Η Μονεμβασιά μπαίνει ξανά στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, αυτή τη φορά μέσα από την τεχνική έκθεση που δημοσιοποίησε η Europa Nostra, ο μεγαλύτερος πανευρωπαϊκός οργανισμός για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η Europa Nostra είχε ήδη αναγνωρίσει το μεσαιωνικό κάστρο ως ένα από τα επτά πλέον απειλούμενα μνημεία της Ευρώπης για το 2025, εξαιτίας του σχεδιαζόμενου τελεφερίκ. Τώρα, με ένα κείμενο 41 σελίδων, έρχεται να καταθέσει μια ολοκληρωμένη και ιδιαίτερα αιχμηρή αποτίμηση του έργου.
Με τίτλο «7 Most Endangered 2025 -Castle of Monemvasia, Greece – Technical Report» και με υπότιτλο που μιλά από μόνος του -«αισθητικά θα κυριαρχεί, ουσιαστικά δεν θα εξυπηρετεί»- η έκθεση ανατέμνει όλες τις παραμέτρους της υπόθεσης: από τις αποφάσεις έγκρισης και τον προϋπολογισμό έως τις διαδικασίες ανάθεσης, τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, το χρονοδιάγραμμα, τους στόχους και τις προβλέψεις για λειτουργία και συντήρηση. Η κριτική των εμπειρογνωμόνων είναι σαφής. Δεν υπάρχει τεκμηρίωση για την επιλογή του Βράχου της Μονεμβασιάς ως τόπου εγκατάστασης, την ώρα που το Υπουργείο Πολιτισμού προβάλλει την προσβασιμότητα ως στρατηγική προτεραιότητα. Οι ειδικοί αναρωτιούνται εύλογα γιατί δεν υπάρχουν κριτήρια ανάλυσης κόστους-οφέλους, σαφή αιτιολόγηση ή ιεράρχηση προτεραιοτήτων.
Στο επίκεντρο τίθεται επίσης η χρηματοδότηση. Το έργο εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης, σε μέτρο που αφορά την «τέχνη ως συνταγογραφούμενη θεραπεία» και την «Ασημένια Οικονομία». Μια τέτοια κατηγορία, όπως σημειώνεται, μπορεί να συνδέεται έμμεσα με την προώθηση της κοινωνικής συνοχής, αλλά απέχει από το σκεπτικό των αρχικών αποφάσεων, οι οποίες μιλούσαν για μικτές χρήσεις, μεταφορά επιβατών, διευκόλυνση πυρόσβεσης και μεταφορά υλικών για έργα αποκατάστασης. Ακόμη πιο κρίσιμο θεωρείται το ενδεχόμενο να διακυβευθεί η στρατηγική προτεραιότητα που έχει θέσει η Περιφέρεια Πελοποννήσου: η ένταξη της Μονεμβασιάς στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Η κλίμακα και ο αντίκτυπος του τελεφερίκ, προειδοποιούν οι ειδικοί, μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την επιλεξιμότητα του μνημείου.
Η έρευνα δεν έμεινε στα χαρτιά. Τον Ιούλιο του 2025 κλιμάκιο της Europa Nostra βρέθηκε στην Ελλάδα, οργάνωσε ανοιχτή συνάντηση στην Αθήνα με την ΕΛΛΕΤ και στη Μονεμβασιά συνομίλησε με κατοίκους και φορείς, ενώ πραγματοποίησε αυτοψία στον χώρο. Τα αιτήματα για συνάντηση με το Υπουργείο Πολιτισμού και τη Δημοτική Αρχή, ωστόσο, δεν βρήκαν ανταπόκριση, γεγονός που υπογραμμίζεται στην έκθεση.
Η υπόθεση του τελεφερίκ δείχνει να υπερβαίνει τα όρια μιας τεχνικής διαμάχης. Στην πραγματικότητα, θέτει το θεμελιώδες ερώτημα: πώς συνδυάζουμε την ανάγκη για προσβασιμότητα με την υποχρέωση να διαφυλάξουμε την αυθεντικότητα ενός μνημείου που ταξιδεύει αιώνες; Η Europa Nostra απαντά με μια προειδοποίηση, μένει να φανεί αν η πολιτεία θα ανταποκριθεί.
