Rock in Athens ’85: Το ιστορικό μουσικό φεστιβάλ που άφησε εποχή

Σαράντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την έναρξη του ιστορικού, για τα ελληνικά δεδομένα, διήμερου μουσικού φεστιβάλ Rock in Athens ’85, που έγινε στο Καλλιμάρμαρο στις 26 και 27 Ιουλίου του 1985.

Ήταν η πρώτη φορά που διοργανωνόταν ένα μουσικό φεστιβάλ με τόσο σπουδαίες συμμετοχές από τον χώρο της παγκόσμιας ροκ και ποπ μουσικής σκηνής.

Ανατρέχοντας στα δημοσιεύματα της εποχής, κατανοείς ότι στο φεστιβάλ αυτό κυριάρχησαν τρία στοιχεία. Η παρουσία κορυφαίων μουσικών, η αμηχανία του ελληνικού κοινού απέναντι στη δυτική εμπορευματοποίηση με την οποία άρχιζε να έρχεται όλο και πιο έντονα σε επαφή και τα επεισόδια εκτός (κυρίως) του Παναθηναϊκού Σταδίου μεταξύ νεαρών που ήθελαν να μπουν στον χώρο της συναυλίας χωρίς εισιτήριο.

Πολύχρωμος νεαρόκοσμος

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 27ης Ιουλίου 1985:

«Από χθες η καρδιά του ροκ κτυπάει στην Αθήνα. Στην “Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης», που δεν συμμετέχει με δικά της ροκ συγκροτήματα.

»Στην πολιτιστική μητρόπολη της Ευρώπης του ’85 που καλεί, έναντι αδράς αμοιβής (45 εκατομμύρια δραχμές είναι μόνο η αμοιβή των καλλιτεχνών) ξένα συγκροτήματα του “Χέβυ μέταλ”, για να κάνει το πρώτο δικό της φεστιβάλ “Χαρντ ροκ”.

(…)

»Από χθες το μεσημέρι, η κίνηση στους δρόμους της Αθήνας σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου περίπου από το Παναθηναϊκό Στάδιο, είχε αλλάξει.

»Ένας πολύχρωμος νεαρόκοσμος κατευθυνόταν στο Καλλιμάρμαρο. Νωρίς το απόγευμα, οπότε άνοιξαν οι πόρτες του σταδίου, ο συνωστισμός και η αποπνικτική ζέστη δημιούργησαν μια… πανηγυρική κόλαση.

»Τα αναπόφευκτα, συχνά βίαια, σπρωξίματα, η διαρκώς αυξανόμενη βοή του πλήθους, καθώς και το μποτιλιάρισμα, παρ’ όλες τις ενισχυμένες δυνάμεις της τροχαίας, έδιναν την αίσθηση ότι επίκειται κάποιο “ιστορικό γεγονός”.

«Σε πελάγη ευτυχίας»

»Η αίσθηση μιας προσμονής, έτσι όπως συρρέουν τα πλήθη είναι έντονη. Μια ιδιαίτερη βραδιά, ίσως κάτι βαθύ: η συλλογική μέθη».

Θέλοντας να αποκτήσουμε όσο το δυνατόν πιο άμεση εικόνα για όσα συνέβησαν εκείνες τις δύο ημέρες στην Αθήνα, μιλήσαμε με τον δημοσιογράφο Γιώργο Σκίντσα, που κείμενα του για τη μουσική και τον πολιτισμό γενικότερα, διαβάζετε στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ και στο tovima.gr. Ο Γιώργος, το 1985, ήταν 18 ετών και γεμάτος πάθος για τη ροκ μουσική.

«Πλέαμε σε πελάγη ευτυχίας. Τα όνειρά μας γίνονταν πραγματικότητα. Θα βλέπαμε από κοντά τους ήρωές μας, αυτά που διαβάζαμε στο περιοδικό «Ποπ και Ροκ» ή αυτά που ακούγαμε στο Γιάννη Πετρίδη. Τους ήρωες δηλαδή των βινυλίων που είχαμε στα σπίτια μας, θα τους βλέπαμε ζωντανά. Υπήρχε μία…Πώς να το πω…Αναστάτωση θετική. Έβραζε το αίμα μας. Θέλαμε να ήμασταν εκεί.

»Ήταν τέτοιο το γεγονός, τόσο μεγάλο και τόσο πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα και το κοινό τόσο διψασμένο να δει αυτά τα πράγματα που σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να το συγκρίνουμε με τώρα. Είχαν προηγηθεί κάποιες συναυλίες σημαντικών καλλιτεχνών αλλά ήταν μεμονωμένα.

Ντέρμπι

»Θυμάμαι ότι όλη την τελευταία εβδομάδα ήταν περίπου, στη δική μου τουλάχιστον ψυχοσύνθεση και πολλών άλλων βέβαια, σαν ένα ντέρμπι Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού με την έννοια της αναμονής, της προσμονής, της χαράς, της ηδονής. Όπως θέλεις ονόμασέ το. Κι όταν ξεκίνησε, την πρώτη ημέρα, νωρίς το απόγευμα, μείναμε με το στόμα ανοιχτό. Ήταν σαν ένα παραμύθι.

Σίγουρα μπορεί κάποια πράγματα να μην ήταν τέλεια οργανωτικά. Πχ η γιγαντοοθόνη ενδεχομένως να μην έδειχνε πάντα καλά ή τα νερά να ήταν ζεστά όπως δεν σε ένοιαζε τίποτα από όλα αυτά. Δεν ήξερες τι να πρωτοχαζέψεις. Τον κόσμο… Τη νεολαία… Όλες τις φυλές που είχαν μαζευτεί ροκάδες, ροκαμπιλάδες, παλιά φρικιά, ντισκάδες, καρεκλάδες.

Όλοι ήταν εκεί. Ήταν κάτι σαν ένα είδος Γούντστοκ, για την Αθήνα, για την Ελλάδα.

Εμπορευματοποίηση

Έντονα σχόλια δέχτηκε η διοργάνωση για τον εμπορικό χαρακτήρα που είχε. Αυτό που σήμερα φαίνεται αυτονόητο: χορηγοί, διαφημιστικά προϊόντων κ.ά. τότε ξένιζε ιδιαίτερα.  Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 27ης Ιουλίου 1985:

«Τα δέκα μπαρ που είχαν διασπαρεί στο Παναθηναϊκό στάδιο έκαναν χρυσές δουλειές, με τον κόσμο να συνωστίζεται για ένα αναψυκτικό.

»Τα διαφημιστικά σλόγκαν που προβάλλονταν στην οθόνη αλίευαν μέλλοντες αγοραστές δίσκων, ηλεκτρονικών μηχανημάτων, ειδών σπορ και άλλων καταναλωτικών αγαθών, πλην απορρυπαντικών, των οποίων η προβολή εθεωρήθη εντελώς περιττή. Ποιον ροκά θα εύρισκαν να συμβουλεύσουν οι 29 κατασκευαστές πλυντηρίων;

Επεισόδια

«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 27ης Ιουλίου 1985 αναφέρεται και στα επεισόδια που ξέσπασαν κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας του φεστιβάλ και που προκάλεσαν ακόμα και την άμεση παρέμβαση της τότε υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη.

«Στις 8.30 άρχισαν τα πρώτα επεισόδια έξω από το Στάδιο και επηρέασαν μερίδα του κόσμου που φοβισμένοι προσπαθούσαν να φύγουν.

»Η υπουργός Πολιτισμού και Επιστημόνων κ. Μ. Μερκούρη έφτασε στο Καλλιμάρμαρο στις 10 παρά τέταρτο συνοδευόμενη από τους υφυπουργούς Α’ και Β’ κ. Γ. Παπανδρέου και τον  Σ. Βαλυράκη, την ώρα που τα επεισόδια είχαν ήδη πάρει μεγάλη έκταση.

»Η κ. Μερκούρη διέταξε τους αστυνομικούς ν’ ανοίξουν τις πόρτες που ήταν κλειστές και μετά αποχώρησε.

Εθιμικό δίκαιο

Ο Γιώργος Σκίντσας μας εξηγεί τη νοοτροπία τον «ντου» που υπήρχε στις συναυλίες των. δεκαετιών του ‘80 και του ΄90.

«Έχει μεγάλη σημασία αυτό. Υπήρξε μια λογική η οποία κράτησε όλη τη δεκαετία του ’80 και ως τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’90. Γίνονταν πχ κάποιες συναυλίες ελληνικών συγκροτημάτων, στο Λυκαβηττό και εθιμικώ δικαίω κάποιοι θα έμπαιναν οπωσδήποτε στη συναυλία χωρίς να πληρώσουν εισιτήριο. Παραδείγματος χάρη τα Εξάρχεια ήθελαν να μπαίνουν τσάμπα στις συναυλίες στο Ρόδον.

»Στο Rock in Athens λοιπόν. Ήταν κάποιες «φυλές» εκεί: φρικιά, πανκιά, ροκαμπιλάδες, όσο μπορώ να θυμάμαι που απαίτησαν να μπουν τσάμπα. Ξεκίνησαν τα επεισόδια, κάηκε και ένα αυτοκίνητο και τελικά δόθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, που είχε την ευθύνη της διοργάνωσης να ανοίξουν οι πόρτες για να μπουν μέσα όσοι ήταν απ’ έξω.

»Μπήκαν τελικά οι έξω αλλά οι αστυνομικοί που ήταν μέσα, γιατί τότε στις συναυλίες υπήρχαν πάρα πολλοί αστυνομικοί μέσα και έξω, δεν είχαν ενημερωθεί, οπότε έγινε και μια κλωτσοπατινάδα και μέσα.

»Δεν το αντιμετωπίσαμε όμως ως κάτι ιδιαίτερο. Πολλοί μπορεί και να μην το κατάλαβαν καν. Έτσι κι αλλιώς κατά τη διάρκεια κάποιων live σε διάφορους καλλιτέχνες που έγιναν μικροεπεισόδια. Έπεσαν μπουκάλια και άλλα αντικείμενα στη σκηνή. Αλλά αυτό είναι κάτι που συνηθιζόταν την εποχή εκείνη. Τα επεισόδια λοιπόν σε καμία περίπτωση δεν επισκίασαν το φεστιβάλ.

»Πιθανότατα είναι και η αθωότητα που είχαμε τότε σαν πιτσιρίκια και μας φαίνονται όλα αυτά της δεκαετίας του ‘80 μαγικά.  Πάντως, θυμάμαι να γυρνάω από το Καλλιμάρμαρο, οι Ολυμπιακοί δεν το λέμε Παναθηναϊκό Στάδιο, σπίτι μου στα Σεπόλια με τα πόδια, και   ένιωθα ότι δεν περπάταγα εκεί στην άσφαλτο, πετούσα”.

Η κριτική του Νίκου Τριανταφυλλίδη

Ο Νίκος Τριανταφυλλίδης, σκηνοθέτης, παραγωγός και ιδρυτής του συναυλιακού χώρου Gagarin 205, άνθρωπος με βαθιά γνώση της μουσικής, που έφυγε πρόωρα από τη ζωή το 2016, έγραψε στα «ΝΕΑ» της 3ης Αυγούστου 1985, τις εντυπώσεις του:

«Το  διήμερο μουσικό φεστιβάλ ΔΕΝ ήταν ροκ, δεν ήταν καν ροκ φιέστα, αλλά μια αλλοπρόσαλλη ηχητική φιέστα. Το εκμαγείο του μάρκετινγκ. Μόνο που πέρα από τις διαφημίσεις, το βίντεο, την κατευθυνόμενη κατανάλωση αναψυκτικών και τα πλασαριζόμενα μουσικά προϊόντα στα μουσικά διαλείμματα, είχαμε τρία μεγάλα ροκ εντ ρολ συγκροτήματα.

»Ο Ρόμπερτ Σμιθ και ο Τζο Στράμερ απόδειξαν πως μπορούν να τινάξουν στον αέρα τις φιέστες. Έτσι, σώθηκε η τιμή μας και το ουτοπικό μας πείσμα.

Σήμερα θα καλύψουμε το μουσικό πρόγραμμα από μια άλλη ματιά. Γιατί, δεν είμαστε απλά μια στήλη για το ροκ εντ ρολ, αλλά μια ροκ εντ ρολ στήλη.

Η πρώτη μέρα

»Telephone: Δυστυχώς, αυτό το γαλλικό γκρουπ ήταν άνευ της οποιαδήποτε ιδιαιτερότητας. Κοινότυποι, θύμιζαν δεκάδες πράγματα, μια μουσική που φάνταζε πολυακουσμένη παρά το γεγονός ότι τους ακούγαμε για πρώτη φορά. Ουδέτεροι και θλιβερά συνηθισμένοι. Οι Telephone, στο έτος 1985, επιδιώκουν να γίνουν Rolling Stones στη θέση των Rolling stones. Από εκεί και πέρα, καταλαβαίνει κανείς τι παίξανε και πώς το παίξανε.

»The Stranglers: Ήταν οι άρχοντες της πρώτης μέρας. Κυριάρχοι του πάλκου, προικισμένοι ηχητικοί μάστορες, κατόρθωσαν να αναβιώσουν τα τινάγματα της διετίας 1977-1979, να στήσουν το σκηνικό της ηχητικής νηνεμίας με αυτοπεποίθεση που πηγάζει απ’ τη σφαίρα της γνώσης. Μουσικοί γλυπτες. Είχαν μυήσει τους πιστούς τους φίλους και τους παλιότερους εραστές τους σε μια ιδιόρρυθμη ἐκ- σταση, της οποίας τον έλεγχο κατείχαν απόλυτα. Πέρα από κάθε προσμονή, οι Stranglers ξετίναξαν όλες τις προκαταλήψεις μας και τις επιφυλάξεις μας.

»Depeche mode: Ήταν απογοητευτικά ρηχοί, ανέμπνευστοι μέχρι τα όρια της ανθρώπινης αντοχής, βαρετοί μέχρι έκπληξης. Εκτρωματικά τεχνοκρατικοί και θλιβερά ορθολογίζοντες, κάναν μια εμφάνιση ψυχρή και εκμηχανοποιημένη. Προγραμματισμένοι μέχρι αυταρχικότητας, πρόσφεραν πλούσια φωτιστικά κι άλλα εφέ, αλλά ούτε ένα λεπτό μουσικής συν γκίνησης.

»The Culture Club: Το εμπορικό γκίμικ της πρώτης μέρας, έγινε το μπούμερανγκ της. Η υποδοχή του Μπόι Τζορτζ και της παρέας του ήταν φοβερά αντιφατική, όπως και η σύσταση του κοινού. Ενώ άλλοι χορεύανε, άλλοι γιουχάρανε και εκτοξεύανε μπουκάλια, πέτρες, αναπτήρες, δίφραγκα κι άλλα συναφή. Σαν αποτέλεσμα, ήρθε μια διαρκής ανταλλαγή βρισιών και χειρονομιών μεταξύ του ποπ σταρ και των σκληροπυρηνικών αντιπάλων του.

»Είναι θαύμα το πώς διατήρησε την ψυχραιμία του και έπαιξε όσο έπαιξε, μιας και η ατμόσφαιρα ήταν ιδιαίτερα φορτισμένη. Τι έπαιξε; Μια άψογη επαγγελματικά απόδοση του υλικού του. Ο Μπόι Τζορτζ, σαν περφόμερ, ήταν η αποθέωση του κιτς. Ένας επαγγελματίας ποπ σταρ που πίνει γιαπωνέζικες μπύρες και τρώει αυγά χελιδονιών. Το ζήτημα είναι αν αποδοκιμάστηκε σαν τέτ τοιος ή εξαιτίας της αμφισεξουαλικότητάς του.

Η δεύτερη μέρα

»Talk – Talk: Ένα γκρουπάκι που ιδρώνει να αναρριχηθεί στα τσαρτ μα μένει στην υποψία του χιτ. Ο τραγουδιστής λάνσαρε την εικόνα του απατημένου ερωτευμένου, μια ιλουστρασιόν «καψούρα», και τραγουδούσε με πολύ μελιστάλαχτο ύφος κάτι θλιβερά, αγαπουλιάρικα τραγούδια, που δεν αντέχουν στην όποια κριτική. Τα δύο υποψήφια χιτ τους βρήκαν ανταπόκριση! με αποτέλεσμα και τα ίδια τα μέλη του γκρουπ να χαζεύουν τον κόσμο με ανοιχτό το στόμα. Σημεία των καιρών: αργότερα, πολλοί από αυτούς που λικνιζόντουσαν με τα υποψήφια χιτ, τη «βρίσκανε» με τους Clash…

»The Cure: Είμαστε ακόμα άναυδοι, ακόμα δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε την τύχη μας να δούμε ζωντανούς τους Cure. Δεν μπορούσαμε ποτέ να διανοηθούμε, σαν ακούγαμε το τελευταίο ζωντανό τους άλμπουμ, πως θα ήτα έτσι τα πράγματα. Ο Ρόμπερτ Σμιθ και η παρέα του επιδόθηκαν σε ένα αποκαλυπτήριο της ανθρώπινης ψυχής. Δόθηκαν ψυχή και σώμα. Μπορείτε να φανταστείτε τους Cure στα άκρα τους;

»Στα άκρα του λυγμού, στα άκρα της μαγείας, στα άκρα του έρωτα, στα άκρα του θανάτου, στο απόλυτο της μαγείας, στο βωμό της παραίσθησης; Μια ηλεκτρική γιορτή, μια πανδαισία αποκρυπτογράφησης των σπαρακτικών σωθικών του Σμιθ. Ένα ψυχικό αιματοκύλισμα. Σε ευχαριστούμε Ρόμπερτ. Σε ευχαριστούμε για όλα.

»Nina Hagen: Για μας, η Νίνα Χάγκεν είναι μια τραγική φυσιογνωμία. Η όλη διαδρομή της στη ζωή και στο βινύλιο φανερώνουν έναν ιδιαίτερα βασανισμένο άνθρωπο. Στην Αθήνα προώθησε υπέρ του δέοντος την τελευταία της δουλειά, το «Ekstasy».

»Η σκηνική της παρουσία ήταν εντυπωσιακή είναι μια προικισμένη περφόμερ. μια δαιμόνια γυναίκα, όμορφη και απρόσιτη σαν τις μάγισσες των παραμυθιών. Έχει όμως τυποποιηθεί επικίνδυνα, φθείρεται σε ένα εύκολο κλισέ της μικρής στριγγλιάρας πριμαντόνας. Ο κόσμος την βλέπει σαν την τίγρη στο ζωολογικό κήπο, σαν σκηνικό αξιοθέατο. Οι διάφορες πρόζες της έδειξαν πως τα έχει φανερά χαμένα. Η μοίρα της ντίβας…

Ροκ εντ Ρολ φρενίτιδα

»The Clash: Με τους Κλας συνειδητοποιήσαμε αυτό που σπάνια το νιώθουμε τόσο έντονα: είμαστε ευτυχισμένοι που είμαστε τέκνα του ροκ εντ ρολ. Μια ροκ εντ ρολ φρενίτιδα με απανωτές κιθάρες, έναν Στράμερ έξω από όρια και πάλκα, έναν Σίμονον στο μπάσο να κονιορτοποιεί δεκαετίες και δεκαετίες ανά λεπτό. Ο κόσμος ξεπέρασε τα όρια της φυσικής αντοχής και επιδόθηκε σε ένα ροκ εντ ρολ απόγειο μέχρι τα ξημερώματα.

»Στο βάθος του πάλκου μια κόμικ μεγαλούπολη με τους κακόφημους δρόμους της (θυμηθείτε τον Μάρτιν Σκορτσέζε, ο Στράμερ τον έχει αγαπήσει παράφορα και τον καταλαβαίνει), τις καζίνο προσόψεις της, τις αγγελίες του σαρκικού εμπορίου, τα δολάρια, τα σκουπίδια, την τερατώδη αρχιτεκτονική, Και μπροστά, η ροκ εντ ρολ μπαντα, οι σύγχρονοι παράνομοι.

»Ο Σίμονον εμφανίστηκε με ένα κόκκινο μαντίλι στο πρόσωπο, επικηρυγμένος, καταζητούμενος, ο μεγάλος ληστής της αμαξοστοιχίας, ο κακός αντι-ήρωας στο μεταβιομηχανικό γουέστερν της Δύσης. Ξέρει πολύ καλά τι θα πει ροκ εντ ρολ.

»Ο Στράμερ ήταν ο Ντε Νίρο στην τελευταία σεκάνς του «Ταξιτζή». Ήταν υπερήφανος για τους νέους Κλας και είναι απόλυτα δικαιολογημένος για αυτό. Φανταστείτε άλλους στη θέση του, με αυτή την εμπορική καταξίωση και αυτή τη ζωή στην καρδιά της Δύσης (τις ΗΠΑ) και δείτε τι κάνει αυτός. Και τι παίζει και πώς παίζει και τι γράφει. Απ’ το 1977 μέχρι φέτος. Ένα ασύλληπτο ροκ κοντσέρτο που ήταν άρτια στημένο αλλά όχι, με καμία δύναμη, προγραμματισμένο.

»Ο Στράμερ μας το είπε: Γνωρίστε τα δικαιώματά σας. Αυτό ήταν το Combat Rock. Αυτή ήταν η δολοφονία της φιέστας».