Η θέση της Πρώτης Κυρίας των ΗΠΑ μπορεί να σε πάει παντού. Μπορεί για παράδειγμα να σε κάνει πρώτη τη τάξη παγκόσμια είδηση, όπως συνέβη το 2018, όταν η Μελάνια Τραμπ στην πρώτη της θητεία ως προεδρική σύζυγος επιχείρησε μια αμφιλεγόμενη ενδυματολογική επιλογή. Το περίφημο σήμερα χακί τζάκετ των 39 δολαρίων με το σύνθημα «I really don’t care. Do you?» και κυρίως η απόφασή της να το φορέσει στη διάρκεια επίσκεψής της σε κέντρο κράτησης τέκνων παράτυπων μεταναστών προκάλεσε στους περισσότερους οργή, σε κάποιους θλίψη και σε άλλους θυμηδία.
Η επιγραφή στο πανωφόρι της Μελάνια Τραμπ το 2018 θεωρήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα faux pas της θητείας της ως Πρώτης Κυρίας
Προεδρικές σύζυγοι παντός καιρού
Μια θέση πλάι στον πιο ισχυρό άνδρα των ΗΠΑ μπορεί να γίνει εφαλτήριο μιας τουλάχιστον φιλόδοξης πολιτικής καριέρας. Λίγο πριν από το τέλος της δεύτερης θητείας του συζύγου της Μπιλ, η Χίλαρι Κλίντον έγινε η πρώτη Πρώτη Κυρία στην ιστορία που τα βρόντηξε από το πρώτο σπίτι των ΗΠΑ για να διεκδικήσει μια θέση στη Γερουσία για την πολιτεία της Νέας Υόρκης – και πέτυχε να εκλεγεί.
Το 2009 ανέλαβε τη θέση της Υπουργού Εξωτερικών στην πρώτη διακυβέρνηση Ομπάμα ενώ το 2016 διεκδίκησε την εκλογή της στο ύπατο πολιτικό αξίωμα των ΗΠΑ. Ηττήθηκε από τον Ντόναλντ Τραμπ και κυρίως έβγαλε από τη δύσκολη θέση όλους εκείνους που αναρωτιόνταν πώς θα έπρεπε να προσφωνούν τον Μπιλ Κλίντον στην περίπτωση που ο αμερικανικός λαός εξέλεγε την σύζυγό του πρόεδρο και έχριζε κατά συνέπεια τον ίδιο πρώτο προεδρικό σύζυγο.
1994, η τότε Πρώτη Κυρία Χίλαρι Κλίντον περιστοιχισμένη από τις εν ζωή προκατόχους της στον Λευκό Οίκο
Ο ρόλος της Πρώτης Κυρίας των ΗΠΑ, της συντομογραφικά λεγόμενης FLOTUS, είναι τόσο επιδραστικός που μπορεί να εξασφαλίσει αιώνια υστεροφημία στις γυναίκες που τον έχουν υπηρετήσει – με ή χωρίς αξιώσεις. Πάρτε για παράδειγμα την Τζάκι Κένεντι ή αλλιώς την προεδρική σύζυγο που διαμόρφωσε τα καθήκοντα και τη δομή του γραφείου της Πρώτης Κυρίας όπως λίγο πολύ τα γνωρίζουμε σήμερα. Παρότι υπήρξε οικοδέσποινα του Λευκού Οίκου για μόλις δύο χρόνια (1961-1963), η εικόνα της Τζάκι είναι εκείνη που έρχεται συνειρμικά στο νου στο άκουσμα και μόνο του όρου Πρώτη Κυρία.
Τζον και Τζάκι Κένεντι μία ημέρα πριν από την ορκομωσία του 35ου προέδρου των ΗΠΑ τον Ιανουάριο του 1961 / Abbie Rowe, White House Photographs, John F. Kennedy Presidential Library and Museum, Boston
Ειδικά με την περιβολή δια χειρός Halston που διάλεξε για την ορκωμοσία του Τζον Κένεντι, η οποία παρότι αποκρυσταλλώθηκε στο συλλογικό ασυνείδητο ως γαλάζια, όπως δηλαδή μεταδόθηκε από την έγχρωμη τηλεόραση της εποχής, στη πραγματικότητα ανήκε στη χρωματική παλέτα του μπεζ.
Όταν καλεί το καθήκον
Δεν είναι δα και πυρηνική φυσική να αντιληφθεί κανείς πως η Πρώτη Κυρία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής είναι το ίδιο, αν όχι ενίοτε περισσότερο, σημαντική από τον ίδιο τον πρόεδρο. Τουλάχιστον ως προς τους συμβολισμούς που εκπέμπει και τις συμπαραδηλώσεις που γεννά. Τι πρέπει να κάνει όμως μια Πρώτη Κυρία; Ποιες είναι οι συμβατικές υποχρεώσεις της και ποιο το αντικείμενο εργασίας της;
Η Μισέλ Ομπάμα στην τελετή αποκαλυπτηρίων του επίσημου πορτραίτου της που φιλοξενείται στο Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν
Στην πραγματικότητα το Σύνταγμα των ΗΠΑ δεν προβλέπει ούτε μια τόση δα αράδα για τις προεδρικές συζύγους. Πράγμα εντυπωσιακό από τη μια, ακροθιγώς απογοητευτικό από την άλλη, σίγουρα απελευθερωτικό για την Τζιλ Μπάιντεν ή αλλιώς την πρώτη σύζυγο προέδρου στην ιστορία της χώρας που αποφάσισε να συνεχίσει κανονικά την εργασία της ως εκπαιδευτικός όσο ο Τζο Μπάιντεν «έτρεχε τον κόσμο». Παρεμπιπτόντως η κυρία Μπάιντεν έγινε το 2021 και η γηραιότερη προεδρική σύζυγος, αναλαμβάνοντας καθήκοντα σε ηλικία 69 ετών.
Η Τζιλ Μπάιντεν έγινε η πρώτη στην ιστορία εργαζόμενη σύζυγος προέδρου / Official White House Photo by Erin Scott
Ο ρόλος και τα καθήκοντα της Πρώτης Κυρίας διαμορφώθηκαν και σμιλεύτηκαν από τις ίδιες τις γυναίκες που εκ των πραγμάτων βρέθηκαν να στέκονται κατά περίπτωση ως στιβαρός βράχος αλλά και ως υπήνεμο απάγκιο στο πλευρό των προέδρων. Μάλιστα, εκείνες που υπηρέτησαν ως Πρώτες Κυρίες δεν ήταν πάντα σύζυγοι ή σύντροφοι των προέδρων. Δεκατρείς τουλάχιστον γυναίκες, ανάμεσά τους η κόρη του Τόμας Τζέφερσον Μάρθα, η ανιψιά του Άντριου Τζάκσον Έμιλι και η αδελφή του Γκρόβερ Κλίβελαντ Ρόουζ, κλήθηκαν να θητεύσουν ως οικοδέσποινες του Λευκού Οίκου, αφού οι πρόεδροι ήταν είτε ανύπαντροι είτε είχαν χηρεύσει.
Οικοδέσποινες ή λομπίστριες;
Η πρώτη αναφορά του όρου Lady εμφανίζεται ιστορικά λίγο πριν τα μέσα του 19ου αιώνα σε αμερικανική εφημερίδα που έπλεκε το εγκώμιο της Lady Ουάσιγκτον, πρώτης προεδρικής συζύγου των ΗΠΑ. Χρειάστηκαν βέβαια αρκετές ακόμα δεκαετίες προκειμένου η λέξη Lady, συνδεδεμένη με την αγγλική αριστοκρατία και άρα την αποικιοκρατία να αποφορτιστεί από την αρνητική χροιά της και να νομιμοποιηθεί στα αυτιά και τις συνειδήσεις των Αμερικανών.
Η Λαίδη Ουάσιγκτον ή αλλιώς η πρώτη FLOTUS της ιστορίας / National Portrait Gallery, Smithsonian Institution
Το πρώτο δείγμα πως η σύζυγος του προέδρου δεν είναι απλώς η γυναίκα που φροντίζει το νοικοκυριό του Λευκού Οίκου και τον ίδιο τον πρόεδρο έδωσε η τέταρτη Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ. Στις αρχές του 19ου αιώνα η Ντόλι Μάντισον ήταν εκείνη που αθόρυβα αλλά μεθοδικά ασκούσε πολιτική – ή έστω παραπολιτική-, χρησιμοποιώντας την επιρροή και τις κοσμικές γνωριμίες της και κάνοντας lobbying και networking για να διευκολύνει την άσκηση πολιτικής από τον Τζέιμς Μάντισον.
Στον ίδιο δρόμο ιχνηλάτησε σχεδόν μισό αιώνα αργότερα και η Μέρι Λίνκολν, ίσως μια από τις πιο αμφιλεγόμενες Πρώτες Κυρίες των ΗΠΑ. Εκτός βέβαια από το να υποστηρίζει τη δύσκολη και ταραχώδη θητεία του συζύγου της, η κυρία Λίνκολν επιδόθηκε και σε όργια αγορών για την ανακαίνιση του Λευκού Οίκου, γεγονός που θεωρήθηκε αν μη τι άλλο άτοπο και σκανδαλώδες. Καλύτερη αντιμετώπιση από τον Τύπο της εποχής είχε η σύζυγος του Γκρόβερ Κλίβελαντ, Φράνσις.
Φράνσις Κλίβελαντ ή αλλιώς μια επιδραστική προεδρική σύζυγος των τελών του 19ου αιώνα / National Portrait Gallery, Smithsonian Institution
Στα 21 της χρόνια πέρασε για πρώτη φορά το κατώφλι του πρώτου σπιτιού των ΗΠΑ, όπου παντρεύτηκε τον πρόεδρο παρουσία 31 μόνο προσκεκλημένων, έγινε η νεότερη προεδρική σύζυγος στην ιστορία και εξελίχτηκε εύλογα σε αυτό που με σημερινά δεδομένα εννοούμε ως trendsetter. Εννοείται ότι η εξωστρέφεια και η προσήνειά της την ανέδειξαν σε πρόσωπο δημοφιλέστερο από τον ίδιο τον πρόεδρο.
Αν η κυρία Μάντισον έδειξε κάποτε πως μια Πρώτη Κυρία μπορεί να έχει πολιτική επιρροή και η κυρία Κλίβελαντ σμίλεψε τη, διαχρονική όπως αποδείχτηκε, σχέση της προεδρικής συζύγου με τον Τύπο, η Έλενορ Ρούζβελτ ήταν εκείνη που μπόλιασε το ρόλο με διεθνή αχλή και συνέδεσε όσο καμία άλλη προκάτοχός της τα καθήκοντα της με τη φιλανθρωπία, τις αγαθοεργίες και το κοινωνικό έργο.
Σηκώνοντας μανίκια
Το παράδειγμα της κυρίας Ρούζβελτ ακολούθησαν και εξέλιξαν όλες οι επίγονοί της. Η Πατ Νίξον υπήρξε μια πολυταξιδεμένη Πρώτη Κυρία που είχε ως προτεραιότητά της τον εθελοντισμό. Η Ρόζαλιν Κάρτερ εστίασε στα άτομα με νοητικές παθήσεις. Η Μπέτι Φορντ καταπιάστηκε με τους εθισμούς, τις ψυχικές ασθένειες, τα δικαιώματα των γυναικών και ήταν η πρώτη κυρία που μίλησε δημόσια για την εμπειρία της μαστεκτομής της.
Το 1974 η Μπέτι Φορντ μοιράστηκε με γενναιότητα με τον αμερικανικό λαό την εμπειρία της μαστεκτομής στην οποία υπεβλήθη
Η Νάνσι Ρίγκαν κήρυξε ανένδοτο κατά της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, η Χίλαρι Κλίντον ασχολήθηκε με την αναμόρφωση του συστήματος υγείας της χώρας και η Μισέλ Ομπάμα πρόταξε ως διακύβευμα της θητείας της την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας. Η Μελάνια Τραμπ, η οποία πριν από λίγες ημέρες δήλωσε στο Fox News σαν έτοιμη από καιρό για τη δεύτερη φορά της στον Λευκό Οίκο, είχε καταπιαστεί με ζητήματα όπως το cyberbullying.
Πάντως, εκτός από τα μεγάλα και τα κοινωνικά, οι προεδρικές σύζυγοι εξακολουθούν να ασχολούνται και με τα ταπεινά και τα επουσιώδη, όπως λόγου χάρη με το στολισμό του Λευκού Οίκου κάθε που σημαίνουν Χριστούγεννα. Με όχι πάντα καλαίσθητο ή δημοφιλές αποτέλεσμα.
Στα δύο χρόνια της υπηρεσίας της στο ρόλο της προεδικής συζύγου η Τζάκι Κένεντι δημιούργησε τη δομή που διατηρεί έως σήμερα το γραφείο της Πρώτης Κυρίας των ΗΠΑ, το οποίο στεγάζεται στην ανατολική πτέρυγα του Λευκού Οίκου / Robert Knudsen, White House Photographs, John F. Kennedy Presidential Library and Museum, Boston
Άλλωστε πριν από όλα η Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ είναι η εικόνα της. Και ως προς προς αυτό η εμβληματικότερη από τις 54 γυναίκες που έχουν αναλάβει το ρόλο και τα απροσδιόριστα καθήκοντα ήταν η Τζάκι Κένεντι, η οποία προχώρησε και σε μια γενναία ανακαίνιση του Λευκού Οίκου. Στο πάνθεον των fashion icons έχει δικαίως μια θέση και η Μάμι Αϊζενχάουερ, το συντηρητικό αλλά κομψό στιλ της οποίας δημιούργησε σχολή, η Νάνσι Ρίγκαν που άφησε τη δική της σφραγίδα στην Ουάσιγκτον με καθοδηγητή της τον Ελληνοαμερικανό σχεδιαστή Τζέιμς Γκαλάνος αλλά και η Μισέλ Ομπάμα, η επιδραστιότητα της οποίας είναι ούτως ή άλλως αδιαμφισβήτητη.
Μια αγκαλιά από την Πρώτη Κυρία λίγο μετά τη δεύτερη ορκομωσία του Μπαράκ Ομπάμα τον Ιανουάριο του 2013
Την έμφαση που δίνουν οι Αμερικανοί στο πρόσωπο αλλά και στην εικόνα της Πρώτης Κυρίας μαρτυρά το γεγονός ότι τα φορέματα των Πρώτων Κυριών από τις τελετές ορκωμοσίας και το χορό που προηγείται παραδοσιακά στην κυβερνητική πρωτεύουσα των ΗΠΑ δωρίζονται στο Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν, όπου φυλάσσονται ως θησαυροί εθνικής κληρονομιάς και εκτίθενται για το κοινό.
Η ιδέα ξεκίνησε το 1912 και πλέον επέχει διαστάσεις θεσμού. Όπως άλλωστε και οι ίδιες οι Πρώτες Κυρίες (σημειώνεται πως εν ζωή είναι μόνο η Λόρα Μπους, η Χίλαρι Κλίντον, η Μισέλ Ομπάμα και η Μελάνια Τραμπ) ή αλλιώς οι γυναίκες που εδώ και δυόμιση αιώνες εκούσες άκουσες λειτουργούν ως καθρέφτης αλλά και αντίβαρο του ισχυρότερου ηγέτη του κόσμου.
