Υπάρχει μια κατηγορία συμπολιτών μας που απολαμβάνει σημαντικά προνόμια τα οποία παρέχονται από την πολιτεία. Στα προνόμια αυτά μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται σημαντικές φορολογικές απαλλαγές, προτεραιότητα σε προσλήψεις στο Δημόσιο, υποχρεωτική μεταγραφή των παιδιών τους που είναι φοιτητές σε όποιο πανεπιστήμιο της χώρας επιθυμούν, δικαίωμα έκδοσης άδειας ταξί κτλ. Πρόκειται για την κατηγορία των πολυτέκνων. Πριν από λίγες ημέρες διάβασα ένα άρθρο που προτείνει την επέκταση των προνομίων σε βαθμό σκανδαλώδη και νομίζω πως είναι σκόπιμο να συζητηθεί γενικά το θέμα των προνομίων των πολυτέκνων.
i) Το πρώτο επιχείρημα είναι εναντίον των προνομίων γενικά διότι τα προνόμια νοθεύουν τους μηχανισμούς της οικονομίας. Υποθέστε ότι κάποιος ο οποίος προέρχεται από οικογένεια πολυτέκνου διορίζεται στο Δημόσιο κατά προτεραιότητα ενώ είναι ανίκανος και έτσι στερεί τη θέση αυτή από κάποιον ο οποίος είναι εξαιρετικά ικανός. Στην περίπτωση αυτή καταργείται οφθαλμοφανώς η αρχή της αξιοκρατίας και της μεγίστης απόδοσης.
ii) Το δεύτερο επιχείρημα είναι ότι τα προνόμια είναι άδικα. Υποθέστε ότι ένας γιος πολυτέκνου που δεν είναι ιδιαίτερα εργατικός με το ζόρι πετυχαίνει τελευταίος στο χειρότερο επαρχιακό ΑΕΙ ή ΤΕΙ. Ο νέος αυτός ως γιος πολυτέκνου μπορεί να γραφεί στο καλύτερο ΑΕΙ ή ΤΕΙ της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης ενώ ένας άλλος φοιτητής που μπορεί να είναι πολύ καλύτερος και πολύ φτωχότερος δεν έχει αυτή τη δυνατότητα. Ακόμη σκεφθείτε ότι ο πολύτεκνος βιομήχανος έχει φορολογικές απαλλαγές. Δεν είναι αστείο;
iii) Θα έλεγε κανείς ότι οι πολύτεκνοι γενικά δεν είναι πλούσιοι, ανήκουν μάλλον στις οικονομικά ασθενείς ομάδες, ακριβώς επειδή είναι πολύτεκνοι, και συνεπώς χρειάζονται την κρατική πρόνοια που εκδηλώνεται με ορισμένα προνόμια. Το τρίτο επιχείρημα που απαντά στην παραπάνω πρόταση είναι ότι, αν κάποιος πολύτεκνος είναι φτωχός, τότε πρέπει να έχει την κρατική βοήθεια που έχει και κάθε άλλος φτωχός αλλά όχι ειδικά προνόμια.
iv) Η κύρια σκέψη για την παροχή προνομίων είναι ότι οι πολύτεκνοι συμβάλλουν στην αύξηση του πληθυσμού και έτσι αποφεύγονται οι αρνητικές επιπτώσεις του δημογραφικού «προβλήματος». Συνεπώς πρέπει να έχουν προνόμια ως κίνητρο για αύξηση γεννήσεων. Η άποψη αυτή είναι αστήρικτη. Δεν πιστεύω ότι η οικογένεια σχεδιάζει το μέγεθός της υπολογίζοντας τα προσδοκώμενα οφέλη από το τρίτο ή το τέταρτο παιδί. Το τέταρτο λοιπόν επιχείρημα εναντίον των προνομίων των πολυτέκνων είναι ότι δεν υπάρχει καμία μελέτη στη χώρα μας που να τεκμηριώνει σχέση ειδικών προνομίων και αύξησης των μελών της οικογενείας. Η διεθνής εμπειρία μάς δείχνει ότι υπάρχουν ή υπήρχαν χώρες πλούσιες και φτωχές με πολύ μικρό ρυθμό αύξησης του πληθυσμού καθώς και χώρες πλούσιες και φτωχές με μεγάλο ρυθμό αύξησης του πληθυσμού. Οι οικονομικοί παράγοντες ασφαλώς παίζουν κάποιον ρόλο αλλά το πώς και υπό ποιες συνθήκες είναι γενικά αδιευκρίνιστο. Φαίνεται ότι ο αριθμός των παιδιών σε μια οικογένεια προσδιορίζεται από τα επικρατούντα κοινωνικά πρότυπα. Υποστηρίζεται ακόμη ότι τα προνόμια είναι η ανταμοιβή για το εθνικό έργο που προσφέρουν οι πολύτεκνοι ακριβώς με το να είναι πολύτεκνοι. Φίλος πολύτεκνος όταν του είπα ότι δεν θέλω να πληρώνω εγώ για τις επιλογές που έκανε αυτός μου είπε «χωρίς εμάς θα σας είχαν καταλάβει οι Αλβανοί».
v) Το πέμπτο επιχείρημα εναντίον των προνομίων που απολαμβάνουν οι πολύτεκνοι είναι ότι το να κάνεις πολλά παιδιά δεν αποτελεί εθνικό έργο, ούτε καν έργο. Εθνικό έργο είναι να κάνεις καλούς πολίτες και αυτό το κάνουν και οι πολύτεκνοι και οι λιγότεκνοι. Επιπλέον δεν χρειάζεται ανταμοιβή διότι είναι μέσα στις υποχρεώσεις μας.
Προς διασάφηση της θέσης μου τονίζω ότι είμαι υπέρ της παροχής βοήθειας στους οικονομικά ασθενείς συμπολίτες μας, και πολύτεκνους και λιγότεκνους, μέσα στα πλαίσια του κράτους προνοίας. Και είμαι εναντίον των κάθε μορφής προνομίων που νοθεύουν τις αρχές της ισότητας και της δικαιοσύνης.
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ).
