«Αυτή η συμφωνία μπορεί να είναι μία μεγάλη επιτυχία ή απλώς να εξαφανισθεί. Αυτό θα εξαρτηθεί από τις συνομιλίες μας με τον πρόεδρο Τραμπ» εξήγησε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι για το deal της Ουκρανίας με τις ΗΠΑ για τα ορυκτά. Ο ουκρανός πρόεδρος δήλωσε ότι σκοπεύει να ρωτήσει ευθέως τον Τραμπ αν πρόκειται να διακόψει την βοήθεια προς την Ουκρανία. «Η ερώτησή μου θα είναι ευθεία: οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διακόψουν την βοήθεια ή όχι; Και αν δεν θα πρόκειται πλέον για βοήθεια, μπορούμε να αγοράσουμε όπλα;».
Η συμφωνία, στη σημερινή της μορφή, δεν θα περιλαμβάνει ρητές εγγυήσεις ασφαλείας για την αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας. Ο Λευκός Οίκος, αναφέρει το δημοσίευμα των New York Times, έχει υποστηρίξει ότι η ύπαρξη αμερικανικών οικονομικών συμφερόντων θα πρέπει να είναι αρκετή για την Ουκρανία, η οποία αντιμετωπίζει μια σκληρή πραγματικότητα: Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να πληρωθούν ως αντάλλαγμα για τη βοήθειά τους στην άμυνα της χώρας απέναντι σε έναν εισβολέα.
«Τι καλύτερο θα μπορούσε να έχει η Ουκρανία από μια οικονομική συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες;» δήλωσε την Παρασκευή ο Μάικ Γουόλτζ, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ.
Ο Ντόναλντ Τραμπ εδώ και καιρό απαιτεί από το ΝΑΤΟ και άλλους συμμάχους να συμβάλλουν περισσότερο στη δική τους άμυνα. Ωστόσο, η συμφωνία για τα ορυκτά θα αντιπροσώπευε μια κλιμάκωση στην προσέγγισή του, που βασίζεται σε συναλλαγές στην εξωτερική πολιτική. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κάποτε θεωρούνταν ο «αστυνόμος» του κόσμου, αλλά για πολλούς αναλυτές τώρα μοιάζουν περισσότερο με έναν αρχηγό της μαφίας που μόνο εκβιάζει.
Οι εγγυήσεις ασφαλείας έχουν σιωπηρό τίμημα
Η ρητή απαίτηση για τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας, τη στιγμή που η χώρα βρίσκεται σε δεινή κατάσταση, «θυμίζει εκβιαστική δράση», δήλωσε η Βιρτζίνια Πέιτζ Φόρτνα, πολιτική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και ειδικός σε ειρηνευτικές συμφωνίες.
Ο Στίβεν Α. Κουκ, ανώτερος συνεργάτης στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, αναφέρθηκε στη δήλωση του Γουόλτζ ότι η «οικονομική συνεργασία» με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα διασφαλίσει την ασφάλεια της Ουκρανίας.
Οι ειδικοί δεν μπορούν να θυμηθούν προηγούμενη φορά όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες ή οποιαδήποτε άλλη χώρα απαίτησαν χρηματικά ποσά ή πόρους από τους συμμάχους τους κατά τη διάρκεια πολέμου. Υποστηρίζουν ότι η διπλωματία του Τραμπ στέλνει ένα μήνυμα στους συμμάχους ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι αξιόπιστος εταίρος για να βοηθήσουν τους φίλους τους ή να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους. Παράλληλα, μεταφέρει στους αντιπάλους του ότι είναι πρόθυμος να εγκαταλείψει μακροπρόθεσμα στρατηγικά συμφέροντα για βραχυπρόθεσμα κέρδη, λένε οι ειδικοί.
Μιλώντας στο Οβάλ Γραφείο την Παρασκευή, ο Τραμπ δήλωσε: «Είτε θα υπογράψουμε μια συμφωνία, είτε θα υπάρξουν πολλά προβλήματα μαζί τους».
Με την απαίτηση να παραδώσει η Ουκρανία τον ορυκτό της πλούτο ο Τραμπ εκφράζει ανοιχτά μια διπλωματική αλήθεια που συνήθως μένει ανείπωτη: Ότι οι εγγυήσεις ασφαλείας συχνά έχουν ένα σιωπηρό τίμημα. Όμως, σύμφωνα με ειδικούς, η προσέγγισή του αντιπροσωπεύει μια ριζική απόκλιση από την παραδοσιακή αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική τους ισχύ για την προστασία αμερικανικών οικονομικών συμφερόντων. Για παράδειγμα, η διασφάλιση της πρόσβασης στο πετρέλαιο υπήρξε κεντρικός πυλώνας της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Πρώτο Πόλεμο του Κόλπου, όταν οι ΗΠΑ υπερασπίστηκαν το Κουβέιτ από την εισβολή του Ιράκ.
Το μήνυμα στους συμμάχους: «Πληρώστε με»
Σύμφωνα με την Μάγκι Χάμπερμαν το μοντέλο ηγεσίας του Τραμπ φαίνεται να βασίζεται σε φιγούρες όπως ο Μιντ Εσποσίτο, ένας ισχυρός παράγοντας της Δημοκρατικής μηχανής του Μπρούκλιν, που έλεγχε διορισμούς και κυβερνούσε με «σιδηρά πυγμή». Στην πολιτική μηχανή, κάθε απόφαση αποτελεί ουσιαστικά μια ευκαιρία για τους πολιτικούς αρχηγούς να αποκομίσουν οφέλη για τον εαυτό τους και τους υποστηρικτές τους, ενώ η απαίτηση περισσότερων ανταλλαγμάτων σηματοδοτεί περισσότερη εξουσία.
Ωστόσο, οι ειδικοί στις διεθνείς σχέσεις επισημαίνουν ότι η εξωτερική πολιτική δεν λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο. Στις διεθνείς σχέσεις, η αξιοπιστία είναι κρίσιμο στοιχείο ισχύος. Η αποτροπή εξαρτάται από το αν μια χώρα τηρεί τις υποσχέσεις της. Χωρίς αυτήν την αξιοπιστία, τα εχθρικά κράτη είναι πιο πιθανό να δοκιμάσουν τα όρια.
Δεν είναι πλέον σαφές ποιες χώρες η κυβέρνηση Τραμπ θεωρεί φίλες και ποιες αντιπάλους. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, οι ενέργειές του στέλνουν επίσης ένα ξεκάθαρο μήνυμα: ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ένας αναξιόπιστος και ακριβός σύμμαχος – και, στη χειρότερη, ότι θα εκμεταλλευτούν την εξάρτηση οποιασδήποτε χώρας ως αδυναμία, σύμφωνα με τους ειδικούς.
«Αυτό που βλέπουμε είναι μια επιτυχημένη στρατηγική βραχυπρόθεσμα και μια καταστροφική στρατηγική μακροπρόθεσμα», δήλωσε ο Τζόζεφ Νάι, πολιτικός επιστήμονας στη Σχολή Διακυβέρνησης Κένεντι του Χάρβαρντ, ο οποίος εισήγαγε τον όρο «ήπια ισχύς».
Μια εξαναγκαστική, συγκρουσιακή προσέγγιση όπως αυτή του Τραμπ μπορεί, θεωρητικά, να είναι αποτελεσματική για την απόσπαση βραχυπρόθεσμων παραχωρήσεων, ανέφερε ο Νάι. Ο Καναδάς και το Μεξικό υποσχέθηκαν να αυξήσουν την ασφάλεια στα σύνορα και να ενισχύσουν την επιβολή του νόμου για το φαιντανύλη, κερδίζοντας έτσι μια 30ήμερη αναστολή των δασμών.
Αλλά μακροπρόθεσμα, οι χώρες που είναι σήμερα εταίροι των Ηνωμένων Πολιτειών στο εμπόριο και την εξωτερική πολιτική έχουν πλέον ένα ισχυρό κίνητρο να επιδιώξουν στενότερες σχέσεις με χώρες όπως η Κίνα.
Στην Ευρώπη, υπάρχει ήδη μια τάση για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες συνέπειες. Η Τουρκία, που διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε σημαντικότερη περιφερειακή δύναμη.
Το μήνυμα στους εχθρούς: «Ας κλείσουμε μια συμφωνία»
Οι αναλυτές λένε ότι η εξωτερική πολιτική του Τραμπ στέλνει ένα μήνυμα στη Ρωσία και σε άλλα εχθρικά κράτη: ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρόθυμες να δώσουν προτεραιότητα στο βραχυπρόθεσμο οικονομικό όφελος έναντι των ευρύτερων μακροπρόθεσμων συμφερόντων τους.
Ή, ίσως, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν απλώς να εξαγοραστούν με μια καλύτερη προσφορά. Ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, δήλωσε τη Δευτέρα ότι η συμφωνία για τα ορυκτά μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας δεν τον απασχολεί, επειδή η Ρωσία διαθέτει «σημαντικά περισσότερους πόρους αυτού του είδους από την Ουκρανία». Είπε επίσης ότι είναι έτοιμος να «προσφέρει» ορυκτούς πόρους σε Αμερικανούς εταίρους, συμπεριλαμβανομένων αυτών που βρίσκονται στις «νέες περιοχές» που κατέχει η Ρωσία στην ανατολική Ουκρανία.
Ο Πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, Φελίξ Τσισεκέντι, ίσως αντιλαμβανόμενος ότι η αμερικανική υποστήριξη είναι πλέον διαθέσιμη σε όσους μπορούν να πληρώσουν, πρόσφατα πρότεινε μια συμφωνία ορυκτών με τις Ηνωμένες Πολιτείες, προσφέροντας πρόσβαση σε στρατηγικά μέταλλα όπως το κολτάν και το κοβάλτιο με αντάλλαγμα υποστήριξη κατά της αντάρτικης ομάδας M23, την οποία υποστηρίζει η Ρουάντα.
Η μειωμένη αξιοπιστία των Ηνωμένων Πολιτειών θα μπορούσε να ενθαρρύνει την Κίνα να δοκιμάσει τη δέσμευση των ΗΠΑ για την υπεράσπιση της Ταϊβάν ή περιοχών στη Νότια Σινική Θάλασσα. Αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο μακροχρόνιους εταίρους των ΗΠΑ και να αυξήσει τον κίνδυνο εμπλοκής των Ηνωμένων Πολιτειών σε έναν καταστροφικό πόλεμο με την Κίνα.
