Στην Ελλάδα, η χρήση της Περιτοναϊκής Κάθαρσης είναι πολύ περιορισμένη. Χρησιμοποιείται περίπου από το 3% των ασθενών – πολύ λιγότερο από τον Eυρωπαϊκό μέσο όρο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί Έλληνες ασθενείς να μην έχουν τη δυνατότητα επιλογής μιας θεραπείας στο σπίτι που προσφέρει μεγαλύτερη ανεξαρτησία, ευελιξία και ποιότητα ζωής.
Τον Μάιο του 2025, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτήρισε τη Χρόνια Νεφρική Νόσο (ΧΝΝ) ως παγκόσμιo πρόβλημα για την υγεία, λαμβάνοντας υπόψη ότι η συγκεκριμένη νόσος είναι πλέον μια από τις κύριες αιτίες θανάτου του πληθυσμού παγκοσμίως. Η νεφρική νόσος εξελίσσεται σιωπηλά και τα συμπτώματά της εμφανίζονται μόνο σε προχωρημένο στάδιο, όταν οι νεφροί δεν μπορούν πλέον να επιτελέσουν τις ζωτικές τους λειτουργίες και η θεραπεία υποκατάστασης ή η μεταμόσχευση νεφρού είναι απαραίτητη για την επιβίωση των ασθενών.
Στην χώρας μας, εκτιμάται ότι περισσότερο από 1 εκατομμύριο άνθρωποι πάσχoυν από κάποιου σταδίου Χρόνια Νεφρική Νόσο, από τους οποίους πολύ λίγοι το γνωρίζουν, κυρίως αυτοί που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο. Κάθε χρόνο, περίπου 3.000 άτομα καταλήγουν στο τελικό στάδιο Χρόνιας Νεφρικής Ανεπάρκειας, με αποτέλεσμα συνολικά πάνω από 15.500 ασθενείς να χρειάζονται θεραπεία. Από αυτούς, σχεδόν 3.000 έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού, 12.000 υποβάλλονται σε Αιμοκάθαρση στις Νοσοκομειακές μονάδες, ενώ μόνο περίπου 500 βρίσκονται σε Περιτοναϊκή Κάθαρση (ΠΚ) στο σπίτι. Αυτό σημαίνει ότι η Περιτοναϊκή Κάθαρση αντιπροσωπεύει μόλις το, περίπου, 3% των ασθενών με τελικό στάδιο Χρόνιας Νεφρικής Ανεπάρκειας, ένα εντυπωσιακά χαμηλό ποσοστό που μειώθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια χαμένη ευκαιρία για πολλούς ασθενείς, να έχουν πρόσβαση σε μια θεραπεία στο σπίτι, που προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα.
Μια θεραπεία στο σπίτι με πραγματικά οφέλη
Σε αντίθεση με την Αιμοκάθαρση, που γίνεται σε δημόσιες ή ιδιωτικές μονάδες, η Περιτοναϊκή Κάθαρση δίνει στους ασθενείς το πλεονέκτημα να εφαρμόζουν τη μέθοδο στο σπίτι, προσαρμόζοντας το πρόγραμμα της θεραπείας τους σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Έτσι έχουν τη δυνατότητα να ενσωματώσουν τη θεραπεία στην καθημερινότητά τους αντί να οργανώνουν τη ζωή τους με βάση τη θεραπεία τους.
Για πολλούς ασθενείς αυτή η μέθοδος σημαίνει πραγματική αυτονομία: έχουν μεγαλύτερη ευελιξία και σε συνεννόηση με τον γιατρό τους να επιλέγουν πότε και πού θα κάνουν θεραπεία, αποφεύγουν τις μετακινήσεις σε κέντρα Αιμοκάθαρσης, μπορούν να συνεχίζουν να εργάζονται, να διατηρούν τις οικογενειακές και κοινωνικές τους σχέσεις και μπορούν ακόμη και να ταξιδεύουν. Επίσης πολλοί ασθενείς αναφέρουν ότι δεν έχουν συμπτώματα κόπωσης και αδυναμίας, συμπτώματα τα οποία συχνά εμφανίζονται κατά τη διάρκεια και μετά τις συνεδρίες Αιμοκάθαρσης.
Τα οφέλη επεκτείνονται και στο σύστημα υγείας. Όσο περισσότεροι ασθενείς επιλέγουν την Περιτοναϊκή Κάθαρση, τόσο μειώνεται η πίεση στο σύστημα υγείας, με λιγότερες ανάγκες για νοσηλευτικό προσωπικό και μικρότερη χρήση μέσων μεταφοράς ασθενών. Το συνολικό κόστος θεραπείας είναι επίσης σημαντικά χαμηλότερο.
Σύμφωνα με διεθνή δεδομένα, το μέσο ετήσιο κόστος θεραπείας για έναν ασθενή σε Περιτοναϊκή Κάθαρση εκτιμάται γύρω στα 35.000 δολάρια ΗΠΑ, σε σύγκριση με περίπου 66.000 δολάρια για Αιμοκάθαρση σε κέντρο. Αυτές οι διαφορές κόστους αποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι η Περιτοναϊκή Κάθαρση μπορεί να επιτύχει συγκρίσιμα ιατρικά αποτελέσματα μειώνοντας σημαντικά το κόστος για τα εθνικά συστήματα υγείας.
Τι κρατά την Περιτοναϊκή Κάθαρση σε χαμηλά επίπεδα
Αν η Περιτοναϊκή Κάθαρση προσφέρει τόσα πλεονεκτήματα, γιατί η χρήση της στην Ελλάδα ανέρχεται μόνο στο 3% των ασθενών;
Ένας βασικός λόγος είναι η έλλειψη ενημέρωσης των ασθενών για την ύπαρξη και των δύο μεθόδων κάθαρσης. Η έλλειψη αυτή έχει ως αποτέλεσμα συχνά ο ασθενής να μη λαμβάνει μέρος στην απόφαση. Αυτό που χρειάζεται είναι κοινή λήψη αποφάσεων μεταξύ ασθενούς και γιατρού για να προσδιοριστεί η καλύτερη θεραπεία για κάθε άτομο. Άλλα εμπόδια ανάπτυξης της Περιτοναϊκής Κάθαρσης που έχουμε παρατηρήσει, αποτελούν η απουσία στήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον, η ανεπαρκής εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας, κίνητρα που ευνοούν την αιμοκάθαρση σε κέντρα και η περιορισμένη υποστήριξη από πλευράς πολιτείας για θεραπείες στο σπίτι.
Σε αντίθεση με τη χώρα μας, σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπως η Δανία, η Φινλανδία, η Νορβηγία και η Σουηδία, μεταξύ του 20% και 25% των ασθενών με τελικού σταδίου νεφρική νόσο ξεκινούν τη θεραπεία τους με περιτοναϊκή κάθαρση. Αυτή η διαφορά στην επιλογή θεραπείας αποδίδεται κυρίως στη διαφορετική πολιτική υγείας αλλά και στην εκπαίδευση των ασθενών.
Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν να αναπτύξουν τις θεραπείες στο σπίτι. Κυβερνήσεις που υποστηρίζουν προγράμματα Υποβοηθούμενης Περιτοναϊκής Κάθαρσης – όπου εκπαιδευμένοι νοσηλευτές επισκέπτονται ασθενείς που δεν μπορούν να κάνουν τη θεραπεία μόνοι τους – έχουν αυξήσει σημαντικά την υιοθέτηση. Η Ελλάδα έχει ήδη θεσπίσει νομικό πλαίσιο για κατ’ οίκον φροντίδα, που υιοθετήθηκε τον Μάιο του 2023, και μπορεί να αποτελέσει πολύτιμη βάση για παρόμοια προγράμματα.
Χτίζοντας ένα καλύτερο μέλλον για τους νεφροπαθείς
Η περιτοναϊκή κάθαρση είναι μια αποδεδειγμένη, ασφαλής μέθοδος που συνδυάζει ιατρική αποτελεσματικότητα στη θεραπεία με σεβασμό στην ποιότητα ζωής του ασθενούς. Προσφέρει ελευθερία, σταθερότητα και δυνατότητα εργασίας και φυσιολογικής κοινωνικής ζωής, ενώ εξασφαλίζει εξοικονόμηση πόρων στο σύστημα υγείας.
Ωστόσο, η εφαρμογή της στην Ελλάδα παραμένει περιορισμένη
Παρά τα αποδεδειγμένα οφέλη της, η Περιτοναϊκή Κάθαρση χρησιμοποιείται από ένα πολύ μικρό ποσοστό ασθενών. Η ανάπτυξή της απαιτεί συντονισμένη δράση μεταξύ νεφρολόγων, συλλόγων ασθενών αλλά κυρίως των υπευθύνων χάραξης πολιτικής υγείας.
Οι κύριες προτεραιότητες πρέπει να περιλαμβάνουν:
- Θέσπιση πρωτοκόλλων εκπαίδευσης ασθενών ώστε να κατανοούν όλες τις διαθέσιμες θεραπείες.
- Προώθηση καλά σχεδιασμένων εκστρατειών ενημέρωσης.
- Εκπαίδευση-επανεκπαίδευση επαγγελματιών υγείας στην Περιτοναϊκή Κάθαρση
- Έναρξη Εθνικού Προγράμματος Υποβοηθούμενης Περιτοναϊκής Κάθαρσης (κατ’ οίκον φροντίδα)
- Εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης.
Με αυτά τα μέτρα θα ευθυγραμμιστεί η χώρα μας με τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές και τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη φροντίδα των νεφροπαθών. Το πιο σημαντικό όμως, είναι ότι τα παραπάνω μέτρα θα βελτιώσουν τη ζωή πολλών ανθρώπων που ζουν με τελικού σταδίου χρόνια νεφρική ανεπάρκεια στη χώρα μας.
Ο Καθηγητής Στυλιανός Παναγούτσος είναι Πρόεδρος της Ελληνικής Νεφρολογικής Εταιρείας και Διευθυντής της Νεφρολογικής Κλινικής του Γενικού Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης.
