Ολοένα και αυξάνονται οι ανάγκες για θεραπείες από πλάσμα, με τη χώρα μας να είναι σχεδόν απόλυτα εξαρτημένη από την εισαγωγή αυτών. Ο καθηγητής Παθολογίας Ευάγγελος Ι. Γιαμαρέλλος-Μπουρμπούλης* εξηγεί στο ΒΗΜΑ γιατι είναι τόσο σημαντικές αυτές οι θεραπείες, ποιους ασθενείς αφορούν και γιατί η εξάρτηση της χώρα μας από τις εισαγωγές μας κάνει ευάλωτους.
- Κύριε Καθηγητά, ποια είναι σήμερα η πραγματική –και όχι η θεωρητική– ανάγκη της χώρας για πλάσμα και παράγωγα; Έχουμε επαρκή δεδομένα ή υποτιμούμε τη ζήτηση σε συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών;
«Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων η ανάγκη για IV/SC ανοσοσφαιρίνες (IG) αυξάνεται σταθερά στην Ευρώπη εδώ και χρόνια και οι ελλείψεις είναι ένα σταθερό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια. Από την πλευρά μας, αν δούμε τι πραγματικά συμβαίνει μέσα στα νοσοκομεία, θα διαπιστώσουμε ότι η ανάγκη για θεραπείες που προέρχονται από ανθρώπινο πλάσμα είναι μεγαλύτερη από αυτή που αποτυπώνεται στα επίσημα στοιχεία.
Και αυτό συμβαίνει διότι η χώρα μας, όπως και πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, δεν καταγράφει πλήρως τις ομάδες ασθενών που χρειάζονται ανοσοσφαιρίνες ή άλλα παράγωγα πλάσματος. Οι ανοσοσφαιρίνες χρησιμοποιούνται στη θεραπεία αιματολογικών και νευρολογικών νοσημάτων και σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς με σήψη που νοσηλεύονται σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Παράλληλα αποτελούν τακτική θεραπεία για ασθενείς με πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες. Οι πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες είναι σπάνια νοσήματα και οι πάσχοντες ασθενείς έχουν σημαντικό κίνδυνο λοιμώξεων. Άρα, για να απαντήσω ξεκάθαρα: ναι, η πραγματική ανάγκη είναι υψηλότερη από τη θεωρητική και συχνά την υποτιμούμε, γιατί δεν βλέπουμε όλο το εύρος των κλινικών ενδείξεων».
- Υπάρχουν ομάδες ασθενών στην Ελλάδα με υψηλές, αλλά “σιωπηλές”, μη καταγεγραμμένες ανάγκες για θεραπείες από πλάσμα; Ποιες παθήσεις ή πληθυσμιακές ομάδες θεωρείτε ότι μένουν εκτός ραντάρ του συστήματος;
Από την εμπειρία σας, αντιμετωπίζουν κι άλλες χώρες παρόμοιες προκλήσεις;
«Υπάρχουν πολλές ομάδες που έχουν σημαντικές ανάγκες, αλλά για διάφορους λόγους δεν καταγράφονται συστηματικά. Πρόκειται για -όπως τις λέτε- «σιωπηλές» ομάδες ασθενών. Αυτές είναι κυρίως οι αιματολογικοί /ογκολογικοί ασθενείς με δευτεροπαθείς ανοσοανεπάρκειες, αλλά και οι ασθενείς με σήψη που νοσηλεύονται σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Και για να απαντήσω και στο δεύτερο σκέλος: δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Οι περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν ακριβώς το ίδιο πρόβλημα• μεγάλο μέρος της πραγματικής ζήτησης δεν καταγράφεται. Για αυτό ως Ευρώπη εξαρτόμαστε σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές πλάσματος κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το σύστημα των ιδιωτικών κέντρων συλλογής πλάσματος είναι ανεπτυγμένο».
- Πώς θα περιγράφατε την κλινική αξία των θεραπειών από πλάσμα σε κρίσιμες περιπτώσεις; Υπάρχουν θεραπείες ή ενδείξεις όπου η πρόσβαση σε πλάσμα κάνει τη διαφορά μεταξύ σταθεροποίησης και επιδείνωσης της υγείας;
«Νομίζω πως εδώ πρέπει να είμαστε πολύ σαφείς: υπάρχουν ασθενείς για τους οποίους η έγκαιρη πρόσβαση σε αυτές τις θεραπείες κρίνει την έκβαση.
Στις πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες, οι ανοσοσφαιρίνες προλαμβάνουν σοβαρές λοιμώξεις. Ασθενείς που παλαιότερα είχαν επαναλαμβανόμενες νοσηλείες, με τη σωστή θεραπεία ζουν πλέον μια σχεδόν φυσιολογική ζωή.
Στα νευρολογικά αυτοάνοσα, η έγκαιρη χορήγηση ανοσοσφαιρίνης μπορεί να αποτρέψει τη μόνιμη αναπηρία.»
- Τι σημαίνει για τους ασθενείς η χρόνια εξάρτηση της Ευρώπης αλλά και της Ελλάδας από εισαγωγές πλάσματος; Υπάρχουν κλινικοί κίνδυνοι από αυτή την εξάρτηση;
«Σημαίνει ότι είμαστε ευάλωτοι. Όταν μια χώρα εξαρτάται από εισαγωγές, κάθε αναταραχή στις διεθνείς αγορές μπορεί να μεταφραστεί σε έλλειψη στην Ελλάδα. Αυτό το ζήσαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όταν πολλά κράτη δυσκολεύτηκαν να εξασφαλίσουν την απαραίτητη ποσότητα ανοσοσφαιρινών. Για παράδειγμα στους ασθενείς με ανοσοανεπάρκεια που λαμβάνουν τακτική θεραπεία κάθε 3 ή 4 εβδομάδες, κάθε αναβολή της θεραπείας λόγω έλλειψης μπορεί να προκαλέσει απορρύθμιση της νόσου τους. Για τις υγειονομικές αρχές, μπορεί να σημαίνει αύξηση των νοσηλειών και αύξηση της συνολικής υγειονομικής δαπάνης».
- Πώς προβλέπετε την εξέλιξη των αναγκών της χώρας σε θεραπείες από πλάσμα τα επόμενα 5–10 χρόνια; Υπάρχουν κλινικά πεδία ή νέες θεραπευτικές ενδείξεις όπου αναμένεται σημαντική αύξηση ζήτησης, και τι θα μπορούσαμε να κάνουμε ως σύστημα υγείας να την καλύψουμε;
«Αν δούμε την πορεία των τελευταίων 20 ετών, η κατανάλωση των παραγώγων πλάσματος αυξάνεται σταθερά. Και όλα δείχνουν ότι στα επόμενα 5–10 χρόνια η αύξηση θα συνεχιστεί.
Ποιοι είναι οι λόγοι;
Πρώτον, η γήρανση του πληθυσμού.
Δεύτερον, η επέκταση των ανοσοκατασταλτικών και ογκολογικών θεραπειών που δημιουργούν δευτεροπαθείς ανοσοανεπάρκειες.
Τρίτον, η καλύτερη διάγνωση και καταγραφή των πρωτοπαθών ανοσοανεπαρκειών.
Τέταρτον, η συνεχώς αυξανόμενη χρήση ανοσοσφαιρινών σε νευρολογικές ενδείξεις.
Το σύστημα υγείας στη χώρα μας, εκτιμώ ότι πρέπει να κάνει τρία πράγματα:
- Να οργανώσει συστηματικά τη συλλογή πλάσματος στην Ελλάδα, με υψηλά πρότυπα ποιότητας και ασφάλειας.
- Να έχει ακριβή εικόνα των πραγματικών αναγκών, ώστε ο προγραμματισμός να βασίζεται σε δεδομένα, όχι σε εκτιμήσεις.
- Να εξασφαλίσει σταθερότητα στην πρόσβαση, με αποθέματα ασφαλείας και σταθερές προμήθειες, ώστε κανένας ασθενής να μην κινδυνεύει από μια διεθνή αναταραχή.
Η αυτάρκεια δεν είναι πολυτέλεια για μια χώρα. Είναι δείκτης ωριμότητας και ανθεκτικότητας του συστήματος υγείας».
*Ευάγγελος Ι. Γιαμαρέλλος-Μπουρμπούλης
Καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων
Διευθυντής Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Λοιμωξιολογία»
Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας
Πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού European Sepsis Alliance
