Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ Chicco απέσυρε πρόσφατα μια σειρά παιδικά προϊόντα που κατασκευάζονται από πλαστικό PVC όταν διαπιστώθηκε ύπαρξη επικίνδυνων ουσιών σε υψηλές συγκεντρώσεις. Το PVC, όπως και άλλα τοξικά πλαστικά, κυκλοφορεί και σε άλλες μορφές: πλαίσια παραθύρων, σωλήνες, υδρορροές, μουσαμάδες, απομιμήσεις δέρματος, ταπετσαρίες, καλώδια, δίσκους, πιστωτικές κάρτες, μονώσεις, ιατρικά αναλώσιμα, αναλώσιμα γραφείου, αξεσουάρ αυτοκινήτου. Η επικίνδυνη ουσία είναι το χλωριούχο πολυβινύλιο (PVC). Η αναγνώρισή του είναι δύσκολη, ακόμη και αδύνατη, εκτός και αν τα προϊόντα φέρουν ειδικό σήμα. Τα μπουκάλια που είναι κατασκευασμένα από PVC έχουν μια ελαφρά γαλάζια απόχρωση σε αντίθεση με τα μπουκάλια από πλαστικό ΡΕΤ (τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο) που είναι πιο διαφανή και διαυγή.
Ολοι πια γνωρίζουν ότι όλα τα πλαστικά παράγωγα της πετροχημικής βιομηχανίας παραμένουν αναλλοίωτα για δεκαετίες ή και αιώνες. Δεν είναι όμως όλα τα ίδια και για να είμαστε σαφέστεροι δεν επιβαρύνουν το ίδιο το περιβάλλον. Κάποια από αυτά (βλέπε PVC), λόγω του τρόπου παραγωγής τους, είναι ιδιαιτέρως επιβλαβή και στην πλειονότητά τους είναι αδύνατον να ανακυκλωθούν λόγω των πρόσθετων ουσιών που περιέχουν. Το PVC από μόνο του είναι σχεδόν ένα άχρηστο πλαστικό το οποίο πρέπει να αναμειχθεί: με μια σειρά χημικές ουσίες για να γίνει μαλακό και εύκαμπτο , με βαρέα μέταλλα για να γίνει σκληρό ή για να αποκτήσει χρώμα και με μυκητοκτόνα, που το προστατεύουν από τα βακτήρια.
Πολλές από τις ενώσεις που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή PVC είναι τοξικές και ύποπτες καρκινογένεσης, ενώ επηρεάζουν και την ικανότητα αναπαραγωγής. Εχει αποδειχθεί ότι οι ενώσεις αυτές συσσωρεύονται στους ζωντανούς οργανισμούς· έχουν ανιχνευθεί σε ψάρια και σε θαλάσσια θηλαστικά, σε φυτά και βεβαίως στον άνθρωπο. Πιο συγκεκριμένα, ορισμένα πρόσθετα, όπως εκείνα που χρησιμοποιούνται στα δάπεδα βινυλίου, εξατμίζονται στον αέρα, ενώ ο πλαστικοποιητής DEHP είναι ύποπτος καρκινογένεσης. Επιπλέον, η έκλυση διοξίνης κατά την παραγωγή του PVC προκαλεί βλάβες στο αναπαραγωγικό και στο ανοσοποιητικό σύστημα, διαταραχές στον μεταβολισμό, προβλήματα στην ανάπτυξη… Οταν θάβεται, απελευθερώνει ουσίες που αποτελούν απειλή για τα υπόγεια νερά. Επίσης τα μικρόβια που υπάρχουν στο εμφιαλωμένο νερό μπορούν να αναπαραχθούν ταχύτερα σε επιφάνειες PVC από ό,τι στο εσωτερικό γυάλινων μπουκαλιών. Από τις ζελατίνες των τροφίμων, έχει αποδειχθεί ότι, ο πλαστικοποιητής DOA μεταναστεύει και στα τρόφιμα.
Ολα αυτά τα πρόσθετα που αναπτύχθηκαν αρχικά για να κάνουν το PVC ένα εμπορεύσιμο προϊόν αποτελούν πλέον το 60% του βάρους του τελικού προϊόντος. Και είναι αυτός ο εμπλουτισμός που κάνει την ανακύκλωση του PVC τις περισσότερες φορές αδύνατη. Ετσι εκατομμύρια τόνοι πλαστικού παραμένουν για δεκαετίες στο περιβάλλον. Τα μοναδικά προϊόντα που μπορούν να παραχθούν από το χαμηλής ποιότητας ανακυκλωμένο υλικό που προκύπτει είναι αντικείμενα με χοντρά τοιχώματα: παγκάκια πάρκων, πάσσαλοι για φράχτες, χαλάκια κ.ά., τα οποία είναι συχνά ακριβότερα από το πρωτογενές πλαστικό.
Τα μπουκάλια από PVC (περίπου 130.000 τόνοι ετησίως στην Ελλάδα) που καίγονται ανεξέλεγκτα στις χωματερές αποτελούν τη σημαντικότερη αιτία για την έκλυση διοξίνης στο περιβάλλον. «Ετησίως στην Ελλάδα παράγονται περίπου 40 γρμμ. διοξίνης, μια ποσότητα που, αν και ακούγεται μικρή, είναι 260 δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από την επιτρεπόμενη ατομική δόση που ισχύει στις ΗΠΑ» λέει ο κ. Στέλιος Ψωμάς, από το ελληνικό γραφείο της Greenpeace.
Μια πυρκαϊά που έγινε το 1977 σε λέσχη στο Μπέβερλι Χιλς αποδεικνύει την επικινδυνότητα του PVC: έχασαν τη ζωή τους 161 άτομα χωρίς να έλθουν σε άμεση επαφή με τις φλόγες, προτού αρχίσουν να καίγονται τα ξύλινα τμήματα και προτού το διοξείδιο του θείου ανέλθει σε επικίνδυνα επίπεδα. Οι θάνατοι ήταν άμεσο αποτέλεσμα της παρουσίας PVC στις καλωδιώσεις. Μια άλλη πυρκαϊά στο Bielefeld της Γερμανίας οδήγησε στην απαγόρευση χρήσης PVC σε δημόσια κτίρια, ενώ στον υπόγειο της Βιέννης δεν χρησιμοποιούν πια καλώδια με μόνωση από PVC. Πλαστικά που περιέχουν πλαστικοποιητή DEHP απαγορεύονται στην Αυστρία σε συσκευασίες που έρχονται σε άμεση επαφή με τρόφιμα και στην Ελβετία σε κατασκευή παιχνιδιών για παιδιά κάτω των τριών ετών, ενώ στη Γερμανία δεν συνιστάται η χρήση τους σε οδοντιατρικούς δακτυλίους.
Στην Ευρώπη δεκάδες τοπικές αρχές απαγόρευσαν τη χρήση του PVC στα δημόσια κτίρια και τις κατασκευές, ενώ όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά υπουργεία Περιβάλλοντος έχουν κάνει μελέτες για την υποκατάστασή του από άλλα υλικά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η βιομηχανία πλαστικών θέσπισε εθελοντικά ένα κωδικοποιημένο σύστημα για τον διαχωρισμό του PVC. Το σουηδικό κοινοβούλιο απαίτησε την ταχεία εξάλειψη του PVC. Ο ελληνικός νόμος – πλαίσιο για το περιβάλλον προβλέπει στο άρθρο 13 ότι ο αρμόδιος υπουργός μπορεί να ζητήσει την κατάργηση υλικών συσκευασίας που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Μέχρι στιγμής, όσον αφορά το PVC, παραμένει ανενεργός. Σε εμβρυϊκό στάδιο η ανακύκλωση
ΣΤΗΝ Ελλάδα παράγονται ετησίως περίπου 75.000 τόνοι PVC από την ΕΚΟ Θεσσαλονίκης, ενώ το ποσοστό ανακύκλωσης είναι ακόμη σε εμβρυϊκό επίπεδο, αφού ανακυκλώνεται λιγότερο από 1% των πλαστικών που κυκλοφορούν στη χώρα μας (εγχωρίας παραγωγής ή εισαγωγής). Οχι ότι στην Ευρώπη η κατάσταση είναι καλύτερη μόνο το 4,6% των πλαστικών υλών ανακυκλώνεται.
Αν και το PVC είναι εκείνο που έχει ξεσηκώσει ειδικούς και μη, αυτό δεν σημαίνει ότι και τα άλλα πλαστικά είναι αθώα ή ακίνδυνα για το περιβάλλον και την υγεία μας. Οι σακούλες κατασκευάζονται από πολυαιθυλένιο, το οποίο επιβαρύνει το περιβάλλον (λιγότερο από το PVC) τόσο κατά τη διαδικασία παραγωγής του όσο και καιόμενο ή απορριπτόμενο στη χωματερή. Τα πλαστικά μπουκάλια ΡΕΤ που κυκλοφορούν στη χώρα μας είναι μιας χρήσεως και δεν ανακυκλώνονται, ενώ ελάχιστες είναι και οι εταιρείες στον κόσμο που το ανακυκλώνουν. Στην Ελλάδα καταναλώνουμε ετησίως 400 εκατ. πλαστικά μπουκάλια ΡΕΤ για αναψυκτικά και άλλα τόσα για εμφιαλωμένο νερό. Το συνολικό βάρος τους υπολογίζεται σε 40.000 τόνους πλαστικού, που καταλήγει στις χωματερές.
Τέλος, ένα επιπλέον πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι, έχοντας δύο διαφορετικά πλαστικά για την ίδια ουσιαστικά χρήση, δυσχεραίνεται η διαλογή τους. Ενα μόνο μπουκάλι PVC ανακατεμένο με 1.000 μπουκάλια ΡΕΤ καθιστά προβληματική την ανακύκλωσή τους. Σήμερα πάντως υπάρχει η τεχνολογία για την παραγωγή ΡΕΤ πολλαπλών χρήσεων για μπουκάλια. Οι συσκευασίες μπορούν μετά την πρώτη χρήση τους να γίνουν ξανά μπουκάλια αφού η καθαρότητα του υλικού εγγυάται ένα προϊόν που θα έχει την ίδια και όχι υποβαθμισμένη χρήση, όπως το PVC.
