Δύο ειδών αγώνες διεξάγονται στη Βραζιλία: οι ποδοσφαιρικοί στα γήπεδα και οι κοινωνικοί στους δρόμους. Καθώς η κυβέρνηση προσπαθεί απεγνωσμένα να συγκαλύψει τις καθυστερήσεις, τις ανεπάρκειες στις υποδομές, το υπέρογκο κόστος και ένα σωρό άλλα παρατράγουδα που συνοδεύουν τη διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου στην ηλιόλουστη χώρα της σάμπα και του ποδοσφαίρου, οι διαδηλωτές βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία για να στρέψουν την προσοχή των σχεδόν τριών δισεκατομμυρίων θεατών του Μουντιάλ παγκοσμίως στα κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η Βραζιλία.
Βαθιά εισοδηματική ανισότητα –από τις μεγαλύτερες στον κόσμο -, διαφθορά, εγκληματικότητα, αστυνομική βία και υποδομές και υπηρεσίες που δεν συμβαδίζουν με τη διαρκώς διογκούμενη μεσαία τάξη της γιγαντιαίας χώρας των 200 εκατομμυρίων κατοίκων. Αλλο το θέαμα, άλλο η οικονομία. Αραγε τα κέρδη από τη διοργάνωση του Μουντιάλ νομιμοποιούν τις απώλειες; Τέσσερις ειδικοί στους οποίους απευθύνθηκε «Το Βήμα» δίνουν τις δικές τους απαντήσεις.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center, μόλις το 34% των Βραζιλιάνων πιστεύει ότι το Παγκόσμιο Κύπελλο –ή Copa das Copas (Κύπελλο των Κυπέλλων), όπως αποκαλείται το Μουντιάλ της Βραζιλίας –θα ευνοήσει την οικονομία, που βρίσκεται στον τέταρτο συνεχή χρόνο αναιμικής ανάπτυξης.
«Το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων από το Παγκόσμιο Κύπελλο θα πάει στη FIFA και σε ορισμένους τομείς το Παγκόσμιο Κύπελλο όχι μόνο δεν θα βοηθήσει την οικονομία αλλά θα την επιβαρύνει» είπε στο «Βήμα» ο Τζέφρι Λέσερ, καθηγητής Ιστορίας με ειδίκευση τη Βραζιλία στο Πανεπιστήμιο Εμορι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και εξήγησε: «Για παράδειγμα, το Σάο Πάολο έχει ένα από τα πιο δραστήρια προγράμματα συνεδρίων στη Λατινική Αμερική, εκ των οποίων σχεδόν όλα ακυρώθηκαν εν όψει του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Ετσι, αντί για μια σχετικά υψηλή πληρότητα, τα ξενοδοχεία είναι μισογεμάτα».
Την περασμένη Πέμπτη, λίγες ώρες πριν από τον εναρκτήριο αγώνα της διοργάνωσης στο Σάο Πάολο, διαδηλωτές συγκρούστηκαν με την αστυνομία, που έκανε εκτεταμένη χρήση δακρυγόνων και πλαστικών σφαιρών. Ποτέ άλλοτε ένα τόσο σημαντικό αθλητικό γεγονός όπως το Παγκόσμιο Κύπελλο δεν είχε αντιμετωπισθεί με τόση δυσθυμία και κοινωνική δυσαρέσκεια στη Βραζιλία. «Στο παρελθόν το “futebol” για τη Βραζιλία ήταν ένας τρόπος για να ξεχνάει ο κόσμος τα προβλήματα της καθημερινότητας, αλλά τώρα πολλοί και ειδικά οι νεότερες γενεές αναρωτιούνται γιατί τόσα χρήματα δαπανώνται σε αθλητικές διοργανώσεις αντί στα εθνικά προβλήματα» σχολίασε ο καθηγητής Λέσερ.
Τα προεόρτια στο Κύπελλο Συνομοσπονδιών
Καθώς η Βραζιλία φιλοξενούσε το Κύπελλο Συνομοσπονδιών –πρόδρομο του Παγκοσμίου Κυπέλλου –τον περασμένο χρόνο, η χώρα γνώριζε το ογκωδέστερο κύμα κοινωνικής διαμαρτυρίας στην ιστορία της. Στο απόγειο του κοινωνικού αυτού κινήματος σημειώθηκαν διαδηλώσεις σε 120 πόλεις της Βραζιλίας ταυτόχρονα. Εκτοτε οι διαδηλώσεις δεν έχουν σταματήσει, αν και έχουν μειωθεί σε ένταση και συμμετοχή –ωστόσο με περίπου 20.000 ξένους δημοσιογράφους να βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη χώρα είναι σίγουρο ότι τα αιτήματα των συμμετεχόντων θα ακουστούν σε όλον τον κόσμο.
«Η Βραζιλία πάντα προσπαθεί να κάνει αισθητή την παρουσία της σε διεθνές επίπεδο, είτε πρόκειται για την άσκηση πίεσης για μία θέση στον ΟΗΕ είτε για τη διοργάνωση μεγάλων αθλητικών γεγονότων όπως το Παγκόσμιο Κύπελλο και οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Πιστεύω ότι δεν έκριναν σωστά τη διάθεση στη χώρα, κυρίως δεδομένης της αναποτελεσματικότητας και των καθυστερήσεων αυτής της διοργάνωσης. Ποιος πίστευε ότι οι Βραζιλιάνοι από όλους τους λαούς θα έβαζαν τις κοινωνικές επενδύσεις πάνω από το εθνικό τους άθλημα; Πολύ θετική εξέλιξη εκτιμώ» μας είπε ο Ρόμπερτ Γκέι, καθηγητής Κοινωνιολογίας με ειδίκευση στη Βραζιλία στο Κολέγιο του Κονέκτικατ στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι διαδηλωτές διαμαρτύρονται για το υπέρογκο κόστος της διοργάνωσης, για την κακή κατάσταση της δημόσιας υγείας και εκπαίδευσης, τη διαφθορά της πολιτικής και επιχειρηματικής ελίτ, την υπέρμετρη βία που ασκεί μια έντονα στρατοποιημένη αστυνομία και τις εξώσεις οικογενειών από τις φαβέλες εν όψει του Μουντιάλ και των Ολυμπιακών Αγώνων του 2016.
«Αν η Βραζιλία έχει την έβδομη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και μπορεί να κατασκευάσει τα όμορφα και σύγχρονα στάδια που απαιτεί η FIFA, οι Βραζιλιάνοι πιστεύουν ότι η χώρα μπορεί να κάνει πολύ περισσότερα σε τομείς όπως η Υγεία και η Παιδεία, που είναι πολύ πιο σημαντικοί για την καθημερινή τους ζωή από το ποδόσφαιρο ή τη νίκη στο Παγκόσμιο Κύπελλο» λέει στο «Βήμα» ο Φίλιπ Εβανσον, καθηγητής Λατινοαμερικανικής Ιστορίας και ειδικός στα ανθρώπινα δικαιώματα και στη δημόσια ασφάλεια στη Βραζιλία στο Πανεπιστήμιο Τεμπλ στις ΗΠΑ.
Η χώρα χρειάζεται περισσότερες επενδύσεις στις υποδομές
«Η Βραζιλία έχει επιτύχει πολλά τα τελευταία χρόνια αναφορικά με τη μείωση της φτώχειας, της πείνας, του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού και της εκπαίδευσης. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν φύγει από τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις δημιουργώντας μια μεγάλη νέα μεσαία τάξη» εξήγησε στο «Βήμα» η Τάμι Προγκρεμπίνσκι, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο κρατικό Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο. Ωστόσο, προσθέτει, «η χώρα χρειάζεται περισσότερες επενδύσεις στις υποδομές, ενώ είναι απαραίτητη μια πολιτική μεταρρύθμιση για να διορθωθούν κάποιες θεσμικές μεροληψίες στο εκλογικό και κομματικό σύστημα, αλλά και να ενσωματωθούν οι ήδη ενεργοί μηχανισμοί συμμετοχής στο πολιτικό σύστημα».
«Η Βραζιλία έχει επιτύχει πολλά τα τελευταία χρόνια αναφορικά με τη μείωση της φτώχειας, της πείνας, του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού και της εκπαίδευσης. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν φύγει από τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις δημιουργώντας μια μεγάλη νέα μεσαία τάξη» εξήγησε στο «Βήμα» η Τάμι Προγκρεμπίνσκι, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο κρατικό Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο. Ωστόσο, προσθέτει, «η χώρα χρειάζεται περισσότερες επενδύσεις στις υποδομές, ενώ είναι απαραίτητη μια πολιτική μεταρρύθμιση για να διορθωθούν κάποιες θεσμικές μεροληψίες στο εκλογικό και κομματικό σύστημα, αλλά και να ενσωματωθούν οι ήδη ενεργοί μηχανισμοί συμμετοχής στο πολιτικό σύστημα».
«Αν η Βραζιλία έχει την έβδομη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και μπορεί να κατασκευάσει τα όμορφα και σύγχρονα στάδια που απαιτεί η FIFA, οι Βραζιλιάνοι πιστεύουν ότι η χώρα μπορεί να κάνει πολύ περισσότερα σε τομείς όπως η Υγεία και η Παιδεία, που είναι πολύ πιο σημαντικοί για την καθημερινή τους ζωή από το ποδόσφαιρο ή τη νίκη στο Παγκόσμιο Κύπελλο» λέει στο «Βήμα» ο Φίλιπ Εβανσον, καθηγητής Λατινοαμερικανικής Ιστορίας και ειδικός στα ανθρώπινα δικαιώματα και στη δημόσια ασφάλεια στη Βραζιλία στο Πανεπιστήμιο Τεμπλ στις ΗΠΑ.
Και καταλήγει: «Πριν από το Παγκόσμιο Κύπελλο ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας δημοσιογραφικής κάλυψης για τη Βραζιλία αναπαρήγε το στερεότυπο μιας πλούσιας σε φυσικούς πόρους χώρας, με χαρούμενους ανθρώπους, που διοργανώνουν το μεγαλύτερο πάρτι στον κόσμο, το Καρναβάλι, και έχουν το καλύτερο ποδόσφαιρο αλλά και μιας χαοτικής, διεφθαρμένης, βίαιης χώρας που δεν είναι ικανή να ολοκληρώσει το σοβαρό έργο της οικοδόμησης ενός δημοκρατικού και κοινωνικά υπεύθυνου κράτους. Αυτή η δυσμενής εικόνα μπορεί να βρεθεί στην άκρη και να αντικατασταθεί από κάτι πιο ευνοϊκό αν η Βραζιλία κερδίσει το Παγκόσμιο Κύπελλο. Και αυτό θα συμβεί γιατί παγκοσμίως έχουμε επιτρέψει στους εαυτούς μας όλο και περισσότερο να απορροφούμαστε από το τηλεοπτικό θέαμα των μεγάλων αθλητικών γεγονότων, από τα οποία το Παγκόσμιο Κύπελλο είναι το μεγαλύτερο και από άποψη χρημάτων και από άποψη λαϊκού ενδιαφέροντος».
Πέρα από την οθόνη
Ρεκόρ κόστους με 8 δισ. ευρώ
Το κόστος του Παγκοσμίου Κυπέλλου στη Βραζιλία ανέρχεται στα 8 δισ. ευρώ και είναι το πλέον πολυδάπανο στην ιστορία της διοργάνωσης. Τα χρήματα δαπανήθηκαν στην κατασκευή σταδίων, αεροδρομίων, δημοσίων μεταφορών και άλλων υποδομών. Το ένα τρίτο των χρημάτων δαπανήθηκε για την κατασκευή ή την ανακαίνιση σταδίων στις 12 πόλεις που φιλοξενούν τη διοργάνωση.
Εγκλημα και διαφθορά
Με 23,8 ανθρωποκτονίες ανά 100.000 κατοίκους, ληστείες, απαγωγές και ανεξέλεγκτη δράση των συμμοριών, η Βραζιλία αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα εγκληματικότητας. Η αστυνομική βία και διαφθορά είναι επίσης διαδεδομένη. Η αστυνομία της Βραζιλίας ευθύνεται για περίπου 2.000 θανάτους πολιτών ετησίως. Σπάνια οι αστυνομικοί τίθενται σε διαθεσιμότητα ή οδηγούνται ενώπιον της Δικαιοσύνης.
Χθες χούντα, αύριο εκλογές
Το 2014 είναι η 50ή επέτειος από το 1964, την αποκορύφωση των γεγονότων που οδήγησαν στα «μολυβένια χρόνια» ενός αυταρχικού και καταπιεστικού καθεστώτος που διήρκεσε από το 1964 ως το 1985. Εφέτος τον Οκτώβριο θα διεξαχθούν επίσης οι προεδρικές εκλογές στις οποίες θα κριθεί το μέλλον της προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ.
Στίγμα η παιδική πορνεία
Το Παγκόσμιο Κύπελλο προσελκύει χιλιάδες άνδρες που ψάχνουν για φθηνό σεξ –και το εξοργιστικό είναι ότι συχνά το βρίσκουν σε εκδιδόμενα παιδιά για μερικά ευρώ. Ο αριθμός των εκδιδόμενων παιδιών έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία δέκα χρόνια –σήμερα υπολογίζονται στις 400.000. Αρκετά δέχονται πιέσεις από τους γονείς τους για να πουλήσουν το κορμί τους σε ξένους ή για να ενταχθούν σε μαφιόζικα κυκλώματα παιδικής πορνείας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
