Στο κατάμεστο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, εκεί όπου ξεκίνησε το συναρπαστικό της ταξίδι το 2024, επέστρεψε η Ορέστεια του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου, στην πρώτη συνεργασία του μεγάλου δασκάλου και σκηνοθέτη με το Εθνικό Θέατρο, χαρίζοντας για 2η συνεχή χρονιά συνταρακτικές στιγμές στο κοινό. Στην αυλαία του φετινού επετειακού επιδαύριου προγράμματος του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, στις 22 και 23 Αυγούστου, περισσότεροι από 18.000 θεατές κατέκλυσαν το αργολικό θέατρο και απέτισαν φόρο τιμής στον κορυφαίο Έλληνα σκηνοθέτη και δάσκαλο, χειροκροτώντας όρθιοι και παρατεταμένα τον ίδιο, τον θίασο και τους συντελεστές.
Η εμβληματική παράσταση έχει ταξιδέψει τους τελευταίους 13 μήνες σε 21 σταθμούς, στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία, την Ουγγαρία, την Κίνα και — σε λίγες μέρες, στις 29 και 30 Αυγούστου — στην Αυστρία, στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Art Carnuntum, προσφέροντας συνολικά σε περισσότερους από 80.000 θεατές, μια ανεπανάληπτη θεατρική εμπειρία. Ως πράξη αδιαμφισβήτητα πολιτική και εμπειρία πολυδιάστατα πνευματική, η Ορέστεια έχει κατορθώσει με τη συνταρακτική της ενέργεια να αφηγηθεί, εν τέλει, την ιστορία της ίδιας της ανθρωπότητας.
Η αυλαία στη θριαμβευτική της πορεία, ως τελετουργική αποχαιρετιστήρια πράξη και παγκόσμιο μήνυμα για τη βία, τη δικαιοσύνη, την ανθρώπινη μοίρα, θα πέσει στο Θέατρο Πέτρας, την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Πέτρας. Η προπώληση θα ξεκινήσει την 1η Σεπτεμβρίου εδώ.
Δείτε το τρέιλερ της παράστασης εδώ
Για την Ορέστεια
Tο 458 π.Χ., σε μια εποχή βίαιων κοινωνικών και πολιτικών ανατροπών, o Αισχύλος παρουσιάζει στη γιορτή των Διονυσίων την Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες), τη μοναδική σωζόμενη τριλογία αρχαίου δράματος και το τελευταίο σωζόμενο έργο του, που ολοκλήρωσε δύο μόλις χρόνια πριν από τον θάνατό του, αντανακλώντας πολλές από τις ραγδαίες μεταβολές της εποχής του.
Κεντρικός άξονας της τριλογίας είναι η τραγική πορεία της οικογένειας των Ατρειδών, η κατάρα του αίματος που διαχέεται σε όλα τα πρόσωπα του δράματος και του χορού μέσα από διαδοχικά στάδια, οδηγώντας από την αποσταθεροποίηση στο αδιέξοδο. Την κατάσταση αυτή εκμεταλλεύεται η Αθηνά, για να θεσμοθετήσει μια αμφιλεγόμενη ειρήνη.
Στα δύο πρώτα μέρη της τριλογίας, στον Αγαμέμνονα και τις Χοηφόρους, οι δολοφονίες που βάζουν τέλος στις τυραννικές εξουσίες του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας αντίστοιχα αποτελούν την κορύφωση μιας νέας περιόδου κρίσης και αποσταθεροποίησης που αντανακλάται στις Ευμενίδες. Οι Ερινύες, οι χθόνιες θεότητες, εκπροσωπώντας τα ένστικτα και τις παρορμήσεις διαφυλάσσουν τη μνήμη. Γνωρίζοντας ότι κάθε διαμάχη με τους θεούς είναι προδιαγεγραμμένη ήττα, εξεγείρονται και απειλούν την ευταξία της πόλης. Ο Ορέστης πρέπει να πληρώσει για να τιμωρηθεί όχι μόνο το έγκλημα, αλλά και η επανάληψή του, και να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη της σύγκρουσης.
«Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου. @Θωμάς Δασκαλάκης
Η Αθηνά προσπαθεί με κάθε τίμημα να συνάψει «σύμφωνο ειρήνης» ανάμεσα στους θεούς και τις Ερινύες, προσφέροντας ανταλλάγματα και προνόμια. Για να πετύχει τη συνθηκολόγηση, μεταφέρει τη βία στο πεδίο της γλώσσας. Ο λόγος της εισάγει τη δόλια πειθώ, το ψέμα και την παραπλάνηση στην πολιτική σφαίρα. Οι Ερινύες υποκύπτουν με τη θέλησή τους. Φορώντας τα χαρακτηριστικά πορφυρά ενδύματα των μετοίκων, ανακηρύσσονται σε Ευμενίδες και απομακρύνονται από τον πυρήνα της πόλης. Οδηγούνται στην αφάνεια, στη λήθη, στα έγκατα της γης. Το δημοκρατικό πολίτευμα έχει εγκαθιδρυθεί. Όχι όμως ανώδυνα. Ό,τι είναι ασύμβατο με το νέο καθεστώς –το μέρος του ζωντανού σώματος που συνδέεται με τη μνήμη, τα ένστικτα, τη ζωική ορμή– έχει εξοριστεί. Η νέα τάξη πραγμάτων επιβάλλεται από τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς με τρόπο τέτοιο, ώστε αυτές οι ζωτικές δυνάμεις μοιάζει σαν να μην υπήρξαν ποτέ.
«Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου. @Θωμάς Δασκαλάκης
Οι Ερινύες συμβιβάζονται και αποδέχονται την κοινωνική θέση των μετοίκων, ωστόσο η εσωτερική δομή τους δεν αλλοιώνεται. Όπως τα φυσικά φαινόμενα που δεν εξαφανίζονται από τη γη, αλλά ακολουθούν μια σπειροειδή πορεία μετουσίωσης, κλιμάκωσης και αποκλιμάκωσης, έτσι μπορούμε να φανταζόμαστε και τις χθόνιες θεότητες να οπισθοχωρούν και να αποσύρονται, για να αναδυθούν εκ νέου, παίρνοντας συνεχώς νέες, απροσδόκητες μορφές.
Σκηνοθετικό σημείωμα
Γιατί η Ορέστεια συνεχίζει να ασκεί τρομακτική έλξη; Μια πιθανή απάντηση θα μπορούσε να είναι επειδή στον άνθρωπο υπάρχει η ανάγκη για μια βαθύτερη σχέση με τον Μύθο. Ο μύθος της Ορέστειας είναι επικίνδυνος, ανήκει στον κόσμο του ανοίκειου και του παράξενου, προκαλεί τον τρόμο, επειδή αποκαλύπτει το ατίθασο, το βίαιο και τους νόμους του βάθους που δεν μπορούν να δαμαστούν. Η Κλυταιμνήστρα μας καλεί να σπάσουμε μαζί τον καθρέφτη, για να γεννηθεί από τα θραύσματά του μια νέα εφιαλτική εικόνα, που ωστόσο θα διατηρεί τις σκοτεινές ρίζες του μύθου.
Πρόθεσή μας είναι η μελέτη του βάθους του μύθου της Ορέστειας και η αναζήτηση του απρόβλεπτου, του ασυνήθιστου, του παράδοξου. Τα πρόσωπα προσφέρουν τα σώματά τους στο θυσιαστήριο του ανοίκειου, θέτουν διαρκή ερωτήματα και διλήμματα. Η αισθητική της παράστασης προκύπτει από τη δυναμική σχέση του Σώματος με τον Μύθο, τον Χρόνο και τη Μνήμη. Θέτουμε ξανά το θεμελιώδες οντολογικό ερώτημα «περί τίνος πρόκειται», ένα ερώτημα που δεν επιδέχεται οριστικές απαντήσεις, αλλά διαρκώς μας ενεργοποιεί προς την κατεύθυνση της ολοένα βαθύτερης έρευνας της ρίζας του ήχου, της λέξης, των πολλαπλών διαστάσεων του ανθρώπινου αινίγματος και της ανακατασκευής ενός νέου Μύθου.
Θεόδωρος Τερζόπουλος
Η Ορέστεια από το Εθνικό Θέατρο
Η Ορέστεια έχει παρουσιαστεί από το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο πέντε φορές μέχρι σήμερα: το 1954 και το 1959 σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, το 1972 σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, το 2001 σε σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου και το 2019 με την Ιώ Βουλγαράκη, τη Λίλλυ Μελεμέ και τη Γεωργία Μαυραγάνη, που σκηνοθέτησαν τα έργα Αγαμέμνων, Χοηφόροι και Ευμενίδες αντίστοιχα, στην πρώτη τους σκηνοθετική παρουσία στην Επίδαυρο.
