Στις 9 του περασμένου Ιουνίου ο μεγαλομέτοχος της Banco Espirito Santo, Ρικάρντο Εσπίριτο Σάντο Σαλγκάντο, έκανε μια απονενοημένη προσπάθεια για να σώσει την τράπεζά του. Υπέγραψε δύο επιστολές προς την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία της Βενεζουέλας, η οποία είχε επενδύσει 365 εκατ. δολάρια σε ομόλογα της οικογενειακής εταιρείας συμμετοχών που διοικούσε, διαβεβαιώνοντας ότι η επένδυση ήταν ασφαλής. Πώς το διαβεβαίωνε; Γράφοντας ότι «η Banco Espirito Santo εγγυάτο ότι θα χορηγήσει τα αναγκαία κεφάλαια για την εξόφληση των ομολόγων, όταν αυτά ωριμάσουν».
Εντάξει, ο πορτογάλος μεγιστάνας ήταν μεγαλομέτοχος και διευθύνων σύμβουλος της Banco Espirito Santo. Υπήρχαν ωστόσο δυο μικρά προβληματάκια με τις επιστολές του, που ήταν μάλιστα γραμμένες σε επιστολόχαρτα της τράπεζας, όπως αποκαλύπτει το Reuters.
Πρώτον, υποσχόμενος ότι η τράπεζα θα καλύψει τα χρέη της οικογενειακής εταιρείας συμμετοχών, αγνοούσε τη ρητή οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας της Πορτογαλίας να σταματήσει να συνδέει τις υποθέσεις της Banco Espirito Santo με εκείνες των οικογενειακών επιχειρήσεων.
Δεύτερον, δεν ενέγραψε τις εγγυήσεις που παρέσχε στην εταιρεία πετρελαίου της Βενεζουέλας στα βιβλία της τράπεζας, όπως ήταν υποχρεωμένος από τον νόμο να πράξει.
Την επόμενη εβδομάδα, έπειτα από ισχυρές πιέσεις των πορτογαλικών εποπτικών αρχών, ο Σαλγκάντο παραιτήθηκε από την Banco Espirito Santo. Και μέσα σε έναν μήνα (τον Ιούλιο) η εταιρεία συμμετοχών του, Espirito Santo International, χρεοκόπησε υπό το βάρος των χρεών της, που έφθαναν τα 6,4 δισ. ευρώ. Τον Αύγουστο η Banco Espirito Santo διεσώθη από την κυβέρνηση της Λισαβόνας, αφού εμφάνισε ζημιές 3,6 δισ. ευρώ.
Χάθηκαν 10 δισ. ευρώ
Οι επιστολές, το περιεχόμενο των οποίων αποκαλύφθηκε στα τέλη Αυγούστου, έγιναν αφορμή για να ξεκινήσει μια εισαγγελική έρευνα για τη θεαματική πτώση μίας εκ των μεγαλυτέρων οικογενειακών επιχειρήσεων της Ευρώπης. Οι ρυθμιστικές και εισαγγελικές αρχές της Πορτογαλίας έχουν βάλει στο μικροσκόπιο τις δραστηριότητες της Espirito Santo International ενώ παράλληλα εξετάζουν τα βιβλία της Banco Espirito Santo προκειμένου να διαπιστώσουν αν πίσω από την κατάρρευση της αυτοκρατορίας Espirito Santo κρύβονται ποινικώς κολάσιμα αδικήματα.
Προσώρας οι μέτοχοι και οι επενδυτές των επιχειρήσεων της οικογενείας και της Banco Espirito Santo έχουν χάσει πάνω από 10 δισ. ευρώ. Μιλάμε για μια από τις μεγαλύτερες εταιρικές χρεοκοπίες στα ευρωπαϊκά χρονικά. Και οι επιστολές του Σαλγκάντο δίνουν μια εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο ο πορτογάλος μεγιστάνας διηύθυνε τις εταιρείες του και βεβαίως την Banco Espirito Santo, που υπήρξε αδιαμφισβήτητα το πετράδι του στέμματος της επιχειρηματικής του αυτοκρατορίας. Για την ακρίβεια, «ο ηλικίας 70 ετών πατριάρχης της οικογένειας Σάντο Εσπίριτο Σαλγκάντο έμπλεκε συστηματικά τις γραμμές μεταξύ των συμφερόντων της τράπεζας, της οικογένειάς του και της ίδιας του της χώρας» όπως γράφουν ο Σέρτζιο Γκονσάλβες, η Λόρα Νούναν και ο Αντρέι Χαλίπ στο Reuters.
Την ώρα, άλλωστε, που υπέγραφε τις επιστολές προς τη Βενεζουέλα, ο Σαλγκάντο αναζητούσε εναγωνίως κρατικά κεφάλαια για να σώσει την οικογενειακή του αυτοκρατορία προβάλλοντας τα γνωστά επιχειρήματα για τη σημασία που έχει η διάσωσή της για την κοινωνία και για ολόκληρο το έθνος. «Τα προβλήματα που αντιμετωπίζω δεν είναι δικά μου, είναι εθνικά προβλήματα» φέρεται να είπε στον κεντρικό τραπεζίτη της Πορτογαλίας σε κάποια συνάντησή τους.
Ευθύνες και στην τρόικα
Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας μεγιστάνας των επιχειρήσεων συνδέει την οικονομική του τύχη με την τύχη της οικονομίας της χώρας του. Ομως σε παρόμοιες περιπτώσεις χρεοκοπιών μεγάλο μέρος της ευθύνης φέρουν εποπτικές αρχές της κάθε χώρας –εν προκειμένω της Πορτογαλίας και του Λουξεμβούργου, διότι πολλές από τις επιχειρήσεις του ο Σαλγκάντο τις είχε εγγράψει στα μητρώα του Μεγάλου Δουκάτου.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση ευθύνες φέρει και η τρόικα, όπως θυμίζει ο αναλυτής του Eurasia Group στο Λονδίνο Αντόνιο Ρολντάν. «Η ΕΕ, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ, που το 2011 χορήγησαν δάνειο 78 δισ. ευρώ στην Πορτογαλία για να σώσουν την οικονομία της από την κατάρρευση, θα έπρεπε να εποπτεύουν πολύ στενά τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους της χώρας» παρατηρεί ευστόχως ο Ρολντάν.
Ομιλος Espirito Santo
Από το βολφράμιο στην αγορά ακινήτων και στις τράπεζες
Οι οικογενειακές επιχειρηματικές δυναστείες της Ευρώπης αποτελούσαν ανέκαθεν προσφιλή θέματα για αφηγήσεις. Οι περιπέτειες των Ανιέλι στην Ιταλία, των Κουάντ στη Γερμανία ή των Μπετανκούρ στη Γαλλία ήσαν αυτές που εν πολλοίς έγραψαν την ευρωπαϊκή επιχειρηματική ιστορία. Και βέβαια, επί δεκαετίες ολόκληρες οι οικογένειες αυτές συνέβαλαν στην οικοδόμηση της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής εκδοχής. Η κρίση του 2008, ωστόσο, η βαθύτερη και σοβαρότερη των τελευταίων 80 χρόνων, που άφησε άνεργο έναν στους πέντε ευρωπαίους εργαζομένους, ανέτρεψε τα δεδομένα και σε ό,τι αφορά τις μεγάλες επιχειρηματικές οικογένειες.
Ο όμιλος Espirito Santo ιδρύθηκε το 1869 από τον χρηματιστή και… λαχειοπώλη Ζοζέ Μαρία ντο Εσπίριτο Σάντο ε Σίλβα. Η οικογενειακή επιχείρηση μετατράπηκε σε κραταιά τράπεζα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου καθώς βοήθησε στη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού εμπορίου βολφραμίου, ενός βασικού συστατικού στην κατασκευή όπλων –η Πορτογαλία είναι μεγάλη παραγωγός του χημικού αυτού στοιχείου.
Η δικτατορία του Αντόνιο Σαλαζάρ ευνόησε τις δραστηριότητες της οικογενειακής επιχείρησης. Αλλά μετά την Επανάσταση των Γαριφάλων, το 1974, η σοσιαλιστική κυβέρνηση εθνικοποίησε τις τράπεζες και η οικογένεια Espirito Santo έχασε ουσιαστικά όλες τις επιχειρήσεις της. Την επόμενη χρονιά, ωστόσο, μέλη της οικογένειας αποφάσισαν να ξαναχτίσουν τον όμιλο με μόλις 20.000 δολάρια (περίπου 90.000 δολάρια με τη σημερινή αγοραστική τους αξία) που είχαν σε προσωπικούς τους λογαριασμούς στο εξωτερικό. Η πρωτοβουλία αυτή ανέδειξε το επιχειρηματικό ταλέντο του Ρικάρντο Εσπίριτο Σάντο Σαλγκάντο, δισέγγονου του λαχειοπώλη και χρηματιστή που ίδρυσε τον όμιλο.
Δικαίως ο 70χρονος, σήμερα, επιχειρηματίας –την κεφαλή του οποίου ζητούν επί πίνακι οι μέτοχοι της Banco Espirito Santo –θεωρείται ιδρυτής του ομίλου. Αυτός δημιούργησε τη νέα ιδιοκτησιακή δομή της οικογενειακής επιχείρησης.
Πρόκειται για την εταιρεία συμμετοχών Espirito Santo International, η οποία δραστηριοποιείται στον κλάδο των ξενοδοχείων, της διαχείρισης ακινήτων και βεβαίως στα χρηματοοικονομικά. Σημειωτέον ότι ο Σαλγκάντο ουδέποτε εισήγαγε την Espirito Santo International στο Χρηματιστήριο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
