Η πόλη του Αργους είναι κυριολεκτικά σπαρμένη με αρχαιολογικά μνημεία των οποίων η ιστορία, όπως και της ίδιας της πόλης, χάνεται στα βάθη του χρόνου ή και του μύθου. Στους πρόποδες της Λάρισας, του λόφου με το πελασγικό όνομα που δεσπόζει στον κάμπο του Αργους και στα βόρεια του αρχαίου θεάτρου, υπάρχει ένα εντυπωσιακό άνδηρο (πλάτωμα) που έχει λαξευτεί στον βράχο του λόφου. Το διπλό όνομα του μνημείου παραπέμπει στην αρχική χρήση του ως δικαστηρίου και τη μεταγενέστερη ως ρωμαϊκής κρήνης.
Οι απαρχές του μνημείου, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, ανάγονται στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. Σύμφωνα με τον αρχαίο περιηγητή Παυσανία, που επισκέφθηκε την πόλη, το κτίριο συνδέεται με τον περίφημο μύθο των Δαναΐδων.
Συγκεκριμένα, αναφέρει ο Παυσανίας ότι εκεί ο μυθικός βασιλιάς του Αργους Δαναός δίκασε την Υπερμήστρα, τη μοναδική από τις πενήντα κόρες του που δεν υπάκουσε στη διαταγή του να σκοτώσουν τους συζύγους τους την πρώτη νύχτα του γάμου τους, για να μην του υφαρπάξουν την εξουσία.
Ο μύθος αναφέρει ότι οι Αργείοι αρνήθηκαν την καταδίκη της Υπερμήστρας και επικαλέστηκαν τον θεϊκό νόμο της Αφροδίτης, θεάς του έρωτα και προστάτιδας της συζυγικής κλίνης. Οσο για τις φόνισσες αδελφές της, αυτές καταδικάστηκαν μετά τον θάνατό τους για το φριχτό τους έγκλημα στον Κάτω Κόσμο να μεταφέρουν νερό και να προσπαθούν αιώνια να γεμίσουν ένα πιθάρι με τρύπες.
Το αρχαιότερο δικαστήριο στον κόσμο
Η ταύτιση του μνημείου με τον χώρο του Κριτηρίου, δηλαδή του δικαστηρίου, οφείλεται στην αποκάλυψη από τους αρχαιολόγους δύο ενεπίγραφων ανάγλυφων που απεικονίζουν τρεις γυναικείες μορφές καθιστές σε θρόνο. Πρόκειται για θεές του Κάτω Κόσμου που φέρουν την ονομασία Επιτελίδες, δηλαδή θεότητες που «επιτελούσαν» τα αιτούμενα (ικανοποιούσαν τις παρακλήσεις), ιδίως των ετοιμόγεννων γυναικών. Παράλληλα, οι θεότητες αυτές σχετίζονταν με την απονομή δικαιοσύνης και την τιμωρία εγκληματικών πράξεων. Ετσι, το Κριτήριο του Αργους ήταν το αντίστοιχο με τον αθηναϊκό Αρειο Πάγο, η ίδρυση του οποίου επίσης ανάγεται στους μυθικούς χρόνους.
Στους ρωμαϊκούς χρόνους, κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., ο χώρος θα χρησιμοποιηθεί με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο. Στους Ρωμαίους εκτός από τον πόλεμο άρεσαν τα μεγάλα κοινωφελή έργα, όπως οι δρόμοι, οι γέφυρες, τα υδραγωγεία, τα λουτρά και δεν παρέλειπαν να τα κατασκευάζουν ακόμα και στα πιο μακρινά όρια της αυτοκρατορίας τους.
Ετσι, ο ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός ίδρυσε στον χώρο αυτόν μια μνημειακή κρήνη, το Νυμφαίο. Ενα εντυπωσιακό σιντριβάνι θα έλεγε κάποιος με όρους της σημερινής εποχής, το οποίο έπαιρνε νερό από ένα υδραγωγείο, μήκους 30 χιλιομέτρων περίπου, που υδροδοτούσε όλη την πόλη του Αργους. Νυμφαία οι αρχαίοι Ελληνες χαρακτήριζαν τόπους ιερούς, αφιερωμένους στις νύμφες των πηγών.
Τέτοιοι ιεροί τόποι αρχικά ήταν κάποια φυσικά διαμορφωμένα σπήλαια μέσα στα οποία ανάβλυζαν πηγές. Ο χώρος του αρχαίου Κριτηρίου, που ήταν λαξευμένος στον βράχο, ήταν ιδανικός για μια τέτοια χρήση.
Οι αιώνες που μεσολάβησαν το κατέστησαν ερείπιο ενώ η σύγχρονη οικοδομική δραστηριότητα της περιοχής όχι απλώς δεν το αναδεικνύει αλλά δεν το αφήνει να «αναπνεύσει». Για πολλούς κατοίκους του Αργους αλλά και επισκέπτες το μνημείο παραμένει άγνωστο – όπως δυστυχώς και πολλά άλλα αρχαιολογικά μνημεία της πόλης – παρά τη γειτνίασή του με το επιβλητικό αρχαίο θέατρο.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Άργους» του 2ου Γενικού Λυκείου Άργους που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 28 Σεπτεμβρίου 2025.
