ΝΕΟ ΔΕΛΧΙ Το είχε προβλέψει προ ημερών ευρισκόμενη στο Λονδίνο η ινδή σκηνοθέτις Μίρα Ναΐρ (φωτογραφία), δημιουργός του Salaam Bombay: «Στην Ινδία θα με κρεμάσουν». Η σκηνοθέτις μιλούσε με αφορμή την ταινία της Καμασούτρα, βασισμένη στο αρχαίο ινδικό ερωτικό έπος, την οποία είχε πάει να επιδείξει στη βρετανική πρωτεύουσα. Μετά τον σάλο που προκάλεσε η ταινία στην Ινδία και που περιγράφηκε στο περασμένο φύλλο του Βήματος, η δυσοίωνη προφητεία της Ναΐρ δεν άργησε να επαληθευτεί. Οταν ήρθε η ώρα να προβληθεί η ταινία στη χώρα της οι λογοκριτές την πετσόκοψαν άγρια. Η Ναΐρ δεν μπορεί να το πιστέψει: «Μα εδώ γεννήθηκε η Καμασούτρα!». Αλλά οι πουριτανικοί κανόνες που ισχύουν για τις κινηματογραφικές ταινίες στην Ινδία είναι άτεγκτοι: ακόμη και τα περιπαθέστερα ερωτικά φιλιά πρέπει να φαίνονται… αγνά. Συνεπώς η Καμασούτρα της Ναΐρ, με την απερίφραστη περιγραφή της των ερωτικών περιπτύξεων, δεν ήταν δυνατόν να ξεπεράσει αυτό το από ετών εδραιωμένο φράγμα των ηθικών προκαταλήψεων. Τη Ναΐρ δεν τη βοήθησε διόλου το γεγονός ότι η πρόθεσή της δεν ήταν απλώς να γυρίσει μια τολμηρή ταινία, αλλά, μέσω της Καμασούτρα, να καταγγείλει, όπως λέει, τον σημερινό ξεπεσμό του σεξουαλικού έρωτα και να προβεί σε φεμινιστικό κήρυγμα αναδεικνύοντας τον σωστό ρόλο της γυναίκας στη σεξουαλική πράξη.
ΠΑΡΙΣΙ Δεν έχουν τίποτε από ουράνια πλάσματα. Οπλισμένοι με τουφέκια, στιλέτα και αρκεβούζια και φορώντας δαντελένια πουκάμισα, καπέλα με φτερά και μεταξωτές κάλτσες μοιάζουν περισσότερο με γυναικωτούς δανδήδες όλα αυτά αν δεν υπήρχαν τα φτερά τα αναπεπταμένα προς τον ουρανό. Αυτοί οι άγγελοι είδαν το φως στη Βολιβία αρχίζοντας τον 16ο αιώνα, με την ισπανική κατάκτηση, για να εξαφανιστούν σιγά σιγά μετά την ανεξαρτησία. Και στόλιζαν κατά τους τρεις αιώνες της ισπανικής κυριαρχίας τους τοίχους των εκκλησιών στα υψίπεδα των Ανδεων. Τα έργα αυτά προέρχονται κυρίως από μουσεία της Λα Πας και εκτίθενται για πρώτη φορά στο Παρίσι, στο Παρεκκλήσι της Σορβόννης ώς τις 6 Ιανουαρίου. Οι δημιουργοί τους ήταν ευρωπαίοι καλλιτέχνες αλλά και ινδιάνοι ή μιγάδες. Η τέχνη αυτή ήταν αποτέλεσμα της επιθυμίας των ιεραποστόλων, που ακολουθούσαν τους κονκισταδόρες, να εκριζώσουν τις δοξασίες των ιθαγενών και τις αναπαραστάσεις τους και να τους εκχριστιανίσουν. Για τον σκοπό αυτό στη χριστιανική τέχνη των Ανδεων συνδυάζονται μοτίβα από τις ντόπιες λατρείες με θέματα της δυτικής εικονογραφίας. Αυτό το είδος υβριδισμού εμφανίζεται σε πολλά από τα έργα της έκθεσης. Λόγου χάρη σε μια Παναγία, της οποίας το πρόσωπο και ο κορμός αναδύονται από το όρος Ποτόσι, είναι αφομοιωμένη η Πατσαμάμα, η Θεά Γη των Ινκας, η οποία έχει στα πόδια της τον Πάπα και τον Βασιλιά της Ισπανίας. Χωρίς αμφιβολία οι καλλιτέχνες των Ανδεων δεν διαθέτουν τη δεξιοτεχνία των ιταλών ή φλαμανδών ομοτέχνων τους. Κανένας τους δεν γνώριζε την προοπτική, την ανατομία, τη φωτοσκίαση. Αλλά, επηρεασμένοι στην αρχή από τον μανιερισμό, έκαναν μια ζωγραφική γεμάτη φρεσκάδα και αφέλεια, χρωματισμένη με τον τρόπο των βυζαντινών ζωγράφων, ένα εκπληκτικό μείγμα ειδωλολατρίας και χριστιανισμού. Η λύκαινα της Βαρσοβίας
ΛΟΣ ΑΝΤΖΕΛΕΣ Ονομάζεται Μίσα Ντεφόνσεκα (φωτογραφία) και αφηγείται πώς όταν ήταν μικρό κορίτσι, κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στην Ευρώπη, την έσωσε μια λύκαινα η οποία τη θήλασε, τη ζέστανε και την προστάτεψε από τους κινδύνους και από το κρύο του πολωνικού χειμώνα. Η Μίσα εξιστορεί το πώς χωρίς τη στοργή του άγριου ζώου δεν θα είχε επιζήσει από αυτή την τρομερή περίοδο. Αυτό είναι και το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της αυτοβιογραφίας της, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στις Ηνωμένες Πολιτείες, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι δεν είναι πλούσια και σε άλλες συναρπαστικές λεπτομέρειες: καταδιώξεις, εκτελέσεις, η καταστροφή του γκέτο της Βαρσοβίας, στρατόπεδα συγκεντρώσεως και όλα τα άλλα παραφερνάλια της φρίκης του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Η αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία δεν μπορούσε να μείνει ασυγκίνητη μπροστά σε τέτοιον θησαυρό. Ζηλεύοντας προφανώς τον εισπρακτικό θρίαμβο της Λίστας του Σίντλερ, ταινίας με παραπλήσιο θέμα, η εταιρεία Ντίσνεϊ έσπευσε να εξασφαλίσει τα δικαιώματα του βιβλίου της Μίσα Ντεφόνσεκα και ήδη ετοιμάζεται να το μεταβάλει σε ταινία. Μόνο που υπάρχουν αντιρρήσεις. Από ποιους; Μα φυσικά από τους Γερμανούς, όπου η αυτοβιογραφία και η επικείμενη ταινία έχουν προκαλέσει μια μικρή τρικυμία αμφισβητήσεων για τη γνησιότητα της ιστορίας. Της εκστρατείας ηγείται το περιοδικό Der Spiegel, το οποίο μάλιστα έστειλε συντάκτη του στη Βοστώνη, όπου ζει η 60χρονη σήμερα Μίσα Ντεφόνσεκα, για να μελετήσει τα κατατόπια και να προσπαθήσει να οσφρανθεί κατά πόσο η ιστορία είναι αληθινή ή ψεύτικη. Η Μίσα πάντως επιμένει ότι τα έζησε όσα περιγράφει στο βιβλίο της. Και πώς θα μπορούσε να κάνει αλλιώς όταν η Ντίσνεϊ της έχει υποσχεθεί δολάρια με το τσουβάλι. Φεστιβάλ διάρκειας τριών χρόνων
ΛΟΝΔΙΝΟ Κανένας ζων συνθέτης δεν έχει τιμηθεί σε τέτοια κλίμακα όσο ο Γκέργκι Λίγκετι (φωτογραφία) τούτα τα τελευταία χρόνια της χιλιετίας: ένα παγκόσμιο φεστιβάλ της μουσικής του διάρκειας τριών ετών, που άρχισε προ ημερών στο Λονδίνο με την Πολυφωνία του Αγίου Φραγκίσκου, το Κοντσέρτο για Βιολοντσέλο και το Ρέκβιεμ, και θα συνεχιστεί σε πολλές άλλες πόλεις. Το παράξενο με τον Λίγκετι είναι ότι πολύ περισσότεροι άνθρωποι έχουν ακούσει δείγμα τουλάχιστον της μουσικής του απ’ όσοι γνωρίζουν το όνομά του. Από το Ρέκβιέμ του προέρχονται τα εξώκοσμα εκείνα χορικά στο σάουντρακ της θρυλικής ταινίας του Στάνλεϊ Κιούμπρικ 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος, το μοναδικό ίσως έργο ασυμβίβαστα μοντέρνας μουσικής που έχει φθάσει ποτέ σε τόσο ευρύ κοινό. Οι μυημένοι γνωρίζουν φυσικά το συχνά επαναλαμβανόμενο ότι ο Λίγκετι, αντίθετα με τους περισσότερους από τους συγχρόνους του συνθέτες, δεν ανήκει σε καμία σχολή αλλά ότι συνεχώς ανακαλύπτει εκ νέου τη μουσική του γλώσσα χωρίς ουδέποτε να χάνει την ξεχωριστή του προσωπικότητα. Ο 73χρονος ούγγρος συνθέτης, αυστριακός πολίτης τώρα, έχει χαρακτηριστεί «μια από τις πλέον αγαπητές ιδιοφυΐες της σύγχρονης μουσικής», πράγμα που εξηγεί ίσως την κλίμακα των εκδηλώσεων και το επίπεδο της συνεργασίας. Το βαρύ καθήκον του συντονισμού της εκδήλωσης Ρολόγια και Σύννεφα: η μουσική του Γκέργκι Λίγκετι στην Ευρώπη, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Απω Ανατολή έχει επωμιστεί ο φινλανδός μαέστρος Εσα-Πέκα Σάλονεν, ειδικός στον Λίγκετι, οι συναυλίες του οποίου με την Ορχήστρα Φιλαρμόνια του Λονδίνου θα αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά αυτού του γιγαντιαίου φεστιβάλ (ώς τις 22 Φεβρουαρίου στο Royal Festival Hall). Οι άλλες ευρωπαϊκές πόλεις που συμμετέχουν είναι: Αθήνα, Βρέμη, Βρυξέλλες, Μαδρίτη, Φραγκφούρτη, Σάλτσμπουργκ, Παρίσι, Βαλένσια και Βιέννη. Εκτελέσεις διαφόρων έργων του Λίγκετι θα παρουσιαστούν διαδοχικά στις περισσότερες από αυτές τις πόλεις τα επόμενα τρία χρόνια. Καλλιτέχνες επιλεγμένοι από τον ίδιο τον Λίγκετι θα ερμηνεύσουν έργα του μουσικής δωματίου. Μεγάλο γεγονός του προσεχούς καλοκαιρινού Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ θα είναι η καινούργια παραγωγή της κωμικής όπερας του Λίγκετι Le grand macabre από τον αμερικανό σκηνοθέτη Πίτερ Σέλαρς. Ο συνθέτης θα παραστεί στις σημαντικότερες από τις εκδηλώσεις.
