Η 14η Δεκεμβρίου 2025 θα γραφτεί στην Ιστορία της Χιλής για μια σειρά λόγους.
Ο πρώτος αφορά την εκλογική νίκη του υπερσυντηρητικού Χοσέ Αντόνιο Καστ, στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, έναντι της Γιανέτ Χάρα, υποψήφιας ευρείας συμμαχίας παρατάξεων της αριστεράς και του κέντρου, με 58.16% έναντι 41,84%.
Ο δεύτερος λόγος, απότοκο των αποτελεσμάτων της κάλπης, συνίσταται στο τέλος μιας 35ετούς παράδοσης που ήθελε η όποια πολιτική ηγεσία της χώρας να κρατάει αποστάσεις από την φρικώδη δικτατορία του Αουγκούστο Πινοσέτ (1973-1988). Κι ο τρίτος λόγος σχετίζεται με την κατάρρευση αυτού που στις αρχές του τρέχοντος αιώνα αποκλήθηκε «ροζ κύμα».
Στυλ και ουσία
«Χωρίς ασφάλεια δεν υπάρχει ειρήνη. Χωρίς ειρήνη δεν υπάρχει δημοκρατία. Και χωρίς δημοκρατία δεν υπάρχει ελευθερία. Και η Χιλή θα είναι πάλι ελεύθερη από το έγκλημα» διακήρυξε ο Καστ, στο περιθώριο της νικητήριας ομιλίας του την Κυριακή (14/12), μεγάλο μέρος της οποίας αφιερώθηκε στην αντιμετώπιση της εγκληματικότητας και της παράνομης μετανάστευσης. Και πρόσθεσε: «Θα δεχτούμε αλλοδαπούς που έχουν σεβασμό για τον νόμο. Όσοι δεν έχουν τον σεβασμό που απαιτείται θα απελαύνονται».
Πρόκειται για ρητορική απόλυτα συνεπή με την προεκλογική εκστρατεία του Καστ που, αφήνοντας κατά μέρος ακραίες θέσεις με τις οποίες είχε ταυτιστεί στο παρελθόν – όπως την πλήρη αντίθεσή του στις αμβλώσεις και τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών -, επέλεξε να εστιάσει σε μια επικαιροποιημένη εκδοχή του δόγματος «νόμος και τάξη».
«Ο Καστ κατάλαβε μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες ότι υπήρχαν απόψεις του που εξαγρίωναν τον κόσμο και έτσι επέλεξε να μιλήσει για ζητήματα που βρίσκουν αποδοχή στην πλειοψηφία της κοινωνίας» σχολιάζει ο πολιτικός αναλυτής Κλαούντιο Φουέντες, μιλώντας στην εφημερίδα New York Times.
Πράγματι, ο 59χρονος νεοεκλεγείς πρόεδρος, αν και δηλώνει θαυμαστής του Ντόναλντ Τραμπ, δεν έχει την παραμικρή σχέση με το επιθετικό και ηλεκτρισμένο ύφος του αμερικανού ομολόγου του. Και δεν πρόκειται για τη μόνη διαφορά, αφού το πινοσετικό «φάντασμα» υποχρέωσε τον ίδιο τον Καστ να υιοθετήσει πιο μετριοπαθή γλώσσα, τονίζοντας πως θα είναι «πρόεδρος όλων των Χιλιανών».
Οι ομοιότητες Καστ – Τραμπ
Υφίστανται ασφαλώς και ομοιότητες. Αυτές εντοπίζονται όχι μόνο στην υπόσχεση για την υιοθέτηση σκληρής αντιμεταναστευτικής πολιτικής –ο Καστ δεσμεύτηκε για την απέλαση και των περίπου 330.000 μη καταγεγραμμένων μεταναστών που εκτιμάται ότι διαβιούν στη Χιλή – αλλά και στην περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, με την περιστολή των δημοσίων δαπανών να ενέχει κεντρικό ρόλο στο οικονομικό πρόγραμμα.
«Δεν έχουμε εύκολο έργο μπροστά μας. Ο πρώτος χρόνος θα είναι δύσκολος. Τα οικονομικά δεν είναι καλά» τόνισε ο Καστ, υποσχόμενος περικοπές ύψους έξι δισ. δολαρίων στις δημόσιες δαπάνες και ακολουθώντας το πνεύμα λιτότητας που εγκαινίασε ο Χαβιέρ Μιλέι στην Αργεντινή, συνέχισε ο Ροντρίγκο Πας στη Βολιβία (υποσχέθηκε μείωση της τάξης του 30% για το 2026) και εναγκαλίστηκε ο πρόεδρος Τραμπ τους περασμένους μήνες.
«Μπλε κύμα» και «Τρίγωνο του Λιθίου»
Υπό αυτή την έννοια, η εκλογή Καστ επιβεβαιώνει ότι τα μέχρι πριν λίγα χρόνια ισχυρά σοσιαλιστικά ρεύματα της Λατινικής Αμερικής –που επί μια εικοσιπενταετία πρωταγωνιστούσαν στα πολιτικά πράγματα – βρίσκονται σε τροχιά αποδυνάμωσης.
Μια ματιά στον πολιτικό χάρτη είναι ενδεικτική της δυναμικής επιστροφής της Δεξιάς. Από τα κράτη της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής (32 στο σύνολό τους), μόνο Βραζιλία, Ουρουγουάη, Κολομβία, Βενεζουέλα, Νικαράγουα και τα αραιοκατοικημένα κράτη του Σουρινάμ και της Γουιάνας κυβερνώνται από κεντροαριστερές και γενικότερα αριστερόστροφες πολιτικές δυνάμεις στο πλαίσιο πολυκομματικού συστήματος (η Κούβα ως γνωστόν είναι μονοκομματικό καθεστώς).
Εξ αυτών, η Βενεζουέλα απειλείται με αμερικανική στρατιωτική επέμβαση, ενώ η Κολομβία βρίσκεται κι αυτή στο στόχαστρο του Λευκού Οίκου, ο οποίος συνδέει το προεδρικό περιβάλλον με κυκλώματα διακίνησης ναρκωτικών προς τις ΗΠΑ.
Τι ρόλο διαδραματίζει η πολιτική συγκυρία σε επίπεδο γεωπολιτικής; Πιθανόν κρίσιμο, αν αναλογιστεί κανείς πως η Ουάσιγκτον, κατά τη διάρκεια της δεύτερης προεδρίας Τραμπ έχει καταστήσει σαφή την επιστροφή της στο Δόγμα Μονρόε, κάνοντας λόγο στην επικαιροποιημένη Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ για «αποκατάσταση της αμερικανικής υπεροχής στο Δυτικό Ημισφαίριο».
«Είμαστε σίγουροι ότι υπό την ηγεσία του Καστ, η Χιλή θα έχει ως προτεραιότητα την ενδυνάμωση της δημόσιας ασφάλειας, την αναχαίτιση της παράνομης μετανάστευσης και την ανανέωσης της εμπορικής μας συνεργασίας» δήλωσε ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, στο ευχαριστήριο μήνυμά του προς τον Καστ.
Πλήθος αναλυτών εκτιμά ότι η παραδοσιακά φιλική προς τις ΗΠΑ στάση των πιο δεξιόστροφων πολιτικών δυνάμεων της Λατινικής Αμερικής δύναται να σηματοδοτήσει σημαντικές μετατοπίσεις στο πεδίο της οικονομίας.
Υπενθυμίζεται πως Χιλή, Βολιβία και Αργεντινή –κράτη με νέες, ισχυρές δεξιές, λαϊκιστικές κυβερνήσεις – αποτελούν το «Τρίγωνο του Λιθίου», συγκεντρώνοντας πάνω από το 80% των γνωστών παγκόσμιων κοιτασμάτων του τόσο πολύτιμου για τις νέες τεχνολογίες μετάλλου. Παράλληλα η Χιλή είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως στην παραγωγή χαλκού, καλύπτοντας περίπου το 22-28% της παγκόσμιας προσφοράς του εξίσου απαραίτητου για πλήθος εφαρμογών μετάλλου.
Ο γίγαντας Κίνα
Ο παράγοντας Κίνα πάντως δεν δύναται να παραβλεφθεί. Ο ασιατικός γίγαντας έχει μέσα σε 25 χρόνια σαρανταπλασιάσει τις επενδύσεις στη Λατινική Αμερική (από 12 δισ. δολάρια το 2000 σε 480 δισ. το 2022). Σήμερα το Πεκίνο είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Σαντιάγο και ο δεύτερος σημαντικότερος πελάτης του Μπουένος Άιρες, αγοράζοντας το 22,5% των αγροτικών προϊόντων της Αργεντινής. Πρόκειται για «σκληρά δεδομένα», που λειτουργούν ως ισχυρό εμπόδιο στο περιθώριο ελιγμών που έχουν οι κυβερνήσεις των κρατών της περιοχής, δεξιών ή αριστερών.
«Δεν περιμένω μεγάλες αλλαγές στην εξωτερική πολιτική των κρατών της περιοχής» εκτιμά ο Τζιάν Σισουέ, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Λατινικής Αμερικής στο Πανεπιστήμιο της Σαγκάης, αναδεικνύοντας έτσι το δίλημμα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι ηγεσίες της πολλαπλά τραυματισμένης υποηπείρου, εν μέσω ενός απρόβλεπτου Λευκού Οίκου.
