Θεμελιώδους σημασίας για τους νέους όρους διάσωσης της Ελλάδας είναι η αφήγηση – ενισχυμένη από την τρέχουσα οικονομική δυσκολία της – ότι έχει πέσει θύμα της υπερβολικής λιτότητας.
Η Ελλάδα είχε πολύ μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών – άνω του 10% του ΑΕΠ – όταν η εξωτερική χρηματοδότηση στέρεψε ξαφνικά στην κρίση του 2008-2009, αναγκάζοντάς την σε μια προσαρμογή των εγχώριων δαπανών.
Εάν η ελληνική κυβέρνηση δεν είχε κάνει μια τέτοια προσαρμογή, η εγχώρια ζήτηση και η απασχόληση θα είχαν παραμείνει βεβαίως υψηλότερα – αλλά το ίδιο υψηλές θα ήταν οι εισαγωγές και τα μεγάλα εξωτερικά ελλείμματα.
Ενώ η λιτότητα όντως προκάλεσε μια βαθιά ύφεση, επέτρεψε στην Ελλάδα να αποφύγει μεγάλα εξωτερικά ελλείμματα, μειώνοντας έτσι το μέγεθος της διάσωσης που χρειαζόταν η χώρα.
Οι εξαγωγικές επιδόσεις είναι επομένως το κλειδί για να αποφύγεις την παγίδα της λιτότητας.
Το πρόβλημα για την Ελλάδα είναι πως ό,τι μικρή αύξηση εξαγωγών έχει τα τελευταία χρόνια είναι σε μεγάλο βαθμό απατηλή, καθώς έχει προέλθει κυρίως από προϊόντα πετρελαίου.
Με περιθώρια κέρδους διύλισης τυπικά λιγότερο από 5%, η οικονομία κερδίζει μικρή προστιθέμενη αξία από τις εξαγωγές αυτές. Αλλες εξαγωγές που έχουν αυξηθεί, όπως μετάλλων, εγείρουν ένα παρόμοιο πρόβλημα.
Υπονομεύοντας και άλλο την οικονομική συμβολή του τομέα είναι το γεγονός ότι οι παγκόσμιες τιμές των εμπορευμάτων, από τα οποία εξαρτώνται οι τιμές της ναυτιλίας, έχουν μειωθεί τον τελευταίο καιρό.
Στην πραγματικότητα, το συνολικό εξωτερικό εμπόριο στην Ελλάδα, αν μετρηθεί σωστά, ανέρχεται σε μόλις 12% του ΑΕΠ της, πολύ λιγότερο από ό,τι θα περίμενε κανείς από μια τόσο μικρή οικονομία.
Το εμπορικό έλλειμμα στην Ελλάδα έχει βεβαίως μειωθεί, αλλά μόνο και μόνο επειδή κατέρρευσαν οι εισαγωγές. Εν τω μεταξύ, οι εξαγωγές παρέμειναν στάσιμες, ακόμα και όταν οι μισθοί μειώθηκαν κατά περισσότερο από 20%.
Δηλαδή, δεν είναι η λιτότητα το πραγματικό πρόβλημα στην Ελλάδα. Ενας συνδυασμός δημοσιονομικής εξυγίανσης, χαμηλότερων μισθών, και εξαγωγικού προσανατολισμού των μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να δώσει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να κινηθεί προς την κατεύθυνση μιας βιώσιμης ανάκαμψης.
Είναι καιρός για την κυβέρνηση στην Ελλάδα να αναγνωρίσει αυτή την επιτακτική ανάγκη και να επεκτείνει το πεδίο των διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές της για να συμπεριλάβει όχι μόνο τον προϋπολογισμό, αλλά και στρατηγικές για την τόνωση των εξαγωγών. Αλλά, πρώτα, η Ελλάδα πρέπει επιτέλους να αναγνωρίσει ότι η λιτότητα δεν είναι ο εχθρός.
Ο Ντάνιελ Γκρος είναι διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής, στις Βρυξέλλες.