Λήδα Χαλκιαδάκη – ή σκέτο Λήδα, όπως έγινε γνωστή. Μια φωνή που ένωσε τρυφερότητα και ηλεκτρισμό, στα κοσμογονικά 70s, ως μία κατεξοχήν εκπρόσωπος του ελληνικού pop – rock που τότε ανέττελε στην Ελλάδα, σε εκείνα τα ηλεκτρικά πάλκα του θρυλικού «Κυττάρου», στη γωνία Ηπείρου και Αχαρνών.
Εκείνη που έγινε η πρώτη ελληνίδα τραγουδοποιός, όταν ηχογράφησε με την κιθάρα της τον δίσκο «Πιο ψηλά» το 1967, και εκείνη που προφητικά τραγουδούσε με τον πρώην σύζυγό της Σπύρο Βλασσόπουλο, στο ντουέτο Λήδα – Σπύρος: «Οταν θα γεννηθεί ο γιος σου/τα εργοστάσια θα μας πνίγουν,/φύλλα στα δέντρα δεν θα υπάρχουν/μαύροι καπνοί θα μας τυλίγουν».
Οι ρίζες
Γεννήθηκε σε ένα σπίτι που μπαινόβγαιναν ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μενέλαος Λουντέμης και μεγάλες πνευματικές μορφές της Ελλάδας. Κόρη της μεγάλης Δανάης Στρατηγοπούλου γαρ, της ιέρειας του Αττίκ και στενής φίλης και μεταφράστριας του χιλιανού νομπελίστα Πάμπλο Νερούδα, αλλά και κόρη του δημοσιογράφου και συγγραφέα Γιώργου Χαλκιαδάκη.
«Θα ακουστεί ίσως περίεργο αλλά μία από τις κορυφαίες στιγμές της ζωής μου ήταν όταν ο δεύτερος σύζυγός μου, ο κιθαρίστας Μπάμπης Λασκαράκης, ηχογραφούσε με τον Μίκη Θεοδωράκη. Μπαίνω στο στούντιο και με πλησιάζει ο θεόρατος αυτός άνδρας. Ανοίγει τα θεϊκά χέρια του και μου λέει: “Kαλώς την κόρη του Χαλκιαδάκη”. Aπό μωρό όλο άκουγα “η κόρη της Δανάης”. Mε μία φράση του και με τη λεβεντιά που το είπε άλλαξε όλη την “εικόνα” της ζωής μου. Ο Μίκης ήταν μαζί με τον πατέρα μου στην Αντίσταση».
Δύο νέα τραγούδια
Με τη Λήδα Χαλκιαδάκη συναντιόμαστε με αφορμή την κυκλοφορία δύο νέων τραγουδιών της (αμφότερα από τη Music Mirror), μετά από μακρά αποχή της από τη δισκογραφία. Ετσι πριν επτά μήνες κυκλοφόρησε το τραγούδι «Το ζεϊμπέκικο της αλφαβήτας» σε στίχους και μουσική της ίδιας, εκλεκτό επιτελείο μουσικών και ενορχήστρωση-ηχογράφηση του Νίκου Πιτλόγλου. Πρόκειται για ένα «λόγιο» ζεϊμπέκικο, που ερμηνεύει μαζί με τον ανερχόμενο, νέο ερμηνευτή Γιάννη Λεκόπουλο.
Και μόλις πριν δύο βδομάδες κυκλοφόρησε το νέο τραγούδι της «Χρωμοσώματα», ένα άσμα που μοιάζει να εκφράζει την ανάγκη της να συνομιλήσει με το «παγκόσμιο ψυχοπνευματικό γίγνεσθαι, έτσι όπως εξελίσσεται μέσα από ιλιγγιώδεις ταχύτητες της επιστήμης και τις καινούργιες αλήθειες της φιλοσοφίας». Στίχοι, μουσική και ερμηνεία ανήκουν στην ίδια με μία γενναία ενορχήστρωση από τον Πιτλόγλου.
«Αυτό το τραγούδι είναι η δική μου προσευχή» αναφέρει η Λήδα Χαλκιαδάκη. «Το ονομάζω λαϊκό τραγούδι της ψυχής. Ζούμε απάνω “στη ρωγμή του χρόνου” όπως έλεγε ο σοφός Μανώλης Ρασούλης. Τα θέματα που αντιμετωπίζει πλέον ο “ψηφιακός” Ανθρωπος, είναι πολύ πιο βαθιά από την τρέχουσα πολιτική. Είναι ένα τραγούδι για τον Θεό λοιπόν, όχι για τον Καίσαρα. Εκφράζει την ανάγκη να επικοινωνήσουμε με το θείο, όπως και να το ονομάσει κανείς… να βρεθεί ο άνθρωπος με την ψυχή του, τον ανώτερο εαυτό του απευθείας, χωρίς τυπολατρίες και μεσάζοντες αμφιβόλου ποιότητος…».
Επιστρέφω όμως στο «Ζεϊμπέκικο της αλφαβήτας» που εδώ και επτά μήνες διανύει μία δυνατή πορεία στα ραδιόφωνα. «Τα τραγούδια έρχονται και μας βρίσκουν» λέει. «Είναι ένα “λόγιο” ζεϊμπέκικο. Επέλεξα αυτό τον επιβλητικό ρυθμό με τον οποίο αφηγήθηκαν πολλοί σημαντικοί συνθέτες μας. Είναι ένα τραγούδι που μιλάει για την Ελλάδα, σαν ευλογία αλλά και σαν αγωνία. Ο,τι πρόλαβα δηλαδή να πω μέσα σε πεντέμισι λεπτά». Σκέφτομαι ότι οι στίχοι του χτυπούν κατευθείαν φλέβα: «Εδωσα, έδωσα μάνα την Αλφαβήτα/μα μου ζήτησαν την ήττα/δύο λάμδα και δασεία/η χαμένη πεμπτουσία/ Εδωσα, έδωσα μάνα την Αλφαβήτα/ μα δεν δέχομαι την ήττα/Ζήτα-Ωμέγα βγαίνω και φωνάζω/και τα πέλαγα ταράζω».
«Δώσαμε πολλά στον παγκόσμιο πολιτισμό. Περιμένουμε τουλάχιστον το δίκαιο, το αυτονόητο, να πάρουμε τα κλεμμένα μας Γλυπτά του Παρθενώνα πίσω…» αναφέρει η Λήδα Χαλκιαδάκη.
Η ίδια βρίσκεται σε μία πολύ δημιουργική περίοδο. Ετοιμάζει την νέα της ποιητική συλλογή, μελοποιεί στίχους της Βέρας-Βασιλείου Πέτσα, αλλά έχει βάλει εμπρός και ένα «φιλόδοξο σχέδιο για μία παράσταση “Δανάη-Λήδα”», έναν διάλογο δηλαδή με τη σπουδαία γυναίκα που υπήρξε η μητέρα της.
Γιατί όμως τόσα χρόνια απείχε από τη δισκογραφία; «Απέκτησα οικογένεια» απαντά. «Ψάχνουμε αυτό που μας λείπει. Δεν είχα οικογένεια, αδέρφια. Ο πατέρας μου έφυγε από τη ζωή όταν ήμουν οκτώ ετών. Ηξερε ότι δεν θα ζήσει πολύ. Βίωσε με τη μητέρα μου έναν μεγάλο, αλλά τραγικό έρωτα. Επειτα η μητέρα μου δούλευε πολύ. Αργότερα έφυγε για χρόνια στη Χιλή. Δεν είχα ποτέ οικογένεια και όταν γέννησα τα παιδιά μου, τον Γιώργο-Απόλλωνα, την Ευδοκία, και τον Κώστα, απέκτησα για πρώτη φορά εστία».
Η εγγονή της
Τώρα όμως η καλλιτέχνιδα που ανέβηκε για πρώτη φορά σε πάλκο ούσα ακόμη μαθήτρια, στο Ακροπόλ, μαζί με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και τους Formix, τραγουδώντας ένα βραζιλιάνικο τραγούδι και διέγραψε τη δική της ξεχωριστή πορεία στο ελληνικό τραγούδι, είναι εμφατικά παρούσα. «Αυτές τις ηχογραφήσεις τις χρωστούσα στον εαυτό μου, στον τόπο μου και στην 3χρονη εγγόνα μου, Λήδα Βλασσοπούλου» αναφέρει τρυφερά.
«Ηθελα να προλάβω, εάν θέλετε. Γιατί η φωνή έχει ημερομηνία λήξης. Και τώρα βιάζομαι να ολοκληρώσω αυτό τον κύκλο τραγουδιών με τίτλο “Ασματα χειροποίητα”. “Καθείς και τα όπλα του” έλεγε ο Ελύτης. Να δουλέψουμε, να δημιουργήσουμε, σαν αντίβαρο στη βαρβαρότητα, στην εκμετάλλευση, στη βία του πολέμου. Πρέπει να φέρουμε μια πιο φωτεινή εποχή» τονίζει.
H ημέρα που συναντιόμαστε μοιάζει σημαδιακή. 17 Νοεμβρίου του 2025. 52 χρόνια μετά την εξέγερση των φοιτητών. Ο χρόνος γυρνάει πίσω. Εκείνη μέσα στο Πολυτεχνείο παρέα με τη χαράκτρια Μαίρη Σχοινά. Να γράφουν πανό, να φωνάζουν στα κάγκελα. Να τραγουδούν «Πότε θα κάνει ξαστεριά» παρέα με τον Νίκο Ξυλούρη, με τον οποίο συνεργάστηκε έπειτα στη Μεταπολίτευση.
«Θυμάμαι χαράματα, Σάββατο 17 Νοέμβρη, 4.30 τα ξημερώματα να αποκοιμόμαστε για λίγο στα σκαλιά της Αρχιτεκτονικής. Και σιγά-σιγά, καθώς η πόλη ξυπνούσε, άνθρωποι απλοί, ο γαλατάς, ο σαλεπιτζής μας πλησίασαν στα κάγκελα της Πατησίων για να μας εμψυχώσουν, να μας προσφέρουν ό,τι είχαν. Συγκλονιστικοί άνθρωποι. Σ’ αυτούς αφιέρωσα ένα ποίημα». Ενα ποίημα με τον τίτλο «Αγιοι του πεζοδρόμιου» που περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή της «Ερωτα, Θεέ μου».
«Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε» συνεχίζει. «Συνέβησαν πολλά… Σήμερα είμαι αισιόδοξη, όσο και εάν ακούγεται παράξενο. Τα τελευταία δύο χρόνια, ειδικά με την τραγική υπόθεση των Τεμπών, αισθάνομαι ότι οι νέοι ξαναγυρίζουν στις αξίες. Προσπάθησαν πολύ οι αγορές, τα “lifestyle”, οι πιστωτικές κάρτες, οι κάθε είδους “Μαντόνες” να μας τραβήξουν από τις αξίες. Δεν μας ήθελαν ιδεολόγους. Μας ήθελαν αγοραστές… Ομως κάτι αλλάζει».
Η κατάρα της ΑΙ
Σήμερα εκείνη που το 1972 προφητικά τραγουδούσε: «Πώς αγαπώ τις μηχανές μου,/όλα ρολόι τώρα πάνε./Δεν έχω φίλους, τι τους θέλω;/Οι μηχανές πιο ωραία μιλάνε» ζει στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ). «Είναι μία κατάρα. Οχι στο πρακτικό επίπεδο, η σκούπα ρομπότ δηλαδή ή το ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Στην τέχνη όμως, στην ψυχή; Να γράφει ένα μηχάνημα στίχους, μουσική ή μυθιστορήματα; Να γίνεται μία μηχανή απατεώνας της τέχνης; Κλέφτης της ψυχής; Ο συγγραφέας Νταν Μπράουν είπε πρόσφατα σε μία συνέντευξή του: “O άνθρωπος φτιάχνει ένα μέσον και μετά το στρέφει εναντίον του”. Με όλες αυτές τις αφύσικες ευκολίες, φοβάμαι ότι χάνουμε την ανθρώπινη υπόστασή μας. Είμαστε πλέον στην ψηφιακή εποχή και δεν πρέπει να της επιτρέψουμε να μας αποψυχώσει».
