Αποτελεί συχνό φαινόμενο, οι άνδρες, μετά τη συμπλήρωση της πέμπτης δεκαετίας τους, να παρατηρούν κάποιες δυσκολίες κατά τη διάρκεια της ούρησης. Η αναφορά «έχω προστάτη», που στο μυαλό του καθενός φαίνεται να σημαίνει πως έχω ένα χαλαρό πρόβλημα, λόγω ηλικίας, όταν επισκέπτομαι το WC, αποτελεί μια απλοϊκή αναφορά, η οποία δε θα πρέπει να αφήνει κανένα άνδρα αδιάφορο.
Η καλοήθης υπερπλασία…
Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας που αποτελεί μέρος του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Είναι περίπου στο μέγεθος μιας μπάλας του γκολφ και περιβάλλει την ουρήθρα. Η διόγκωση του προστάτη είναι φυσιολογική με την αύξηση της ηλικίας, αλλά αν το μέγεθος γίνει αρκετά μεγάλο, μπορεί να φράξει την ουρήθρα, καθιστώντας δύσκολη την ούρηση. Αυτό ονομάζεται καλοήθης υπερπλασία του προστάτη (ΚΥΠ), δεν είναι καρκίνος και στις περισσότερες περιπτώσεις είναι μια θεραπεύσιμη κατάσταση.
…και η κακοήθεια
Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, όπου ο συγκεκριμένος αδένας εμφανίζει κακοήθεια, δηλαδή καρκίνο. Ο συγκεκριμένος τύπος καρκίνου προκαλείται από καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται στο εσωτερικό του προστάτη, τα οποία διαιρούνται και πολλαπλασιάζονται μη φυσιολογικά, σχηματίζοντας έναν κακοήθη όγκο. Η ακριβής αιτιολογία για τον καρκίνο του προστάτη δεν είναι γνωστή, ωστόσο υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που ενδέχεται να αυξάνουν τον κίνδυνο. Μεταξύ των πιο σημαντικών παραγόντων κινδύνου είναι η ηλικία, με μέση ηλικία διάγνωσης τα 69 έτη, καθώς και η εθνικότητα και το οικογενειακό ιστορικό.
Η εικόνα στην Ελλάδα
Όπως αναφέρει στο ΒΗΜΑ ο κ. Σκολαρίκος Ανδρέας, Καθηγητής Ουρολογίας, Πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας (Β’ Ουρολογική Κλινική ΕΚΠΑ, Σισμανόγλειο Γ.Ν.Α.), ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί σήμερα τον συχνότερο καρκίνο στους άνδρες, στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Παρότι η λέξη «καρκίνος» προκαλεί εύλογη ανησυχία, η σύγχρονη ιατρική μάς έχει εξοπλίσει με εργαλεία έγκαιρης διάγνωσης και αποτελεσματικές θεραπείες, που επιτρέπουν στους περισσότερους ασθενείς να ζουν μια πλήρη και ποιοτική ζωή.
Τα τελευταία επίσημα στοιχεία (GLOBOCAN 2022, Global Cancer Observatory, International Agency for Research on Cancer, World Health Organization) δείχνουν ότι κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται περίπου 7.000 νέοι ασθενείς με καρκίνο του προστάτη στη χώρα μας. Υπολογίζεται ότι σχεδόν 28.000 άνδρες ζουν σήμερα στην Ελλάδα με διάγνωση, την τελευταία πενταετία.
Πρόκειται δηλαδή για μια πάθηση με ιδιαίτερα υψηλό επιπολασμό, η οποία αντιστοιχεί σε περίπου 11% όλων των νέων καρκίνων στους άνδρες.
Η θνητότητα παραμένει σχετικά χαμηλότερη συγκριτικά με άλλες κακοήθειες, κυρίως λόγω της αργής εξέλιξης που έχει συχνά η νόσος και της δυνατότητας έγκαιρης παρέμβασης.
Έλεγχος – Εξετάσεις
Από τη στιγμή λοιπόν που ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί μια διαχειρίσιμη κατάσταση, κλειδί για την αντιμετώπισή του αποτελεί ο έγκαιρός εντοπισμός του με τον έλεγχο της υγείας μας. Όπως επισημαίνει ο κ. Σκολαρίκος, «δεν υπάρχει ακόμη διεθνής συναίνεση για «μαζικό έλεγχο» όλου του ανδρικού πληθυσμού. Οι ευρωπαϊκές οδηγίες προτείνουν εξατομικευμένο έλεγχο, ύστερα από ενημέρωση του άνδρα για τα οφέλη και τα πιθανά μειονεκτήματα. Ειδικότερα ο έλεγχος προτείνεται:
- Για τους περισσότερους άνδρες: από τα 50 έτη.
- Για όσους έχουν πατέρα ή αδελφό που νόσησε, ο έλεγχος συνιστάται από τα 45 έτη.
- Για φορείς συγκεκριμένων γονιδίων υψηλού κινδύνου (π.χ. BRCA2), μπορεί να ξεκινήσει ακόμη και στα 40.
Ο βασικός έλεγχος περιλαμβάνει το PSA αίματος (ειδικό προστατικό αντιγόνο) και, κατά περίπτωση, τη δακτυλική εξέταση. Εφόσον το PSA είναι «οριακό», πριν προχωρήσουμε σε βιοψία, προτιμούμε να γίνει πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία (MRI), ώστε να αποφευχθούν περιττές επεμβάσεις. Η συχνότητα των επανελέγχων προσαρμόζεται στα ευρήματα – σε χαμηλού κινδύνου περιπτώσεις αρκεί ανά 4–8 χρόνια, ενώ σε υψηλότερο κίνδυνο συνιστάται κάθε 1–2 χρόνια.
Πρόληψη
Σύμφωνα με τον καθηγητή, δεν υπάρχει σήμερα φάρμακο ή παρέμβαση που να αποτρέπει με βεβαιότητα την εμφάνιση καρκίνου του προστάτη. Ορισμένα φάρμακα που μειώνουν τον όγκο του προστάτη (αναστολείς 5-άλφα αναγωγάσης) φάνηκε σε μελέτες ότι μειώνουν την εμφάνιση κάποιων μορφών καρκίνου, αλλά δε συστήνονται για καθαρή «χημειοπρόληψη».
Ωστόσο, υπάρχουν μέτρα υγιεινού τρόπου ζωής, που φαίνεται να συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου και σίγουρα βελτιώνουν τη συνολική υγεία, όπως:
- ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και ψάρια,
- διατήρηση φυσιολογικού βάρους,
- τακτική άσκηση,
- αποφυγή καπνίσματος.
Η μεσογειακή διατροφή, με το ελαιόλαδο στο επίκεντρο, θεωρείται από πολλούς ειδικούς ότι έχει προστατευτικό ρόλο.
Ο κ. Σκολαρίκος επισημαίνει ακόμη ότι η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο. Αν ο πατέρας ή ο αδελφός ενός άνδρα έχει νοσήσει, ο κίνδυνος σχεδόν διπλασιάζεται. Επίσης, οι άνδρες που είναι φορείς μεταλλάξεων σε κάποια συγκεκριμένα γονίδια (BRCA1 ή BRCA2 – τα ίδια που συνδέονται με τον καρκίνο μαστού στις γυναίκες) – έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης και πιο επιθετικής μορφής καρκίνου του προστάτη.
Για τις οικογένειες αυτές συνιστάται γενετική συμβουλευτική και πιο έγκαιρη παρακολούθηση.
Αν διαγνωστεί κάποιος, τι σημαίνει αυτό;
Όπως μας λέει ο Πρόεδρος της Ουρολογικής Εταιρείας, «είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι περισσότεροι καρκίνοι του προστάτη σήμερα διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο. Πολλοί από αυτούς εξελίσσονται αργά και δεν απειλούν άμεσα τη ζωή. Υπάρχει λοιπόν μια κατηγορία ασθενών που δε χρειάζονται άμεση θεραπεία, αλλά παρακολουθούνται με το λεγόμενο σχήμα «Ενεργής Παρακολούθησης». Ο άνδρας κάνει τακτικά εξετάσεις, PSA, μαγνητικές και ενίοτε βιοψίες, ώστε, αν υπάρξει αλλαγή, να ξεκινήσει θεραπεία εγκαίρως.
Για όσους υποβληθούν σε θεραπεία, η καθημερινότητα μπορεί να επηρεαστεί σε τομείς όπως η ούρηση, η σεξουαλική λειτουργία και η εντερική λειτουργία. Σήμερα όμως, χάρη στη ρομποτική χειρουργική, τις σύγχρονες τεχνικές ακτινοβολίας και τα προγράμματα αποκατάστασης, οι επιπτώσεις αυτές έχουν μειωθεί και συχνά είναι αναστρέψιμες ή ελέγξιμες.
Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές;
Οι επιλογές εξαρτώνται από το στάδιο και τον κίνδυνο της νόσου:
- Ενεργής Παρακολούθηση: Για χαμηλού κινδύνου περιπτώσεις, χωρίς άμεση θεραπεία.
- Ριζική Προστατεκτομή: Χειρουργική αφαίρεση του προστάτη, συχνά με ρομποτική υποβοήθηση.
- Ακτινοθεραπεία: Εξωτερική ή βραχυθεραπεία (εσωτερική ακτινοβόληση).
- Συνδυασμοί θεραπειών: Σε πιο επιθετική νόσο.
- Συστηματικές θεραπείες: Σε προχωρημένα ή μεταστατικά στάδια, ορμονοθεραπεία που «ρίχνει» την τεστοστερόνη, νεότερα στοχευμένα φάρμακα και, σε επιλεγμένες περιπτώσεις, χημειοθεραπεία ή ραδιοφάρμακα.
Η θεραπεία είναι εξατομικευμένη και αποφασίζεται ύστερα από συζήτηση μεταξύ γιατρού και ασθενούς, λαμβάνοντας υπόψη, όχι μόνο τη νόσο, αλλά και τις προσωπικές προτεραιότητες του ασθενούς.
Τι γίνεται με τη σεξουαλική δραστηριότητα;
Πολλοί άνδρες ανησυχούν ότι η σεξουαλική δραστηριότητα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει τέτοια ένδειξη, μας τονίζει ο κ. Σκολαρίκος. Αντιθέτως, ορισμένες μεγάλες μελέτες έχουν δείξει ότι συχνές εκσπερματίσεις ενδέχεται να σχετίζονται με ελαφρώς μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
Μετά τη θεραπεία, πράγματι μπορεί να υπάρξουν αλλαγές στη στύση, την εκσπερμάτιση ή στον οργασμό. Υπάρχουν όμως αποτελεσματικά προγράμματα αποκατάστασης στύσης, φαρμακευτικές και μηχανικές θεραπείες, που βοηθούν σημαντικά. Η έγκαιρη ενημέρωση και η συζήτηση με τον γιατρό είναι το «κλειδί», ώστε ο άνδρας να διατηρήσει την ποιότητα ζωής και τη σεξουαλικότητά του.
Ένα αισιόδοξο μήνυμα
Ο καρκίνος του προστάτη, παρότι συχνός, δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με φόβο, αλλά με γνώση. Με σωστή ενημέρωση, έγκαιρη διάγνωση και εξατομικευμένη θεραπεία, οι περισσότεροι άνδρες συνεχίζουν να ζουν πολλά και ποιοτικά χρόνια.
Το μήνυμα είναι σαφές: μην αγνοείτε τον προστάτη σας. Συζητήστε με τον γιατρό σας για το πότε και πώς πρέπει να ξεκινήσει ο έλεγχος. Ο ενημερωμένος άνδρας είναι ο προστατευμένος άνδρας.
