Από τις περίτεχνες παραστάσεις στις μετόπες (και όχι μόνο σε αυτές) του Théâtre des Champs-Elysées και τον διονυσιακό χορό της σχεδόν γυμνής Ζοζεφίν Μπέικερ εκεί τo 1925, τις γεωμετρικές και ταυτόχρονα ρευστές φιγούρες της χλιδής, του αισθησιασμού και της αφθονίας από το πινέλο της Ταμάρα ντε Λεμπίτσκα, τις αυθάδικες κορυφές των πύργων Chrysler και Empire State στον ουρανό της Νέας Υόρκης, τα αέρινα όσο και δυναμικά κρύσταλλα και τα πολύπλοκα κοσμήματα του Ρενέ Λαλίκ, τα εξωτικά κοστούμια και σκηνικά των Ρωσικών Μπαλέτων του Ντιάγκιλεφ από τον Λέον Μπακστ, την εικονογραφία του Ερτέ και τις επισημάνσεις του «αντιρρησία» (αλλά εν τέλει καθόλου αμέτοχου στο κίνημα) Λε Κορμπιζιέ, έως ακόμα και τη διάπλατη αγκαλιά του Χριστού Λυτρωτή στο Ρίο ντε Τζανέιρο, η Art Déco αποτελεί ένα καλλιτεχνικό κίνημα που με μια πρώτη ματιά θα μπορούσε να πει κανείς απλώς ότι υπήρξε κάποτε.
Αλλωστε όλα τα παραπάνω ονόματα, τοπόσημα και τεχνουργήματα υπήρξαν ή γεννήθηκαν πριν από έναν ολόκληρο αιώνα και πλέον. Μόνο που παρά την προ αιώνος ύπαρξή του και το ελιτίστικο ύφος του, το σύμπαν της Art Déco έχει ακριβώς τα χαρακτηριστικά κάθε σύμπαντος που σέβεται τον εαυτό του, διαστέλλοντας την ύπαρξή του συνεχώς και επιδρώντας διαβρωτικά σε όσα επακολούθησαν με την αμέριμνη, απενεχοποιημένη πολυτέλεια των πρώτων αυτοδημιούργητων αστών και την περίτεχνη, δουλεμένη φόρμα που κραυγάζει επιτήδευση αλλά πίσω της βρίσκεται το μεράκι, η ακραία εξειδίκευση και η άρρηκτη σύνδεση με τα επιτεύγματα της πρώτης βιομηχανικής εποχής.
Ενα… βιομηχανικό κίνημα Τέχνης
Οι οργανικές αιθέριες φόρμες του Κλιμτ και της Απόσχισης της Βιέννης μετατρέπονται από την Art Déco σε γεωμετρικά σχήματα από πολύτιμα μέταλλα, ακριβά ξύλα, γυαλί, χάλυβα, σίδερο και τσιμέντο, δίνοντας ζωή σε απολύτως χειροπιαστά όσο και επιβλητικά τεχνουργήματα «καθημερινής χρήσης».
Για να καταλάβει κανείς το αντίκρισμά του στο design, αλλά και στη μετέπειτα καθημερινότητά «μας», το συγκεκριμένο καλλιτεχνικό κίνημα είναι αυτό που έφερε στα καπό των αυτοκινήτων υπό τη μορφή ενός άτυπου γλυπτού από μέταλλο το σήμα των αυτοκινητοβιομηχανιών και αυτό που επίσης είναι υπεύθυνο για κάθε λεπτομέρεια μεταλλικής υφής, όπως το χρώμιο στη σχεδίαση των αυτοκινήτων εξωτερικά ή εσωτερικά.
Δεν χρειάζεται καν η επισήμανση ότι αμφότερα επιβιώνουν ως σήμερα ή φροντίζουν να επιβιώνουν στις πιο εκλεπτυσμένες και ακριβές υλοποιήσεις αυτοκινητοβιομηχανιών με πάγια θέση στην κορυφή της πυραμίδας. Από εκεί έλκουν την καταγωγή τους και τα κάθε μορφής περίτεχνα ένθετα, γνωστά ως μαρκετερί, που αποθεώθηκαν από την Art Déco, χωρίς ωστόσο η συγκεκριμένη τέχνη και τεχνική να περιορίζεται στα στενά όρια της αμιγώς ξύλινης κατασκευής.
Σε ό,τι αφορά τη διαβρωτική επίδραση της Αrt Déco, αξίζει να σημειωθεί ότι αν και από τους δριμείς επικριτές της τρυφηλότητας που εκπροσωπούσε το συγκεκριμένο καλλιτεχνικό κίνημα, ο Λε Κορμπιζιέ βρέθηκε να σχεδιάζει τα παράδοξα περίπτερα (πολλά φιλοξενούνταν ακόμα και σε μαούνες στον Σηκουάνα) της Διεθνούς Εκθεσης Σύγχρονων Διακοσμητικών και Βιομηχανικών Τεχνών που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1925 και θεωρείται ορόσημο για το συγκεκριμένο κίνημα Τέχνης (αν βρεθείτε στη γαλλική πρωτεύουσα μέχρι τα τέλη της χρονιάς φροντίστε να ενημερωθείτε για τις σχετικές εκθέσεις και εκδηλώσεις μιας και γιορτάζουν δεόντως την εκατονταετηρίδα από εκείνη τη διοργάνωση).
Σε εκείνη την έκθεση του 2025, το όνομα της Citroen εμφανίστηκε με φωτεινά γράμματα στον Πύργο του Αϊφελ, κάτι που συνέβη για πρώτη φορά στην ιστορία της αυτοκινητοβιομηχανίας, εν γένει της βιομηχανίας αλλά και του marketing.
Η αφηρημένη έννοια της απόλυτης πολυτέλειας
Αν για κάποιον ασαφή λόγο εξακολουθεί να σας διαφεύγει η διασταλτική δύναμη του σύμπαντος της Art Déco, αρκεί να έχετε μια απειροελάχιστη εντύπωση από τον «Μεγάλο Γκάτσμπι» στην πρωτότυπη γραπτή εκδοχή του ή σε κάποια από τις κινηματογραφικές μεταφορές του για να συνειδητοποιήσετε τη σαγήνη της Art Déco που ακόμα και στη σκοτεινότερη εκδοχή της, όπως αποτυπώνεται στην αισθητική του «Metropolis» (1927, Fritz Lang), εξακολουθεί να αποτελεί το συστατικό ενός συλλογικού ιδεατού όπου η Τέχνη και ο βιομηχανικός κόσμος συνυπάρχουν, δημιουργώντας ένα μεταφουτουριστικό και ταυτόχρονα αισθητικώς άψογο, δουλεμένο μέχρι κεραίας, κόσμο, ο οποίος εξακολουθεί να αποτελεί το ζητούμενο ακόμα και σήμερα. Ασχέτως αν το Κραχ του ’29 και δύο παγκόσμιοι πόλεμοι συνέθλιψαν τον υπερβάλλοντα αισθητισμό εκείνης της εποχής, που ακριβώς εξαιτίας αυτών εξακολουθεί να δίνει την αφηρημένη, παράδοξη εντύπωση ότι δεν υπήρξε ποτέ.
Το ιδεατό της υπέρβασης
Σε αυτόν ακριβώς τον άυλο αλλά τόσο χειροπιαστό κόσμο παραπέμπει η Mercedes-Benz με το τελευταίο της πρωτότυπο δημιούργημα, μια σχεδιαστική μελέτη που, όπως σημειώνει, έλκει προφανώς την καταγωγή του από το απώτερο παρελθόν αλλά επί της ουσίας έχει σχεδιαστεί με το σκεπτικό του μέλλοντος, ως ένα όραμα που συνδυάζει την τεχνολογία αιχμής με τα πολυτελή υλικά και το ασυνήθιστο design σε μια υλοποίηση με όρους υπέρβασης.
«Εμπνευσμένη από τη χρυσή εποχή του design για την αυτοκίνηση, τη δεκαετία του 1930, το συγκεκριμένο concept car ενσαρκώνει την ουσία της Mercedes-Benz. Με το επιβλητικό ρύγχος της να της εξασφαλίζει μια επιβλητική σιλουέτα, τις ανάγλυφες ρευστές γραμμές της και το άγγιγμα της Art Déco, σχεδιάστηκε για να αποτελέσει μια εμβληματική εικόνα της ομορφιάς στην αυτοκίνηση. […] Δεν πρόκειται απλώς για ένα αυτοκίνητο, αλλά για ένα κινούμενο γλυπτό, έναν φόρο τιμής στη διαχρονική κομψότητα και ταυτόχρονα μια δήλωση για το μέλλον.
Στo Vision Iconic συνυπάρχουν δημιουργικά οι παραδοσιακές τεχνικές με την τεχνολογία αιχμής σε μια σχεδιαστική φιλοσοφία που αποτελεί την απόλυτη έκφραση της αξίας, του κύρους, της χάρης και της ομορφιάς των πραγμάτων» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Gorden Wagener (φωτογραφία), επικεφαλής σχεδιασμού της Mercedes-Benz και άμεσα υπεύθυνος για το ιδιοφυές όσο και εξαιρετικά τολμηρό με σημερινούς όρους μείγμα που εκπροσωπεί η Vision Iconic.
Διαχρονικότητα και «αδιόρατη» τεχνολογία
Εκτός από όσα μπορεί να «αφουγκραστεί» κανείς ατενίζοντας τις καμπύλες επιφάνειές της, ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στην αρμονική ενσωμάτωση της φωτιζόμενης γρίλιας που συναντήσαμε στην πρόσφατη, αμιγώς ηλεκτρική GLC. Ως μοτίβο έλκει επίσης την καταγωγή του από το απώτερο παρελθόν της γερμανικής φίρμας, αλλά ενσωματώνεται αρμονικά σε ό,τι νεότερο έχει αυτή να επιδείξει.
Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον και από τη μεταρετρό εξωτερική φόρμα και τις λεπτομέρειές της, παρουσιάζει τα όσα επιφυλάσσει το εσωτερικό της, το οποίο εξίσου αποτελεί ένα μείγμα μετα-αναλογικής και ψηφιακής πολυτέλειας.
Το γυάλινο καμπύλο ταμπλό με τα αναλογικά τεχνουργήματα ονομάζεται επιτυχημένα Zeppelin, δείχνοντας τελικά πώς μια γυάλινη επιφάνεια από άκρη σε άκρη μπορεί να γίνει άκρως ενδιαφέρουσα. Υπεύθυνα για αυτό είναι ο ατμοσφαιρικός φωτισμός που ενεργοποιείται με το άνοιγμα των θυρών και τα τέσσερα όργανα που αντλούν τις επιρροές τους από χρονογράφους.
Σε ένα από αυτά, στο κέντρο παρά την αναλογικότητα του περιβάλλοντος φιλοξενείται ένας ψηφιακός βοηθός με τεχνητή νοημοσύνη. Τα εσωτερικά των θυρών και οι επιφάνειες που περιβάλλουν το ταμπλό έχουν φινίρισμα που παραπέμπει σε φίλντισι, ένα χαρακτηριστικό υλικό της εποχής Art Déco, ενώ την εικόνα συμπληρώνουν οι χρυσοί και ασημένιοι τόνοι στα μέταλλα που δομούν περίτεχνα γεωμετρικά μοτίβα. Τα μπροστινά καθίσματα έχουν αντικατασταθεί από ένα ενιαίο επενδυμένο ταιριαστά με μπλε βελούδο ενώ ακόμα και το δάπεδο κατασκευάζεται με τη λογική της μαρκετερί.
Ιδανικοί συνδυασμοί
Ολα τα παραπάνω συνυπάρχουν με τεχνολογίες όπως το steer-by-wire σύστημα διεύθυνσης και οι δυνατότητες αυτόνομης οδήγησης επιπέδου 4 που σε συνδυασμό επιτρέπουν στον οδηγό να πάρει το τιμόνι αποκλειστικά και μόνο όποτε το επιθυμεί, αποκομίζοντας μόνο την ιδανική κατ’ αυτόν εμπειρία οδήγησης. Διαδικασίες όπως η στάθμευση, η κίνηση σημειωτόν σε μποτιλιάρισμα αφήνονται στο νευρομορφικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, το οποίο εκτός από αυτά αναλαμβάνει να κάνει οποιονδήποτε υπολογισμό με τρόπο που προσιδιάζει στην ανθρώπινη σκέψη και αποδοτικότερα από κάθε άλλο σύστημα με υπολογιστική ισχύ.
Μια λεπτομέρεια που κάθε άλλο παρά λεπτομέρεια μπορεί να θεωρηθεί είναι ότι η επιβλητική μεταρετρό σιλουέτα της Vision Iconic βάφεται με μια εξαιρετικά λεπτή επίστρωση νανοφωτοβολταϊκών στοιχείων. Αυτά καλύπτουν επιφάνεια που ισοδυναμεί με ένα μεσαίο SUV και σύμφωνα με τις συστάσεις μπορούν να παράγουν, σε ιδανικές καιρικές συνθήκες, ενέργεια που απαιτείται για 12.000 χλμ. διαδρομών ετησίως, χωρίς να παρεμβαίνουν στο παραμικρό στην εικόνα του αυτοκινήτου ούτε στο περιβάλλον, όντας πλήρως ανακυκλώσιμα και χωρίς να περιέχουν σπάνιες γαίες.
Παρά την αδιαμφισβήτητα επιβλητική της εμφάνιση, η Iconic Vision θα μπορούσε να συνοψιστεί σε ένα νέο πολυτελές είδος: μια κατασκευή όπου το design και η περίτεχνη πολυτέλεια, ένας συνδυασμός Τέχνης και τεχνικής, έχουν τον πρώτο λόγο, δημιουργώντας μια απαράμιλλη εικόνα την οποία η τεχνολογία φροντίζει να μη διαταράσσει αλλά να υπογραμμίζει, ούσα ορατή μόνο ως προς την καινοτομία και τη χρησιμότητά της.
