Η πρόσφατη απόφαση για την αναστολή λειτουργίας δεκάδων καταστημάτων των Ελληνικών Ταχυδρομείων δεν μπορεί να ιδωθεί με όρους απλής διοικητικής επιλογής. Είναι ένα φαινόμενο που αποκαλύπτει βαθύτερες αναγνώσεις της δημόσιας πολιτικής. Μια μετατόπιση από την εμπειρική κατανόηση της κοινωνίας στην αυταπάτη ότι η τεχνοκρατική γνώση αρκεί για να καθορίσει τις ζωές των πολιτών.
Σε μια κοινωνία όπου ο τεχνοκράτης έχει αναχθεί σε καθοριστικό παράγοντα των δημόσιων αποφάσεων, η διαχείριση των πραγμάτων κινδυνεύει να απογυμνωθεί από την αίσθηση του νοήματος. Η διοίκηση μπορεί να γνωρίζει δείκτες, ισοζύγια και πίνακες αποδοτικότητας. Η πολιτική όμως δεν είναι αριθμητική. Δεν είναι άθροισμα συν και πλην. Η πολιτική είναι πράξη σχέσης. Σχέση με τον πολίτη. Σχέση με την κοινωνία. Σχέση με την ιστορία και τον θεσμό.
Το ζήτημα που αναδεικνύεται είναι κρίσιμο. Αν δεν έχεις τη δυνατότητα, την πρόσβαση, την αίσθηση και την υποχρέωση να συμμετέχεις στη ζωή της κοινωνίας που υπηρετείς, τότε η κρίση σου περιορίζεται σε ένα συν και πλην. Τα πλην μπορεί να περιέχουν στοιχεία που δεν φαίνονται και τα συν μπορεί να έχουν κόστος που παραμένει αθέατο. Χωρίς την εμπειρία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, χωρίς το βλέμμα του πολίτη ως καθρέφτη της απόφασης, η τεχνοκρατική ορθότητα δεν μεταφράζεται σε κοινωνική ορθότητα.
«Η τεχνοκρατική οπτική προσφέρει ακρίβεια. Η πολιτική όμως χρειάζεται σοφία».
Η περίπτωση των Ελληνικών Ταχυδρομείων είναι χαρακτηριστική. Το κλείσιμο ενός καταστήματος δεν σημαίνει μόνο την αναστολή μιας υπηρεσίας. Σημαίνει απώλεια επικοινωνίας. Αφαίρεση ενός σημείου κοινωνικής παρουσίας. Διαρροή εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και κράτους. Οι αριθμοί δείχνουν κόστος και όφελος. Οι πίνακες αποδοτικότητας δεν δείχνουν την ερημιά ενός τόπου , την αποξένωση των ηλικιωμένων, την απουσία θεσμικής παρουσίας σε κοινότητες που ήδη νιώθουν περιθωριοποιημένες.
Η τεχνοκρατική οπτική προσφέρει ακρίβεια. Η πολιτική όμως χρειάζεται σοφία. Και η σοφία δεν προκύπτει αποκλειστικά από γνώση. Προκύπτει από την εμπειρία, από την επαφή, από τη συνείδηση της ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό σώμα. Ο πολιτικός που δεν αντιλαμβάνεται την κοινωνική διάσταση μιας επιλογής, κινδυνεύει να παραιτηθεί από το βασικό έργο της πολιτικής. Την αναγνώριση της σχέσης του ανθρώπου με την κοινωνία και της ευθύνης του απέναντι σε αυτήν.
Σήμερα, η διοίκηση χρειάζεται τεχνοκράτες. Η πολιτεία όμως χρειάζεται κρίση που ενσωματώνει κοινωνική νοημοσύνη. Η πολιτική δεν μπορεί να περιορίζεται στην αποδοτικότητα. Πρέπει να αντιλαμβάνεται το μήκος, το πλάτος και το βάθος των συνεπειών των αποφάσεών της. Κάθε απόφαση είναι πολιτική επιλογή. Και κάθε επιλογή εμπεριέχει σχέσεις που δεν μετριούνται σε πίνακες ή σε ποσοστά.
«Οι αριθμοί μπορεί να είναι ακριβείς, η ζωή όμως είναι πάντα μεγαλύτερη από αυτούς».
Αυτό που επιβάλλεται είναι μια νέα αντίληψη για τη δημόσια διοίκηση. Όχι η απόλυτη κυριαρχία της τεχνοκρατικής λογικής, αλλά η συνύπαρξη της γνώσης με την εμπειρική σοφία. Της μέτρησης με την ενσυναίσθηση. Της αποτελεσματικότητας με τη σχέση. Η κοινωνία δεν είναι άθροισμα δεικτών. Είναι πλέγμα σχέσεων, βιωμάτων και προσδοκιών. Κι αν η πολιτική δεν μπορεί να τα κατανοήσει, τότε κανένας αριθμός δεν μπορεί να την καθοδηγήσει σωστά.
Η τεχνοκρατία χωρίς πολιτική κατανόηση είναι μια δύναμη χωρίς προσανατολισμό. Οι αριθμοί μπορεί να είναι ακριβείς, η ζωή όμως είναι πάντα μεγαλύτερη από αυτούς. Και στο τέλος, η αδυναμία να αντιληφθούμε αυτήν τη σχέση καθορίζει το μέγεθος της αποτυχίας μας. Όχι ως διαχειριστές, αλλά ως πολιτικοί, ως πολίτες, ως μέλη μιας κοινωνίας που οφείλουμε να υπηρετούμε.
*Ο Δρ. Κυριάκος Κενεβέζος είναι τέως Πρέσβης και πρώην Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας.
