξιοποιούν μόνο ένα μέρος της.
Το έργο του οδήγησε σε πλήθος ανακαλύψεων στη Βιολογία και άνοιξε τον δρόμο για την εξωσωματική γονιμοποίηση. Διόλου τυχαία, το Ινστιτούτο για την Κυτταρική Βιολογία και τον Καρκίνο που ίδρυσε το 1991 στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ μετονομάστηκε αργότερα σε Ινστιτούτο Γκέρντεν.
Βεβαίως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι: τα ευρήματα του νεαρού επιστήμονα – ο οποίος είχε αποφοιτήσει με άριστα από το Τμήμα Ζωολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης – αντιμετωπίστηκαν με δυσπιστία κυρίως από αμερικανούς συναδέλφους του που δεν είχαν τη δεξιοτεχνία του Γκέρντεν στους λεπτούς πειραματικούς χειρισμούς και δεν μπορούσαν να επαναλάβουν τα πειράματά του. Αυτό όμως δεν τον αποθάρρυνε. Ισως επειδή είχε συνηθίσει να μην πτοείται από τη γνώμη των άλλων. Κατά τη διάρκεια επίσκεψής μου στο εργαστήριό του μού έδειξε μια αναφορά προόδου από το φημισμένο κολέγιο Ιτον όπου μαθήτευσε. Σύμφωνα με αυτήν, η ιδέα του να ασχοληθεί με την επιστήμη θα ήταν «χαμένος χρόνος»!
Ιδιαίτερα χαμηλού προφίλ άνθρωπος, ο Γκέρντεν υπήρξε πολυμαθής και φιλέλληνας: κατά τη διάρκεια κορυφαίου συνεδρίου για την κλωνοποίηση στη Σαντορίνη, όπου ήταν ο κεντρικός ομιλητής, εντυπωσίασε μιλώντας αρχαία ελληνικά. Και την επομένη, παρά τον καυτό ελληνικό ήλιο που καθόλου δεν του ταίριαζε, απεδείχθη ακούραστος και ίσως ο καλύτερα διαβασμένος επισκέπτης της ανασκαφής στο Ακρωτήρι.
Αυτόν τον χαλκέντερο εργάτη της επιστήμης – εκτελούσε πειράματα μέχρι το τέλος της ζωής του – αποχαιρετά με θλίψη η διεθνής επιστημονική κοινότητα. Και το ΒΗΜΑ-Science.
