Με το δημοψήφισμα της Κυριακής για την απόσχιση της Κριμαίας, και την επανένωσή της με την Ρωσία, λίγα 24ωρα μακριά, πολλοί έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται τί θα γίνει αν οι ανατολικές ρωσόφωνες περιοχές, όπως το Ντόνετσκ και το Χάρκοβο, θελήσουν να ακολουθήσουν τον δρόμο της Κριμαίας;
«Η απόσχιση της Ανατολικής Ουκρανίας είναι ένα ζήτημα που συζητείται εδώ και δύο δεκαετίες. Την θεωρώ απίθανη, αν και σήμερα υπάρχουν δύο επιφυλάξεις: η πρώτη έχει να κάνει με την εθνική ταυτότητα, και η δεύτερη με το παράδειγμα της Κριμαίας», μας λέει ο δρ Τάρας Κούζιο, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ουκρανικών Σπουδών, στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα, στον Καναδά.
Αν και πολλοί θεωρούν την γλώσσα ως την διαχωριστική γραμμή, ο Κούζιο εκτιμά ότι είναι η εθνική ταυτότητα. Δύο περιοχές της Ουκρανίας έχουν έντονη Σοβιετική ταυτότητα – η Κριμαία και το Ντόνετσκ, λέει. Αυτές οι δύο περιοχές είναι, επίσης, οι προμαχώνες του φιλορωσικού Κόμματος των Περιφερειών (PoR) (σσ ηγέτης του οποίου ήταν ο Γιανουκόβιτς) και του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ουκρανίας (KPU).
«Η σοβιετική ταυτότητα υποστηρίζει σθεναρά την ένταξη στην ρωσική Τελωνειακή Ενωση, τον πρόδρομο της Ευρασιατικής Ενωσης του Πούτιν. Υποστηρίζει, επίσης, τον αυταρχισμό, την ώρα που ένας στους τρεις Ουκρανούς λέει ότι η σταθερότητα είναι πιο σημαντική από την δημοκρατία. Τέτοιοι ψηφοφόροι με σοβιετική ταυτότητα αποτελούν τα κύρια οχυρά του Βλαντίμιρ Πούτιν και του Αλεξάντρ Λουκασένκο στη Ρωσία και στη Λευκορωσία, αντίστοιχα. Αλλά ακόμη και εδώ υπάρχει ένα χάσμα γενεών – οι νέοι στην ανατολική Ουκρανία υποστηρίζουν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση», εκτιμά ο Κούζιο.
«Ο δεύτερος περιορισμός είναι η Κριμαία, η μόνη περιοχή στην Ουκρανία με εθνοτική ρωσική πλειοψηφία. Η περιοχή υπέστη εθνοκάθαρση του πληθυσμού των Τατάρων από τον Ιωσήφ Στάλιν το 1944, με την χαλκευμένη κατηγορία ότι «συνεργάστηκαν με τους ναζιστές».
Το 1954, ο Χρουστσόφ μετέφερε την Κριμαία στην αδελφή Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας, για λόγους που παραμένουν, πράγματι, αδιευκρίνιστοι. Αλλοι λένε ότι το έκανε επειδή ήταν ο ίδιος μισός Ουκρανός, και άλλοι ότι εκείνο το βράδυ που πήρε την απόφαση είχε πιει λίγη βότκα παραπάνω. Σε κάθε περίπτωση, οι Ρώσοι θεωρούν «ιστορικό ατύχημα» το γεγονός ότι η Κριμαία κατέληξε στη σύγχρονη Ουκρανία.
Το 1990-1991, η Κριμαία, ιερό ρωσικό έδαφος λόγω ιστορίας και της παρουσίας του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, αναβαθμίστηκε με επιτυχία από oblast (Σοβιετική περιφέρεια) σε αυτόνομη δημοκρατία, και ρώσοι εθνικιστές άρχισαν να μιλάνε για ένωση με την Ρωσία.
Αλλά από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, άρχισαν να επιστρέφουν οι τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι Τάταροι, οι οποίοι δικαιολογημένα μετά τον εκτοπισμό τους από τον Στάλιν είναι αντι-σοβιετικοί και αντι-ρώσοι.
Σήμερα, αποτελούν περί το 12% του πληθυσμού των 2 εκατομμυρίων της Κριμαίας και υποστηρίζουν την διατήρηση της χερσονήσου στο εσωτερικό της Ουκρανίας. Κατά την διάρκεια των συγκρούσεων και των διαδηλώσεων έξω από το κοινοβούλιο της Κριμαίας, οι Τάταροι αποτελούσαν τον κύριο όγκο των διαδηλωτών κατά της Ρωσίας.
Στην περίπτωση της ένωσης με την Ρωσία, πολλοί λένε ότι οι Τάταροι μπορεί να καταφύγουν σε βίαιες παραστρατιωτικές τακτικές, και, ενδεχομένως, στην τρομοκρατία.
«Οι Τάταροι διαμορφώνονται από την ιστορική μνήμη τους: περισσότεροι από τους μισούς πέθαναν κατά τη διάρκεια της εθνοκάθαρσης του 1944 από την ΕΣΣΔ. Επειδή ρώσοι εθνικιστές της Κριμαίας, το Κόμμα των Περιφερειών και οι Κομμουνιστές συνεχίζουν να υποστηρίζουν την σοβιετική αιτιολόγηση της «συνεργασίας με τους ναζιστές» για την εθνοκάθαρση και τον εκτοπισμό, οι σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών είναι πολύ κακές. Στην πραγματικότητα, περισσότεροι Τάταροι υπηρέτησαν στον σοβιετικό στρατό από όσους συνεργάστηκαν με τους ναζιστές. Αλλά όταν επέστρεψαν απελάθηκαν ακόμη και αυτοί», λέει ο Κούζιο.
«Η απόσχιση της Κριμαίας θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι παραβαίνει το δόγμα του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών στις διεθνείς σχέσεις, το οποίο επικαλείται, κατά τα άλλα, η Ρωσία για την «αντιτρομοκρατική» εκστρατεία της στην Τσετσενία. Βάσει αυτού καταδίκασε και την υποστήριξη της Δύσης για την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου από την Σερβία.
Ο κίνδυνος για την Ρωσία, επομένως, δεν είναι ότι δεν θα επιτύχει την απόσχιση της Κριμαίας από την Ουκρανία, αλλά ότι στη συνέχεια μπορεί να κάνουν το ίδιο και άλλες περιοχές της Ρωσίας με αποσχιστικές τάσεις», καταλήγει ο Κούζιο.
