Οι καλλιτέχνες της Κούβας ετοιμάζονται να δεχθούν τους συλλέκτες

Ο Καντίρ Λόπες εργαζόταν στο ατελιέ του στο καλόγουστο σπίτι του εδώ στην Αβάνα όταν χτύπησε το κουδούνι της πόρτας. Ηταν ο Γουίλ Σμιθ και η σύζυγός του Τζέιντα Πίνκετ Σμιθ. «Δεν είχα ιδέα ότι έρχονταν» είπε ο Λόπες, η δουλειά του οποίου περιλαμβάνει αμερικανικές πινακίδες και διαφημίσεις που αφαιρέθηκαν μετά την επανάσταση του Φιντέλ Κάστρο το 1959. Μία ώρα και 45.000 δολάρια αργότερα, ο Σμιθ είχε αγοράσει μια μεγάλη διαφημιστική ταμπέλα της Coca-Cola, στην οποία ο Λόπες είχε τοποθετήσει μiα φωτογραφία του 1950 με έναν από τους πιο εμπορικούς δρόμους της Αβάνας.

Eναν χρόνο αργότερα, ανακαλώντας στη μνήμη του το γεγονός, ο Λόπες ακόμη είναι ευχάριστα ξαφνιασμένος. «Πού αλλού στον κόσμο ο Γουίλ Σμιθ εμφανίζεται στο κατώφλι ενός καλλιτέχνη;». Καθώς συλλέκτες, ειδήμονες της τέχνης και ιδρύματα βιάζονται να ταξιδέψουν στην Κούβα μετά την απόφαση του αμερικανού προέδρου να χαλαρώσει το εμπάργκο, ο κόσμος της τέχνης που τους περιμένει είναι sui generis: ένας κόσμος του οποίου οι καλλιτέχνες είναι αποκομμένοι από τα υλικά και το Διαδίκτυο, ενώ την ίδια στιγμή μιλούν για αυτούς διεθνείς αγοραστές των οποίων η περιέργεια και η αποφασιστικότητα τους είχε στείλει στην Κούβα πολύ πριν από τη χαλάρωση του εμπάργκο.

Οι κουβανοί καλλιτέχνες –από τους πιο καταξιωμένους ως εκείνους που ακόμη σπουδάζουν –δέχονται επισκέψεις από ιδρύματα όπως το Μουσείο Τεχνών του Μπρονξ ή το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης αλλά και από ιδιώτες. Πολλοί επισκέπτες είναι πλούσιοι διανοούμενοι που ταξιδεύουν στην Κούβα για εκπαιδευτικούς σκοπούς, κάτι που επιτρέπεται από το εμπάργκο. «Ερχονται, αλλά όχι πολλοί» είπε ο Κάρλος Καραϊκόα, ένας καλλιτέχνης που συνδυάζει τη φωτογραφία και τη γλυπτική και ταξιδεύει μεταξύ Αβάνας και Μαδρίτης.

«Θέλω να πάω προτού προλάβουν να πάνε άλλοι».

«Η συρροή εραστών της τέχνης στην Κούβα θα αυξηθεί» προβλέπει ο Αλμπέρτο Μάγκναν, ο οποίος διατηρεί μια γκαλερί στο Τσέλσι, στη Βρετανία, με κουβανέζικα έργα τέχνης. Ο Μάγκναν, ο οποίος τώρα βρίσκεται στην Αβάνα, έλαβε 25 τηλεφωνήματα από συλλέκτες στις 17 Δεκεμβρίου, όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ανακοίνωσε ότι είχε ξεκινήσει η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. «Είναι εντελώς τρελό» είπε. Αν και οι Αμερικανοί μπορούν να επισκεφθούν την Κούβα από το 2009 εφόσον το ταξίδι τους έχει κάποιον σκοπό, πολλοί δίσταζαν, είπε ο Μάγκναν. «Είναι μπελάς» είπε αναφερόμενος στην άδεια που πρέπει κανείς να πάρει από την αμερικανική κυβέρνηση, αλλά και για το γεγονός ότι πρέπει να πληρώσει για τα έργα τέχνης χωρίς να χρησιμοποιήσει αμερικανική πιστωτική κάρτα. Τώρα ωστόσο λένε «θέλω να πάω προτού προλάβουν να πάνε άλλοι».

Ο Στιβ Γουίλσον, ένας συλλέκτης από το Λούισβιλ στο Κεντάκι των ΗΠΑ, αγόρασε οκτώ έργα τέχνης, κυρίως από νέους καλλιτέχνες, οι τιμές των οποίων κυμαίνονταν από 1.500 ως 15.000 δολάρια, στο Fabrica de Arte Cubano, ένα παλιό εργοστάσιο που έχει διαμορφωθεί σε χώρο τέχνης. Ο Γουίλσον, ιδρυτής της ξενοδοχειακής αλυσίδας 21c Museum Hotels, είπε πως ελπίζει ότι το διπλωματικό άνοιγμα θα του επιτρέψει να φιλοξενήσει κουβανούς καλλιτέχνες στις ΗΠΑ αλλά και το αντίστροφο –ίσως ακόμη και να ανοίξει ένα ξενοδοχείο στην Αβάνα.

«Μου αρέσει το ότι περισσότεροι άνθρωποι θα μπορέσουν να έρθουν και να δουν αυτή τη δουλειά» είπε. Από τη δεκαετία του 1990 η κυβέρνηση της Κούβας είχε παραχωρήσει μεγαλύτερη ελευθερία στους καλλιτέχνες που θεωρούνται οι στυλοβάτες του διεθνούς πολιτιστικού κύρους της χώρας, επιτρέποντάς τους να ταξιδεύουν και να κρατούν μεγάλο μέρος των εσόδων τους. Αλλά παρά το γεγονός ότι οι κουβανοί καλλιτέχνες απολαμβάνουν την προσοχή των ξένων συλλεκτών, λίγοι ντόπιοι έχουν τα χρήματα για να αγοράσουν τα έργα τους, είπε ο Αντριάν Φερνάντες, 30 χρόνων, που διατηρεί ένα στούντιο μαζί με ακόμη δύο καλλιτέχνες, τον 29χρονο Φρανκ Μουίκα και τον 32χρονο Αλεξ Ερνάντες Δουένιας.

Και οι τρεις σπούδασαν δωρεάν για εννέα χρόνια αλλά τώρα που εργάζονται δεν υπάρχουν επιχορηγήσεις από την κυβέρνηση ή ιδρύματα. Ωστόσ, αποτελούν παράδειγμα των παράδοξων συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες: τα έργα τους, οι τιμές των οποίων κυμαίνονται από 500 ως 8.000 δολάρια, παρουσιάζονται στη βελγική γκαλερί Verbeeck – Van Dyck και ο καθένας τους θα φιλοξενηθεί ξεχωριστά σε αυτήν τον επόμενο χρόνο.