Συγκεντρώνοντας σχεδόν 2 εκατομμύρια ψήφους και ποσοστό 34,5% στις εκλογές που διεξήχθησαν στις 3 και 4 Οκτώβρη στην Τσεχία, ο 71χρονος Αντρέι Μπάμπις επέστρεψε στην εξουσία για δεύτερη φορά, μετά από ένα τετραετές διάλειμμα στην αντιπολίτευση.
Η κατίσχυσή του γεννάει μια σειρά από προβληματισμούς στις Βρυξέλλες, καθώς κατά την προεκλογική περίοδο ο ίδιος έθεσε ως προτεραιότητα τον περιορισμό της βοήθειας στην Ουκρανία, έναντι της ενίσχυσης της εγχώριας οικονομίας.
Παρότι ο ίδιος θεωρείται μια πιο ήπια έκφραση του κεντρωευρωπαϊκού εθνολαϊκισμού, η πιθανότητα να προστεθεί στις φιλορωσικές κυβερνήσεις Ουγγαρίας και Σλοβακίας ακόμη μία θετική προς το Κρεμλίνο πολιτική ηγεσία αλλάζει επί τα χείρω κάθε συζήτηση για ενιαία αμυντική πολιτική και επιβεβαιώνει την ύπαρξη μιας ΕΕ πολλών ταχυτήτων και σε αυτό το πεδίο.
Σε αυτό το πλαίσιο το «Βήμα» μίλησε με τον Τόμας Σίρχαν, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μαζαρύκ του Μπρνο και την Παβλίνα Γιανέμποβα, διευθύντρια ερευνών στον τσεχικό Σύνδεσμο Διεθνών Σχέσεων (AMO), σε μια προσπάθεια να αποκρυπτογραφήσει τις συνέπειες που θα έχει το αποτέλεσμα της κάλπης για την Ευρώπη.
Συμπεράσματα και προβλέψεις
Το πρώτο ερώτημα που εύλογα προκύπτει από το εκλογικό αποτέλεσμα αφορά τα αίτια της νίκης του ΑΝΠ. Ο Τόμας Σίρχαν εστιάζει στον συνδυασμό ασφάλειας και αλλαγής που εκπέμπει ο Μπάμπις και η παράταξή του και καταγράφει την οικονομία ως τον καθοριστικό παράγοντα.
Για τον Σίρχαν το κρίσιμο ζήτημα των εκλογών δεν ήταν άλλο από την οικονομία.
«Οι κύριοι λόγοι για τη νίκη του Μπάμπις θα πρέπει να αναζητηθούν στην οικονομία. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η στασιμότητα των μισθών, σε συνδυασμό με τον πληθωρισμό που εκτοξεύτηκε στα ύψη, εδραίωσαν μια εικόνα δυσαρέσκειας προς την απερχόμενη κυβέρνηση. Η ήττα της και επικράτηση του ΑΝΟ συνδέεται με την οικονομία και την πεποίθηση ότι στη πρώτη θητεία του Μπάμπις τα πράγματα ήταν καλύτερα» εξηγεί και αποδίδει την ανάκαμψη του ΑΝΟ στη λογική της πλειοψηφίας για μια κυβερνητική αλλαγή υπολογισμένου ρίσκου.
«Οι τσέχοι ψηφοφόροι που ήταν δυσαρεστημένοι με την τρέχουσα κυβέρνηση δεν ήταν πρόθυμοι να ρισκάρουν ψηφίζοντας πιο ριζοσπαστικά κόμματα της Δεξιάς και της Αριστεράς (SPD, Stačilo) και αντ’ αυτού αποφάσισαν να υποστηρίξουν τον Μπάμπις ως ένα πιο ασφαλές στοίχημα. Το ANO ήταν μια επιλογή του εκλογικού σώματος που αφενός ήθελε να δείξει θυμό για την τρέχουσα κατάσταση πραγμάτων, αλλά αντιπροσωπεύει την ασφαλέστερη και πιο μετριοπαθή επιλογή για αυτό το τμήμα των ψηφοφόρων.
Ενώ το ακροδεξιό SPD μπορεί να φάνηκε υπερβολικά ακραία επιλογή για ορισμένους ψηφοφόρους και η ψήφος στο αριστερό, αντιευρωπαϊκό Stačilo ήταν ένα ρίσκο στη λογική της χαμένης ψήφου, το ANO αποτελούσε την πιο προφανή εναλλακτική λύση απέναντι στα κυβερνώντα κόμματα» συμπληρώνει.
Η Παβλίνα Γιανέμποβα συμφωνεί: «Το δυσβάσταχτο κόστος της ζωής είναι ο λόγος που οδήγησε στην επικράτηση του Μπάμπις, ο ίδιος κατόρθωσε βάζοντας την οικονομία στο επίκεντρο να κινητοποιήσει ανθρώπους που στις περασμένες εκλογές δεν είχαν εμφανιστεί στις κάλπες. Και φυσικά ο ίδιος ήταν μια πιο προβλέψιμη επιλογή σε σχέση με τις υπόλοιπες κοινοβουλευτικές επιλογές».
Τι συμβαίνει όμως με το ακροδεξιό SPD και τον απρόβλεπτο νέο κοινοβουλευτικό δρώντα, το αντιοικολογοικό Κόμμα των Μοτοσικλετιστών (AUTO); Αμφότεροι είναι οι πιθανότεροι σύμμαχοι του Μπάμπις, ο ίδιος απευθύνθηκε σε αυτούς για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης.
Ως προς το SPD, o Σίρχαν εκτιμά πως έχει παγιώσει μια θέση που του εξασφαλίζει καλύτερη διαπραγματευτική θέση. «Το SPD αποτελεί πλέον ένα σχετικά εδραιωμένο μέρος του τσεχικού κομματικού συστήματος. Ως λαϊκιστικό ριζοσπαστικό δεξιό κόμμα, αντιπροσωπεύει μια συγκεκριμένη ομάδα ψηφοφόρων που μοιράζονται εθνικιστικά, ευρωσκεπτικιστικά, αντιμεταναστευτικά αισθήματα, ενώ πιο πρόσφατα ανέπτυξε και έντονα αντιουκρανικές απόψεις. Το SPD θα είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από ένας σταθερός και προβλέψιμος εταίρος για το ANO» σημειώνει, με την Γιανέμποβα να υπογραμμίζει ότι πρόκειται για ένα «τυπικό ακροδεξιό κόμμα», τονίζοντας παράλληλα ότι η αντίθεσή του σε ΕΕ και ΝΑΤΟ να δημιουργήσει προστριβές με τις Βρυξέλλες.
Σχετικά με τo Κόμμα των Μοτοσικλετιστών, αμφότεροι συμφωνούν ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη έκπληξη αυτών των εκλογών, καθώς πολλοί δεν περίμεναν ότι θα ξεπεράσουν το εκλογικό όριο του 5%. Ταυτόχρονα, σκιαγραφούν μια εικόνα γρίφου για το πως θα συμπεριφερθεί αυτό στο εξής. «Είναι ένα σχετικά νέο κόμμα, μέχρι τώρα είχε εκπροσώπηση μόνο στο Ευρωκοινοβούλιο, η είσοδος στη Βουλή συνιστά εκλογικό κατόρθωμα για αυτούς.
Δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα λειτουργήσουν, σε περίπτωση που συμμετάσχουν στην κυβέρνηση. Το AUTO πιθανότατα θα είναι πιο ρεαλιστικό σχετικά με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ από το SPD, αλλά διακρίνεται για τις ισχυρές απόψεις του αναφορικά με τα περιβαλλοντικά θέματα και την προστασία της αυτοκινητοβιομηχανίας. Ομοίως, για την Ουκρανία, οι ίδιοι μπορεί να είναι πιο πρόθυμοι να παρέχουν υποστήριξη στο ΑΝΟ από το SPD, αλλά όλα αυτά θα εξαρτηθούν από τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις» σημειώνει ο Σίρχαν.
«Η αντίθεση σε κάθε είδους πράσινη ενέργεια και η επιστροφή στις παραδοσιακές μορφές βιομηχανίας είναι το σήμα κατατεθέν τους. Όπως και η σύνδεση με την επιστροφή σε μια αρρενωπότητα συγκεκριμένου τύπου, τάση που τους συνδέει σε ισχυρό βαθμό με τους νεαρούς άνδρες» λέει η Γιανέμποβα και τονίζει πως η συμπεριφορά του σχηματισμού απέναντι στις κλιματικές πολιτικές που στηρίζει η ΕΕ θα αποτελέσει ένα σημείο τριβής με τους ενωσιακούς θεσμούς και κατ’ επέκταση διαπραγμάτευσης με το κυβερνών ΑΝΟ.
Ο παράγοντας Μόσχα;
Τελικά τι είναι ο Μπάμπις; Πραγματιστής λαϊκιστής όπως ισχυρίστηκε πρόσφατα ο Σίρχαν μιλώντας στο Politico; Ή μια πιο ήπια εκδοχή φιλορωσισμού; Και η κατηγορία του φιλορώσου, τι βάση έχει; Απωθεί τελικά το εκλογικό κοινό ή το συσπειρώνει στα αντίθετα από τα προσδοκόμενα αποτελέσματα;
Αμφότεροι απαντούν πως κάθε ταύτιση του Κρεμλίνου με τον Μπάμπις είναι λανθασμένη. Σημειώνουν μάλιστα πως τόσο η ιστορική διαδρομή της Τσεχίας όσο και η ίδια η φυσιογνωμία του Μπάμπις δεν αφήνουν περιθώρια σε επιχειρήματα περί φιλορωσισμού.
Ο Σίρχαν δεν διστάζει να μιλήσει για απλουστεύσεις. «Ο Μπάμπις είναι πραγματιστής στους περισσότερους, αν όχι σε όλους τους τομείς όπου δραστηριοποιείται και λαμβάνει αποφάσεις και επικοινωνεί τις απόψεις του, όχι μόνο όσον αφορά τη Ρωσία ή την Ουκρανία.
Στην προεκλογική του εκστρατεία υιοθέτησε επίσης μια ήπια αντιουκρανική στάση, όταν οι σύμβουλοι μάρκετινγκ που διαθέτει κατέγραψαν τα αυξανόμενα αντιουκρανικά αισθήματα στην τσεχική κοινωνία και την προτεραιότητα που –εύλογα- δίνουν οι πολίτες στη διάθεση πόρων εντός κι όχι εκτός της χώρας. Δεν είναι όμως ιδεολογικά φιλορώσος.
Και εδώ ξεκινάει μια απλούστευση στην οποία αρέσκονται ορισμένοι δημοσιογράφοι, νομίζοντας πως οι πολιτικοί έχουν ως προτεραιότητά τους την Ουκρανία, χαρακτηρίζοντας ως φιλορώσο ή αντιρώσο έναν υποψήφιο» τονίζει και υπενθυμίζει πως η αντίθεση στη Ρωσία έχει βαθιές ιστορικές ρίζες και εξηγεί εν πολλοίς γιατί η τσεχική κοινωνία στηρίζει πλειοψηφικά την Ουκρανία.
«Σε καμία περίπτωση δεν ισχύει ότι ο Μπάμπις είναι φιλορώσος, ποτέ δεν ήταν άλλωστε» τονίζει από πλευράς της η Γιανέμποβα και προσθέτει: «Η καμπάνια του Spolu ήταν μονόπλευρη, επιχείρησαν να φτιάξουν ένα αφήγημα ότι ο Μπάμπις θα απομακρύνει γεωπολιτικά την Τσεχία από τη Δύση και θα την φέρει πιο κοντά στην Ανατολή και το Κρεμλίνο.
Ο ίδιος είχε μάλιστα διατάξει την απομάκρυνση δεκάδων ρώσων διπλωματών. Αυτού του είδους η τακτική φυσικά δεν ευοδώθηκε, δεν θα μπορούσε εξάλλου σε μια χώρα που εξακολουθεί να βλέπει πολύ θετικά την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Οι πολίτες δεν βλέπουν κάποιου είδους αντίθεση ανάμεσα σε μια πιο λελογισμένη στήριξη του Κιέβου και τη στήριξη της εθνικής οικονομίας».
