Πρωταθλήτρια στο κάπνισμα παραμένει η Ελλάδα μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με το ποσοστό των καπνιστών να αγγίζει το 36%. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας έκθεσης του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε πριν από ένα χρόνο και φέρει την υπογραφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη υψηλότερη θέση στο κάπνισμα των τσιγάρων και άλλων παραδοσιακών προϊόντων καπνού (στριφτά τσιγάρα, πουράκια και πούρα) και 12 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε., με τη γειτονική Βουλγαρία να κατέχει την πρώτη θέση.
Το ποσοστό καπνίσματος παραδοσιακών τσιγάρων και λοιπών προϊόντων καπνού είναι αδιαμφησβήτητα ιδιαίτερα υψηλό, ωστόσο είναι σημαντικό να σημειωθεί η πρόοδος που έχει κάνει η χώρα μας σε αυτόν τον τομέα. Συγκεκριμένα, το ποσοστό των καπνιστών παρουσιάζει σημαντική μείωση της τάξης των 6 ποσοστιαίων μονάδων μέσα σε διάστημα τριών ετών, από το 42% που είχε καταγράψει η αντίστοιχη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου το 2020 στο 36% μόλις λίγα χρόνια μετά. Επιπλέον ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η μείωση των καπνιστών έχει καταγραφεί σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, με μεγαλύτερο ποσοστό στις ηλικίες 40-54 χρονών (-8 ποσοστιαίες μονάδες) αλλά και στις ηλικίες 15-24 χρονών (-6 ποσοστιαίες μονάδες). Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον εάν λάβουμε υπόψη ότι τη στιγμή που τα ποσοστά των καπνιστών μειώνονται στην Ελλάδα, ο μέσος όρος των καπνιστών σε όλες τις ηλικίες σημειώνει άνοδο στην Ευρώπη.
Η μείωση του καπνίσματος είναι στρατηγικής σημασίας για την ελληνική Κυβέρνηση. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Καπνίσματος αποτελεί την πυξίδα για την επιτυχία του στόχου αυτού. Βασιζόμενο σε τέσσερις άξονες, το σχέδιο εστιάζει στο τετράπτυχο της πρόληψης, προστασίας, υποστήριξης και ρύθμισης. Ιδιαίτερα επίκαιρος είναι ο τέταρτος άξονας που αφορά τον έλεγχο των νέων προϊόντων καπνού και τη ρύθμιση της κυκλοφορίας τους στην αγορά. Η ελληνική Κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στα παραδοσιακά προϊόντα και τα νέα προϊόντα καπνού, έχει αποφασίσει την πλήρη αξιολόγηση τους με βάση την έρευνα και τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία, έχοντας αποδεχτεί ταυτόχρονα ότι η επιβολή απαγορεύσεων δεν οδηγεί στα επιθυμητά αποτελέσματα. Η κατεύθυνση αυτή δεν προωθεί την καπνιστική συνήθεια ή την χρήση των νέων προϊόντων καπνού, αλλά αναγνωρίζει ότι για πολλούς καπνιστές η διακοπή μπορεί να είναι δύσκολη γεγονός που κάνει ιδιαίτερα σημαντική τη διερεύνηση εναλλακτικών επιλογών.
Τη σημασία που έχουν τα επιστημονικά στοιχεία στη δημιουργία ρυθμιστικού πλαισίου για τα προϊόντα αυτά επεσήμανε ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης στη συνάντηση του Συμβουλίου Απασχόλησης, Κοινωνικής Πολιτικής, Υγείας και Καταναλωτών (EPSCO) του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ήδη από τον Ιούνιο του 2024 υπογραμμίζοντας ότι «Η Ελλάδα θεωρεί ότι η κάθε Ευρωπαϊκή νομοθεσία πρέπει να βασίζεται στις αρχές της αντικειμενικότητας και της αναλογικότητας και να προκύπτει από εμπεριστατωμένη μελέτη επιπτώσεων και αξιολόγησης με ανάλυση των επιστημονικών δεδομένων και εξελίξεων.»
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αντίστοιχης πολιτικής αποτελεί η Σουηδία. Η χώρα της Ε.Ε. έχει υιοθετήσει και εφαρμόζει ένα σύνολο μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας από τον καπνό του τσιγάρου, αναδεικνύοντας τον ρόλο των νέων προϊόντων στη μείωση του καπνίσματος αλλά και στη μείωση του κινδύνου σε σύγκριση με τη χρήση συμβατικών τσιγάρων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι αρχές της Σουηδίας επέτρεψαν την ελεγχόμενη προσβασιμότητα των ενηλίκων σε εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης με κανονιστικό πλαίσιο που κάνει τα προϊόντα αποδεκτά αλλά και οικονομικά προσιτά. Αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής είναι η μείωση του ποσοστού των καπνιστών από το 15% στο 5,3% μέσα σε διάστημα 10 ετών. Με αυτήν την απλή προσέγγιση, η σκανδιναβική χώρα κατάφερε να πετύχει τον στόχο της Ε.Ε. για μείωση του ποσοστού των καπνιστών στο 5% σχεδόν 16 χρόνια πριν από την επίσημη ημερομηνία-ορόσημο της Ένωσης.
Η Ελλάδα ακολουθώντας την πολιτική της Σουηδίας θα μπορούσε να επιτύχει ακόμα ταχύτερη μείωση του ποσοστού των καπνιστών και μέσα από τη σωστή ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού, το κάπνισμα στην Ελλάδα να μην ξεπερνάει το 5% μέχρι το 2040.
