Στις 28 Ιουνίου 2001 ο πρώην ισχυρός ανήρ της Σερβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς οδηγήθηκε από το Βελιγράδι στη Χάγη για να δικαστεί από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών. Αποτελεί τραγική ειρωνεία το γεγονός ότι η εξέλιξη αυτή σημειώθηκε την ίδια ημέρα που συμπληρώθηκαν 612 χρόνια από τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου, που θεωρείται το σημαντικότερο ορόσημο για τη μετέπειτα ανάπτυξη του σερβικού εθνικισμού. Στις 28 Ιουνίου του 1389 οι Σέρβοι ηττήθηκαν από τους Τούρκους και στις 28 Ιουνίου του 1989, με αφορμή τη συμπλήρωση 600 ετών από την ιστορική μάχη, ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς υποσχέθηκε στον λαό του ότι θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να υπερασπιστεί τους Σέρβους που ζούσαν στο Κοσσυφοπέδιο. Υστερα από 12 χρόνια και αφού το όνειρο για τη δημιουργία της Μεγάλης Σερβίας έμεινε ανεκπλήρωτο, ο ως πριν από λίγους μήνες κραταιός ηγέτης του Βελιγραδίου βρίσκεται σήμερα υπόδικος, κατηγορούμενος για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Στη μεγαλύτερη πολιτική κρίση της από τότε που άλλαξε το καθεστώς στο Βελιγράδι οδηγείται η Γιουγκοσλαβία, μετά την παράδοση του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στους Κυανόκρανους των Ηνωμένων Εθνών. Η πραξικοπηματική απόφαση της σερβικής κυβέρνησης και του πρωθυπουργού Ζόραν Τζίντζιτς να παραδώσουν τον κ. Μιλόσεβιτς προκάλεσε κλυδωνισμούς που απειλούν την ίδια τη συνοχή του ομοσπονδιακού κράτους της Γιουγκοσλαβίας και θέτουν σε δοκιμασία τον πρόεδρο της χώρας Βόισλαβ Κοστούνιτσα, ο οποίος διαφωνούσε από την αρχή με την ιδέα αυτή και είχε ταχθεί υπέρ της διεξαγωγής μιας δίκης στη Γιουγκοσλαβία.
Ο κ. Τζίντζιτς αγνόησε την απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου να παγώσει τις διαδικασίες για την έκδοση του κ. Μιλόσεβιτς και η σερβική κυβέρνηση κινήθηκε αποφασιστικά, χωρίς να λάβει υπόψη τις αντιρρήσεις του κ. Κοστούνιτσα, ο οποίος ως συνταγματολόγος επιδεικνύει μια ιδιαίτερη ευαισθησία στην τήρηση των κανόνων.
* Η πτώση του Ζίζιτς
Ηδη κατέρρευσε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση υπό τον (Μαυροβούνιο) πρωθυπουργό Ζόραν Ζίζιτς, το κόμμα του οποίου έπαυσε να στηρίζει τον κυβερνητικό συνασπισμό. Το γεγονός αυτό θέτει σε νέα δοκιμασία τις ήδη εύθραυστες σχέσεις του Βελιγραδίου με το Μαυροβούνιο, το οποίο διεκδικεί την ανεξαρτησία του.
Ο συνασπισμός των δεκαοκτώ κομμάτων με την επωνυμία Δημοκρατική Αντιπολίτευση της Σερβίας, που ευθύνεται για την καθεστωτική αλλαγή στο Βελιγράδι την περασμένη χρονιά, έμεινε μετέωρος και αν δεν σχηματιστεί νέα κυβέρνηση τότε θα προκηρυχθούν νέες εκλογές μέσα στους επόμενους μήνες. Στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο η Δημοκρατική Αντιπολίτευση κατέχει 58 από τις 138 έδρες και οι 28 έδρες του Λαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος του Μαυροβουνίου (του κόμματος του κ. Ζίζιτς) τής ήταν απαραίτητες για να διατηρεί την πλειοψηφία.
Στο σερβικό κοινοβούλιο το κόμμα της Δημοκρατικής Αντιπολίτευσης έχει την απόλυτη πλειοψηφία, αλλά η αποχώρηση του κόμματος του κ. Κοστούνιτσα από τον συνασπισμό αυτό προκαλεί και εκεί αναπόφευκτες εντάσεις και θέτει σε δοκιμασία τη συνοχή της κυβέρνησης Τζίντζιτς. Αλλά και το μέλλον του προέδρου της Σερβίας Μίλαν Μιλουτίνοβιτς είναι αβέβαιο, αφού πληροφορίες αναφέρουν ότι είναι έτοιμος να παραδοθεί στους Κυανόκρανους του ΟΗΕ, με αντάλλαγμα την ευνοϊκή αντιμετώπισή του από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Οπως είναι γνωστό, ο κ. Μιλουτίνοβιτς είναι ένας από τους τέσσερις συγκατηγορούμενους του κ. Μιλόσεβιτς ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου.
Μπορεί η παράδοση του κ. Μιλόσεβιτς να συνταράσσει τον πολιτικό κόσμο του Βελιγραδίου, αλλά θεωρήθηκε αναμενόμενη από την πλειονότητα του σερβικού λαού, που δεν μοιάζει να αγωνιά για την τύχη του πρώην ηγέτη του. Για πολλούς η εξέλιξη αυτή ήταν ένας τρόπος για να ολοκληρωθεί η επανένταξη της Γιουγκοσλαβίας στη διεθνή κοινότητα και να ανοίξουν οι κρουνοί της οικονομικής βοήθειας. Ο κ. Τζίντζιτς, ο οποίος έχει την εύνοια της Ουάσιγκτον, πιστεύει ότι η παράδοση Μιλόσεβιτς μόνο καλό θα κάνει στη χώρα, αλλά φαίνεται ότι αδιαφορεί για τις πολιτικές επιπτώσεις και την αναταραχή που αυτή προκαλεί.
* Ανοιξαν τα ταμεία
Αν θεωρήσουμε ότι η παράδοση Μιλόσεβιτς ήταν το τελευταίο βήμα πριν από την οικονομική ανασυγκρότηση της Γιουγκοσλαβίας, τότε ο κ. Τζίντζιτς θα πρέπει να αισθάνεται δικαιωμένος, αφού ήδη η Δύση αποφάσισε να ξεμπλοκάρει τα κονδύλια που προορίζονται για το Βελιγράδι. Η κατεστραμμένη οικονομία τη χώρας έχει ανάγκη από τουλάχιστον τέσσερα δισεκατομμύρια δολάρια για να πάρει πάλι μπροστά. Για την εφετινή χρονιά απαιτούνται περίπου 1,3 δισ.
Στη συνάντηση των δωρητριών χωρών, που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή στις Βρυξέλλες, κατατέθηκαν οι πρώτες προσφορές: 580 εκατομμύρια δολάρια από την Παγκόσμια Τράπεζα, 445 από την Ευρωπαϊκή Ενωση, 50 από την Ιαπωνία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν επίσης το ξεπάγωμα χορηγήσεων ύψους 181 εκατομμυρίων. Τα κονδύλια αυτά αφορούν κυρίως δάνεια, που θα επιτρέψουν στο Βελιγράδι να τακτοποιήσει τις άμεσες εκκρεμότητες και να πληρώσει τους πρώτους λογαριασμούς του.
ΧΑΓΗ Ο πρώτος ηγέτης ενώπιον του Δικαστηρίου
Η προηγούμενη φορά που ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς βρέθηκε στη Χάγη ήταν στα τέλη του 1991, με αφορμή τη συνάντηση που είχε τότε ως πρόεδρος της Σερβίας με τους ηγέτες των άλλων ομόσπονδων δημοκρατιών της Γιουγκοσλαβίας. Ηταν η εποχή που είχαν αρχίσει οι αψιμαχίες του Βελιγραδίου με την Κροατία και τα Ηνωμένα Εθνη είχαν καλέσει τους προέδρους των ομόσπονδων ακόμη κρατιδίων να καθήσουν γύρω από ένα τραπέζι και να τα βρουν. Ο κ. Μιλόσεβιτς προέβλεψε στη Χάγη ότι σύντομα θα επικρατήσει ειρήνη στη Γιουγκοσλαβία, αλλά επιστρέφοντας στην πατρίδα του κατηγόρησε τις «σκοτεινές συντηρητικές δυνάμεις» που εποφθαλμιούσαν τη Σερβία και κάλεσε τους συμπατριώτες του να τις σταματήσουν. Λίγες ημέρες αργότερα η διάλυση της ομοσπονδίας ήταν γεγονός. Ηταν η αρχή όλων των δεινών.
Σήμερα ο κ. Μιλόσεβιτς βρίσκεται σε ένα άνετο κελί στις φυλακές του Σεβένινγκεν, ενός παραθαλάσσιου προαστίου έξω από τη Χάγη και σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από τα κτίρια όπου πραγματοποιούνται οι δίκες του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Μεθαύριο Τρίτη θα εμφανιστεί ενώπιον του Δικαστηρίου και ο πρόεδρος θα τον ρωτήσει αν θέλει να ακούσει ολόκληρο το κατηγορητήριο και να απαντήσει αν είναι ένοχος ή όχι. Το πιθανότερο είναι ότι θα αποφύγει την ανάγνωση του μακροσκελούς κατηγορητηρίου και ότι θα απαντήσει «αθώος».
Με αυτόν τον τρόπο θα οριστεί η ημερομηνία διεξαγωγής της δίκης, ύστερα από ένα διάστημα τουλάχιστον 120 ημερών, κατά το οποίο ο κατηγορούμενος θα έχει τη δυνατότητα να προετοιμάσει την υπεράσπισή του. Ο κατηγορούμενος έχει το δικαίωμα να ζητήσει την υπό όρους απόλυσή του ώσπου να διεξαχθεί η δίκη, αλλά αυτό συμβαίνει μόνο σε περιπτώσεις κατηγορουμένων οι οποίοι παρουσιάστηκαν αυτοβούλως ενώπιον του Δικαστηρίου.
Οι κατηγορίες που βαρύνουν τον κ. Μιλόσεβιτς όπως και τους άλλους τέσσερις συγκατηγορουμένους του, οι οποίοι δεν βρίσκονται στη διάθεση του Δικαστηρίου είναι εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και παραβιάσεις των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου. Ο κ. Μιλόσεβιτς κατηγορείται ότι έδωσε εντολή στις σερβικές δυνάμεις να πραγματοποιήσουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο Κοσσυφοπέδιο μεταξύ Ιανουαρίου και Μαΐου του 1999 και να μετακινήσουν βιαίως τον αλβανόφωνο πληθυσμό που κατοικούσε εκεί.
Σύμφωνα με το κατηγορητήριο εκατοντάδες χιλιάδες αλβανόφωνοι κάτοικοι αυτής της σερβικής επαρχίας αναγκάστηκαν από τις σερβικές δυνάμεις να φύγουν από τα σπίτια τους και καθ’ οδόν προς την εξορία πολλοί από αυτούς έχασαν τη ζωή τους ή υπέστησαν κακοποιήσεις. Στο κατηγορητήριο αναφέρονται επίσης συγκεκριμένες σφαγές σε επτά χωριά της επαρχίας. Θεωρείται πάντως βέβαιο ότι το κατηγορητήριο θα διευρυνθεί στο εγγύς μέλλον για να συμπεριλάβει ενέργειες του κ. Μιλόσεβιτς που αφορούν τον πόλεμο της Σερβίας με την Κροατία και με τη Βοσνία.
Σύμφωνα με στελέχη του Διεθνούς Δικαστηρίου, η δίκη θα είναι ενιαία και θα αφορά ολόκληρη τη στάση που κράτησε ο κ. Μιλόσεβιτς μετά το 1991. Γι’ αυτόν τον λόγο η διαδικασία θα είναι μακρά και επίπονη. Στην περίπτωση που ο κ. Μιλόσεβιτς κριθεί ένοχος από το Δικαστήριο, η ποινή που θα του επιβληθεί θα είναι στερητική της ελευθερίας του, με ανώτατη την ισόβια κάθειρξη καθώς δεν προβλέπεται η εσχάτη των ποινών. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να ασκηθεί έφεση, ενώ η ποινή εκτελείται σε φυλακή χώρας-μέλους του ΟΗΕ που ορίζεται από το Δικαστήριο.
