«Το ταξίδι επιστροφής είναι πάντα ταξίδι αλλά ποτέ επιστροφής. Είναι πένθος, εσωτερικός νεκροθάλαμος όπου εισερχόμαστε για να αναγνωρίσουμε το πτώμα ενός πράγματος που θεωρούσαμε ακόμα ζωντανό», γράφει ο Ουαζντί Μουαουάντ στο σημείωμά του για την παράσταση «Ο Ορκος της Ευρώπης» που ανεβαίνει στις 1 και 2 Αυγούστου στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου.
Το απολύτως καίριο και σύγχρονο θέμα με το οποίο καταπιάνεται ο Λιβανοκαναδός δημιουργός και καλλιτεχνικός διευθυντής του Theatre National de la Colline αλλά και η συμμετοχή στο θίασο της Ζιλιέτ Μπινός έχουν δικαίως αναδείξει τον «Ορκο της Ευρώπης» σε ένα από τα θεατρικά γεγονότα του φετινού καλοκαιριού. Από εκείνα στα οποία όλοι θέλουν να είναι παρόντες – άλλοι για το buzz, άλλοι για την ουσία.
Διατρέχοντας κανείς τις γραμμές των συντελεστών της παράστασης θα πέσει -μάλλον με έκπληξη- πάνω στο όνομα μιας Ελληνίδας ηθοποιού. Η Δανάη Επιθυμίαδη ενσαρκώνει στο σύμπαν του Μουαουάντ την Μεγάρα. Μια ηρωίδα με ανοιχτές πληγές αλλά και αυθεντικότητα, μια γυναίκα που δεν την ενδιαφέρει να είναι αρεστή στους άλλους, όπως την περιγράφει η ίδια.
Η συμμετοχή της Ελληνίδας ηθοποιού στον πολυεθνικό θίασο του «Ορκου της Ευρώπης» – και μάλιστα σε μια παράσταση «φτιαγμένη» για το σημαδιακό τόπο του θεάτρου της Επιδαύρου- έγιναν η αφορμή για μια συζήτηση για την πολυκύμαντη διαδρομή της, τον καλλιτεχνικό δίαυλο που βρήκε στη Γαλλία, τις απαρχές αλλά και το νόημα που βρίσκει στην τέχνη της και βέβαια για την αξία – και τον ιαματικό τελικά πόνο- των μέσα μας επιστροφών.
Μια Ελληνίδα σε ένα θίασο Γάλλων. Ακούγεται συναρπαστικό και βγάζει και ωραίους δημοσιογραφικούς τίτλους. Πώς η είναι αυτή η συνθήκη στην πραγματικότητα για μια ηθοποιό που την ζει;
Η συνθήκη είναι όντως συναρπαστική: βρίσκομαι σ’ ένα θίασο που αποτελείται από μία Γαλλίδα ηθοποιό, δύο γαλλόφωνους Καναδούς ηθοποιούς, μία Ισραηλινή και μία ρωσικής καταγωγής ηθοποιό που μένει μόνιμα στη Γαλλία και μένα.
Ταυτόχρονα είναι και μία τεράστια πρόκληση. Οι πρόβες που γίνονται στα γαλλικά, οι τρεις διαφορετικές γλώσσες (γαλλικά, αγγλικά, ελληνικά) που εναλλάσσονται στο κείμενο, το ίδιο το κείμενο που εστιάζει στο πώς μεταβολίζεται το συλλογικό τραύμα του πολέμου και πώς μεταφέρεται σε διαγενεακό επίπεδο.
Υπάρχει κάτι υπερβατικό στο συγκεκριμένο πρότζεκτ που ξεκινάει από τον ίδιο τον συγγραφέα και σκηνοθέτη της παράστασης, τον Ουαζντί Μουαουάντ. Είναι μία παράσταση που φέρει στο DNA της το μέγεθος μίας τραγωδίας και χρειάζεται κι από εμάς τον αντίστοιχο χώρο και το ανάλογο δόσιμο.
«Iσως μέσα από την ιστορία του έργου συνδεθούμε με τον πόνο των ανθρώπων και καταλάβουμε πόσο δίπλα μας αλλά και μέσα μας βρίσκεται».
Μίλησέ μου για το χαρακτήρα σου στον «Ορκο της Ευρώπης». Τι κάνεις ή μάλλον ποια είσαι σε αυτή την παράσταση;
Παίζω την Μεγάρα. Η μητέρα της, για να την προετοιμάσει για τυχόν ματαιώσεις στην ζωή, τη φόρτωσε με το όνομα μίας γυναίκας της οποίας ο άντρας (Ηρακλής) σκότωσε τα παιδιά της. Πρόκειται για ένα πλάσμα πληγωμένο, με ανάγλυφα σημάδια, που κρύβει την ευθραυστότητά του πίσω απ’ την οργή.
Ταυτόχρονα είναι μια ηρωίδα με μεγάλη αυθεντικότητα που μοιάζει να μην την απασχολεί να είναι ευχάριστη στους άλλους. Αυτό είναι κάτι που θαυμάζω σε εκείνη, το βρίσκω φοβερά απελευθερωτικό.
Καταλαβαίνω, διαβάζοντας και το σημείωμα του σκηνοθέτη, πως κεντρική στο έργο είναι η έννοια της επιστροφής. Αν είχες τη δυνατότητα, πού θα ήθελες να επιστρέψεις;
Θα ήθελα να επιστρέψω στην παιδική μου ηλικία. Όχι για να την ξαναζήσω αλλά για την δω, να την καταλάβω. Ως μαμά σήμερα μου δημιουργεί τρόμο η συνειδητοποίηση ότι για τα παιδάκια είμαστε ο φακός με τον οποίο βλέπουν τον κόσμο, το μέσο για να δημιουργήσουν τη δική τους αντίληψη.
Τι σώζουμε και τι καταστρέφουμε; Και πώς μπορεί σε μια ασήμαντη στιγμή για μας να λειτουργήσουμε παραμορφωτικά, ενσταλάζοντας στην ψυχή τους κάτι που θα τους ορίσει αργότερα τον τρόπο που θα βλέπουν τον εαυτό τους και τους άλλους. Θα ήθελα να επιστρέψω στη στιγμή πριν δημιουργηθεί το τραύμα. Όχι για να το αποτρέψω, αλλά για να με προετοιμάσω. Να δεχτώ ότι θα αποτελέσει σημαντικό κομμάτι της ταυτότητάς μου.
Θα ήθελα να επιστρέψω τη μητέρα μου, να μου φτιάξει αυγά με πατάτες τηγανητές και να κοιμηθώ στο κρεβάτι της. Να της γνωρίσω την Έλλη και να της πω ότι σε μία εβδομάδα θα παίξω στην Επίδαυρο με την Ζιλιέτ Μπινός.
Μια που αναφέρεσαι στην Ζιλιέτ Μπινός, αλήθεια πώς είναι η συνεργασία μαζί της;
Είναι μία υπέροχη καλλιτέχνης, ευαίσθητη, παθιασμένη, με φοβερή αντίληψη και έγνοια για το σύνολο της δουλειάς. Ταυτόχρονα είναι και πολύ cool. Πέρα από την Ζιλιέτ, είναι ένα δώρο να είμαι μέρος ενός τόσου δυνατού καστ ηθοποιών. Μία ονειρεμένη συνάντηση μεταξύ ανθρώπων που έχουμε την τύχη να έχουμε προσκληθεί από τον Ουαζντί Μουαουάντ να κατοικήσουμε για λίγο σ’ αυτό το υπέροχα ακραίο σύμπαν που έχει δημιουργήσει.
«Πρώτη φορά έπαιξα θέατρο στο σπίτι μου στην Κυψέλη. Την “Ωραία Κοιμωμένη”. Ήμουν 5 χρονών και είχα ανεμοβλογιά»
Διάβασα ότι γνώρισες το δημιουργό και σκηνοθέτη της παράστασης μέσω μιας σειράς «όμορφων συμπτώσεων», όπως έχει πει. Θες να μοιραστείς κάποιες από αυτές;
Το 2019 έπαιξα στην παράσταση «Πυρκαγιές» του Μουαουάντ σε σκηνοθεσία της Ιώς Βουλγαράκη στο Κ.Θ.Β.Ε. Η συνάντηση μου με αυτό το κείμενο και με τη δουλειά του συγγραφέα αποτέλεσε μεγάλο γεγονός στη ζωή μου.
Έπαιζα το ρόλο της Ζαν, μίας νέας γυναίκας που χάνει τη μητέρα της και ψάχνει να αποκαλύψει για ποιο λόγο εκείνη είχε βυθιστεί για πολλά χρόνια στη σιωπή. Όταν ξεκίνησα τις πρόβες, είχα χάσει κι εγώ τη μητέρα μου και πάλευα με τα δικά μου ερωτηματικά. Άρχισα να μαθαίνω γαλλικά, χωρίς κάποιο συγκεκριμένο λόγο και λίγο μετά γνώρισα τον σύντροφό μου που είναι Ελληνογάλλος και πέρασα ένα χρόνο στη Γαλλία.
Εκείνο το διάστημα ο Ουαζντί Μουαουάντ έπαιζε στη παράσταση «Mère» (Μητέρα), την οποία είχε γράψει και σκηνοθετούσε. Τα γαλλικά μου ήταν ακόμα σε αρχικό στάδιο, είδα την παράσταση, που όπως όλα τα έργα του Μουαουάντ βασίζεται στο λόγο, χωρίς υπέρτιτλους και δεν σταμάτησα να κλαίω. Σαν να έβαζε σε λέξεις και εικόνες αυτό που ένιωθα. Όσο ήμουν στη Γαλλία, είδα κι άλλες παραστάσεις του, διάβασα κι άλλα του κείμενα και κάθε φορά είχα την ίδια αίσθηση οικειότητας και ταυτόχρονα φοβερού θαυμασμού για αυτό που κάνει.
Κάποια στιγμή μου δόθηκε η ευκαιρία να τον γνωρίσω προσωπικά και του μίλησα μεταξύ άλλων και για το έργο που έγραφα. Εκείνη την περίοδο έστηνε τον καλλιτεχνικό του προγραμματισμό για το θέατρο La Colline και τον ενδιέφερε να δώσει βήμα σε δημιουργούς που περνάνε από την υποκριτική στη συγγραφή και τη σκηνοθεσία. Μου ζήτησε να διαβάσει το κείμενο και λίγο καιρό μετά με ρώτησε αν θα ήθελα να το ανεβάσω εκεί. Η παράσταση παίχτηκε το Γενάρη του 2024 κι ήταν ίσως η ωραιότερη εμπειρία της ζωής μου.
Λίγους μήνες μετά με πήρε τηλέφωνο και με ρώτησε αν θέλω να παίξω στην Επίδαυρο σ΄ ένα έργο που θα έγραφε. Φυσικά είπα αμέσως ναι. Να πω εδώ ότι το τηλεφώνημα έγινε 7 η ώρα το πρωί, στα γαλλικά. Νομίζω ότι είναι ο μόνος που όταν μιλάει γαλλικά τον καταλαβαίνω τόσο καλά. Να πω την αλήθεια νιώθω πως είναι ο μόνος που ό,τι γλώσσα κι αν μιλούσε, θα τον καταλάβαινα.
«Καθοριστικοί για μένα ήταν οι άνθρωποι που με βοήθησαν να ξεφοβηθώ και να εμπιστευτώ ότι αυτό που θέλω να πω έχει σημασία».
Βλέποντας την πορεία σου καταλαβαίνω ότι είσαι ένας άνθρωπος που δημιουργεί ευκαιρίες για τον εαυτό του, χτυπάει πόρτες, βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση. Είσαι διεκδικητική; Φιλόδοξη; Αναζητάς με κάθε τρόπο διόδους και διεξόδους έκφρασης; Είναι όλα αυτά μαζί;
Δεν ταυτίζομαι με τον όρο φιλόδοξη γιατί τον αισθάνομαι ως κάτι που έχει να κάνει περισσότερο με ένα αποτέλεσμα. Αυτό που πραγματικά με ενδιαφέρει είναι να συναντιέμαι με ανθρώπους που έχουμε κάτι να πούμε μαζί, μία ανάγκη κοινή. Ακόμα κι αν το αποτέλεσμα δεν είναι επιτυχημένο, θέλω να υπάρχει μία κοινή πρόθεση.
Αλήθεια, γιατί ηθοποιός; Το έχεις απαντήσει στον εαυτό σου;
Ήθελα από μικρή να γίνω ηθοποιός. Βέβαια πολλά παιδιά περνάνε αυτή τη φάση -θυμάμαι στην τάξη μου τα περισσότερα, ειδικά τα κορίτσια, το ίδιο έλεγαν. Συχνά οι γονείς δεν τρελαίνονται με την ιδέα και ενθαρρύνουν το παιδί τους να σκεφτεί πιο σίγουρες εναλλακτικές. Εγώ είχα την τύχη οι γονείς μου να μη μου φέρουν αντίρρηση. Ποιος ξέρει τι θα είχε γίνει αν με είχαν αποτρέψει; Ο φακός που συζητήσαμε νωρίτερα…
Μεγαλώνοντας, την ερώτηση γιατί ηθοποιός τη συναντάω μπροστά μου και όσο συνεχίζω μ’ αυτή τη δουλειά αλλάζει κι η απάντηση. Σήμερα θα πω ότι είναι μία τεράστια ευκαιρία να συναντήσεις ανθρώπους, να συνδεθείς μαζί τους, να έρθεις σε επαφή με κομμάτια του εαυτού σου που σε δυσκολεύουν. Να συνδεθείς μέσα από ένα κείμενο με κάτι μεγαλύτερο από σένα.
Η παράσταση μας «Ο Ορκος της Ευρώπης» μιλάει για τον πόλεμο και το παράλογο της βιαιότητας την ανθρώπινης φύσης που όταν ξεσπάει δεν έχει τέλος. Καθώς βιώνουμε αυτή την τραγική στιγμή της ιστορίας με πολέμους που μαίνονται, την πρόσβαση στην ανθρωπιστική βοήθεια να παρεμποδίζεται, εκατοντάδες ανθρώπους, μικρά παιδιά να πεθαίνουν μέσα σε λίγες μέρες, έχει νόημα να μπορούμε να πούμε μία τέτοια ιστορία.
Ίσως μέσα από αυτήν κι άλλες σαν αυτή να συνδεθούμε με τον πόνο αυτών των ανθρώπων και έτσι να καταλάβουμε πόσο δίπλα μας αλλά και μέσα μας βρίσκεται όλο αυτό.
Ποιον άνθρωπο θεωρείς καθοριστικό για τον τρόπο που υπάρχεις στην τέχνη σου και ποιον για τον τρόπο που υπάρχεις στην ζωή;
Θαυμάζω πολλούς καλλιτέχνες που είτε τους γνωρίζω προσωπικά είτε παρακολουθώ τη δουλειά τους. Σίγουρα ο Μουαουάντ είναι ένας από αυτούς. Που πέρα από το έργο του είναι ένας μοναδικής ευγένειας κι ευαισθησίας άνθρωπος.
Γενικώς καθοριστικοί υπήρξαν όσοι με βοήθησαν να ξεφοβηθώ και να εμπιστευτώ ότι αυτό που θέλω να πω έχει σημασία. Θαυμάζω πολλές φίλες μου συνάδελφους που το κάνουν αυτό και που προσεγγίζουν την τέχνη ανοιχτά κι ελεύθερα. Τη Μαρία, την Κατερίνα, τη Βάσια αν πρέπει να ξεχωρίσω κάποιες.
«Ο “Ορκος της Ευρώπης” είναι μια παράσταση που φέρει στο DNA της το μέγεθος μίας τραγωδίας»
Στη ζωή μου, καθοριστικό ρόλο παίζει η οικογένεια μου και οι φίλοι μου. Η κόρη μου Έλλη που με κάνει να θέλω να γίνομαι η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου.
Θυμάσαι την πρώτη φορά που έπαιξες θέατρο; Ήταν στην παλιά σου γειτονιά στην Κυψέλη;
Η πρώτη φορά ήταν στο σπίτι μου στην Κυψέλη που έπαιξα την «Ωραία Κοιμωμένη». Ήμουν 5 χρονών, είχα ανεμοβλογιά, η θεία μου η Κατερίνα έκανε τη διασκευή και τη σκηνοθεσία, ο μπαμπάς μου τη μουσική επιμέλεια και η μαμά μου τα σκηνικά – σεντόνια που ζωγράφισε και κάλυψε με αυτά τους τοίχους του σπιτιού μας. Το καστ αποτελούταν από τα παιδιά της γειτονιάς μας. Η γιαγιά μου έκανε το catering.
Αλήθεια, μικρή πως σε φανταζόσουν όταν θα μεγάλωνες; Έχει σχέση το «εδώ και το τώρα σου» με αυτό που είχες κατά νου τότε;
Αυτό που φανταζόμουν είναι ότι η σχέση μου με αυτή τη δουλειά θα είχε διάρκεια. Ξεκίνησα τις σπουδές μου στην Αγγλία, συνέχισα στην Αμερική, επέστρεψα στην Ελλάδα μετά πήγα λίγο Γαλλία και κάπως τώρα νιώθω ότι αυτά τα διάσπαρτα κομμάτια του παζλ ενώνονται.
Η συνθήκη του να ερμηνεύεις σε μια γλώσσα που δεν είναι η μητρική σου – είτε μιλάμε για τα αγγλικά, είτε για τα γαλλικά- πώς είναι; Σου έχουν λείψει τα ελληνικά;
Οι σπουδές μου στην υποκριτική ήταν στα αγγλικά κι αυτό σίγουρα με έχει βοηθήσει. Αλλά σίγουρα είναι μία δοκιμασία. Και το ότι χρειάζεται να το κάνω αυτό στην Επίδαυρο είναι μία πρόκληση που έχει σχεδόν χιούμορ.
Όμως το φανταζόμουν πιο δύσκολο απ’ ότι ήταν στην πραγματικότητα, κάπως στην πορεία των προβών και με την εξοικείωση με το κείμενο, σταμάτησα να το σκέφτομαι. Αυτό που ακόμα βρίσκω ζόρικο είναι το γρήγορο πέρασμα από τη μία γλώσσα στην άλλη.
Από την άλλη νιώθω τόσο μεγάλη ευλογία που είμαι μέρος αυτής της δουλειάς και θεωρώ και τη δυσκολία της κομμάτι της γοητείας της.
Ελληνίδα που έχει ζήσει στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, πολιτογραφημένη πλέον κάτοικος Γαλλίας. Πού θα έλεγες πως νιώθεις σπίτι σου;
Στην Αθήνα. Την αγαπώ όσο καμία άλλη πόλη.
«Θα ήθελα να επιστρέψω στην παιδική μου ηλικία. Όχι για να την ξαναζήσω αλλά για την δω, να την καταλάβω».
Ποια είναι η μικρή καθημερινή ιεροτελεστία σου; Έχεις κάποια ρουτίνα που απολαμβάνεις με τον εαυτό σου;
Να τρώω μία φέτα καλαμποκόψωμο, αλειμμένη με αβοκάντο λάδι, λεμόνι, αλάτι κι ένα βραστο αυγό. Να βάζω τις κρέμες μου πριν κοιμηθώ. Να πηγαίνω να ψωνίσω στη γειτονιά μου και να πιάνουμε την κουβέντα με τα παιδιά στα μαγαζιά. Να κάνω γυμναστική.
Πώς σκέφτεσαι την εμπειρία της Επιδαύρου; Με προσμονή; Με αγωνία; Με δέος;
Όλα αυτά μαζί. Και υπάρχει και μια μεγάλη αντίφαση. Από τη μία θέλω πολύ να μοιραστώ αυτή τη δουλειά, από την άλλη λυπάμαι που σκέφτομαι ότι, όταν θα γίνει αυτό, θα τελειώνει κιόλας.
Info: «Ο Ορκος της Ευρώπης» σε κείμενο & σκηνοθεσία του Ουαζντί Μουαουάντ στις 1 & 2 Αυγούστου στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου. Η Δανάη Επιθυμιάδη θα παρουσιάσει το έργο της «Ολος ο χρόνος του κόσμου» στο Θέατρο Τέχνης (στη Φρυνίχου) από τις 20/10 & θα συμμετέχει στην παράσταση «Ψέμα του Μυαλού» στο Σύγχρονο Θέατρο από τα μέσα Ιανουαρίου 2026.
