Πανελλαδικές 2025:
Στα γενικά λύκεια… η δημιουργικότητα, στα επαγγελματικά λύκεια… η μουσική!
Η αλήθεια είναι ότι η επιλογή των φετινών θεμάτων στις πανελλαδικές εξετάσεις για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια της χώρας ήταν απρόσμενη, δεδομένου ότι η τελευταία επαφή που είχαν οι μαθητές με δημιουργικά μαθήματα ήταν στην τρίτη Γυμνασίου και εκεί μάλλον τα χρησιμοποιούσαν για… εκτόνωση. Εάν, αγαπητοί μου αναγνώστες, δεν καταλαβαίνετε τι εννοώ, μάλλον δεν έχετε βρεθεί σε κάποιο τμήμα Γυμνασίου (ή και Δημοτικού) εν ώρα μαθήματος της Μουσικής ή των Εικαστικών. Τα παιδιά εκείνες τις ώρες (με ελάχιστες εξαιρέσεις) αν σημείωνα απλά ότι αδιαφορούν για το μάθημα και τον/την καθηγητή/καθηγήτρια, δεν θα είχα περιγράψει επαρκώς το μέγεθος της πνευματικής… απουσίας τους από την τάξη.
Αν και θα τολμήσω να πω ότι δεν φταίνε εντελώς τα παιδιά. Οταν το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα δεν εκτιμά τα μαθήματα αυτά, πώς μπορούμε να περιμένουμε ένα παιδάκι 12 χρόνων, στο στάδιο της προεφηβείας, που μόλις έχει προσθέσει νέα βαθμοθηρικά άγχη στη ζωή του, να εκτιμήσει και να μην υποβιβάσει κάτι που ως στόχο έχει να ηρεμήσει, να γαληνέψει και να εκφράσει την ψυχή του;
Ωστόσο, δεν μπορώ να πω, η ώρα της Μουσικής και κυρίως των Εικαστικών στο σχολείο περνάει αρκετά δημιουργικά: Η κατασκευή σαϊτών, μια μορφή μπάσκετ και χάντμπολ με χάρτινες μπάλες, οι τσιρίδες, η καταστροφή θρανίων και οι λοιπές δραστηριότητες που σκαρφίζονται οι μαθητές για να εκτονωθούν από τα υπόλοιπα μαθήματα, κάνοντας ενδεχομένως αξιολύπητη τη ζωή των καθηγητών, είναι αρκετά δημιουργικές δραστηριότητες!
Πιθανότατα αυτό το πρόβλημα θα λυνόταν, αν τα παραπάνω μαθήματα ήταν επιλογής. Είναι γεγονός ότι δεν μπορείς να αναγκάσεις κανέναν (σε οποιαδήποτε ηλικία και αν είναι) να αγαπήσει οποιαδήποτε μορφή τέχνης!
Οι προτάσεις μας (επειδή το να κρίνεις είναι εύκολο, το να «χτίζεις» θέλει κόπο):
- Αν τα μαθήματα αυτά ήταν επιλογής, ίσως οι μαθητές ενδιαφέρονταν περισσότερο.
- Εστω ότι τα πράγματα μένουν ως έχουν και τα μαθήματα αυτά δεν είναι επιλογής. Πώς θα μπορούσαν τότε να γίνουν πιο προσιτά και ενδιαφέροντα;
Ενα σύνθετο ζήτημα
Στο μάθημα της Μουσικής τα πράγματα ίσως είναι λίγο πιο σύνθετα. Αν και θα ήταν ενδιαφέρον να διδάσκονται στο σχολείο οι μαθητές κάποιο μουσικό όργανο όπως σε άλλες χώρες (π.χ. Νορβηγία), ρεαλιστικά αυτό δεν είναι εφικτό. Προσωπικά, αν και θεωρώ πως στο μάθημα της Μουσικής στο Γυμνάσιο διδάσκονταν ενδιαφέροντα πράγματα, τελικά είτε το εκπαιδευτικό μας σύστημα το προσέγγισε με τον λάθος τρόπο είτε ήταν αρκετά μακριά από τα ενδιαφέροντα και τα ακούσματα των περισσότερων μαθητών.
Για παράδειγμα, θυμάμαι στο Γυμνάσιο διδαχθήκαμε για την εξέλιξη των μουσικών ειδών – μια θεματική ενότητα που φαίνεται σαν ένα ακόμα βαρετό μάθημα ιστορίας. Αντί για αυτό, γιατί να μη διδάσκονταν οι νέοι ότι η μουσική έχει δημιουργήσει σε πάρα πολλές περιπτώσεις ολόκληρες υποκουλτούρες (κοινωνικές ομάδες που διαφοροποιούνταν από την κύρια κουλτούρα της εποχής, με δικές τους ιδεολογίες, κοινές πρακτικές και μοναδικές αισθητικές και συμβολισμούς), όπως για παράδειγμα οι χίπις, οι γκοθ, οι πανκ κ.λπ.;
Ετσι το μάθημα της Μουσικής μπορεί να συνδυαστεί με θεματικές ενότητες, όπως η μόδα, η αισθητική και η πολιτική, ενώ παράλληλα μπορεί να βοηθήσει τους νέους να ανακαλύψουν έναν τρόπο ζωής που να ανταποκρίνεται στις προσωπικότητές τους. Επίσης, θυμάμαι ότι είχαμε διδαχθεί και για τα μιούζικαλ, μια μορφή μουσικής αλλά και θεάτρου, που γενικώς δεν ελκύουν τους νέους, γιατί τα θεωρούν παιδιάστικα, «cringe» (ανατριχιαστικά) και ανούσια. Οταν ακούνε, λοιπόν, ακόμα μια φορά για το «The sound of music», για το «Phantom of the opera» και για το «Mamma mia!», τα οποία προφανώς και υπάρχει λόγος που είναι τόσο γνωστά (αγγίζουν τα όρια της τελειότητας σαν δημιουργίες και παραγωγές, όμως από άποψη πλοκής και μουσικής δεν είναι ελκυστικά σε αυτή τη γενιά), τα θεωρούν χάσιμο χρόνου.
Αντί για «Mamma mia!», «Hamilton»
Θα ήταν προτιμότερο οι μαθητές να έρθουν σε επαφή με μιούζικαλ όπως το «Hamilton», που έχει ραπ κομμάτια που είναι πιο κοντά στα ακούσματά τους, ή το «Cabaret», το «Les miserables» και το «Evita». Εχουν ενδιαφέρουσα πλοκή και περνούν σημαντικά κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα.
Μια άλυτη απορία
Το άλλο μάθημα «ορόσημο της δημιουργικότητας» είναι τα Εικαστικά! Σε αντίθεση με τη Μουσική, που λίγο-πολύ όλοι ακούν και που ως μάθημα έχει τη δυνατότητα να εκσυγχρονιστεί, εδώ παλεύουμε με την απορία: Τι πάει λάθος με αυτό το μάθημα; Θεωρητικά, ο καθένας μπορεί να ζωγραφίσει και το μάθημα είναι καλά χτισμένο γύρω από αυτή την ιδέα. Τα παιδιά διδάσκονται για ζωγράφους και για τις τεχνικές ζωγραφικής τους.
Η βασική δραστηριότητα του μαθήματος αυτού είναι η αντιγραφή σκίτσων και πινάκων, δημιουργημένων με την εκάστοτε τεχνική που μελετούν. Ισως, αυτά να είναι και τα τρωτά σημεία του μαθήματος. Ισως, τα παιδιά να μη θέλουν να μιλήσουν και σε ένα ακόμα μάθημα για το παρελθόν ή για το πώς πέτυχαν «κάποιοι κάποτε».
Οι προτάσεις μας:
- Μια απρόσμενα πετυχημένη μέθοδος έχει αποδειχθεί ότι είναι οι μαθητές και μαθήτριες να δουλεύουν σε ομάδες. Παρόλο που το κύριο πρόβλημα σε αυτό το μάθημα είναι η αναπόφευκτη φασαρία που γίνεται στην τάξη, όταν οι μαθητές φτιάχνουν τις ομάδες τους, όπως έδειξε η εμπειρία στη δική μας τάξη, πέραν μερικών ψιθύρων, επικρατεί ησυχία και το 90% των μαθητών ασχολούνται με την εργασία.
- Επίσης, η απομάκρυνση των μαθητών από την τάξη έχει λειτουργήσει πολύ καλά. Και όχι, δεν εννοώ τη μονόωρη… αποβολή, που συνήθως έχει το αντίθετο αποτέλεσμα από το επιθυμητό. Αλλά τη μέθοδο του να βάλει ο καθηγητής τους μαθητές και μαθήτριες να ζωγραφίσουν στον προαύλιο χώρο ή (ακόμη καλύτερα) εάν τους συνοδεύσει σε κάποιον γειτονικό χώρο, για να αποτυπώσουν στο χαρτί κάτι από τον περιβάλλοντα χώρο.
- Μια άλλη τεχνική, πιο αναμενόμενη για την επιτυχία της, είναι η οργάνωση ενός μικρού διαγωνισμού μέσα στην τάξη (με ή χωρίς βραβείο). Λίγο ο ανταγωνισμός, λίγο το κίνητρο, τα παιδιά θα ασχοληθούν με το τι και πώς θα το ζωγραφίσουν.
Το θέατρο και ο ρόλος του
Το τελευταίο δημιουργικό μάθημα με το οποίο θα ασχοληθούμε σε αυτό το κείμενο είναι το θέατρο. Α, ναι. Ξεχάστηκα… Αυτό το έχουμε… απολύσει από «σχολείο των πολιτών» και δεν μας απασχολούν πια οι εκπαιδευτικές του ιδιότητες! Εξάλλου, για αυτό και οι ηθοποιοί θεωρούνται, τα τελευταία χρόνια, απλοί απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αλλωστε, τι θα μπορούσε να διδάξει αυτό το μάθημα σε παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία;
- Μήπως επειδή, για να ενσαρκώσεις έναν ρόλο, πρέπει να καταλάβεις τον χαρακτήρα, άρα μάλλον αναπτύσσεται η ενσυναίσθηση;
- Μήπως επειδή με την ενεργή συμμετοχή τους σε θεατρικά παιχνίδια, μικρά σκετς κ.λπ. οι νέοι θα συνήθιζαν να μιλάνε και να βρίσκονται μπροστά σε πολλά άτομα, άρα θα αντιμετωπίζονταν ως έναν βαθμό πολλές περιπτώσεις κοινωνικού άγχους;
- Ή μήπως επειδή τεχνικές, όπως ο αυτοσχεδιασμός, που βασίζονται στη γρήγορη σκέψη και διατύπωση μιας απάντησης, θα βοηθούσαν την ευχέρεια έκφρασης των μαθητών;
Οι προτάσεις μας. Οχι μωρέ, άσ’ το καλύτερα! Μην τρώμε χρόνο και από τα άλλα μαθήματα!
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Άργους» του 2ου Γενικού Λυκείου Άργους που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 28 Σεπτεμβρίου 2025.
