Καθώς ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν περνούσε το κατώφλι του Λευκού Οίκου, δύο περιορισμοί που έχει επιβάλει το Κογκρέσο στο ζήτημα των F-35 εξακολουθούσαν να κρατούν τα χέρια του αμερικανού προέδρου δεμένα.
Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι η επίσκεψη έβγαλε τον Ερντογάν από την «κατάψυξη» της εποχής Μπάιντεν. Ωστόσο, παρά την προσωπική χημεία, τις φιλοφρονήσεις και το θετικό κλίμα, εκφράζουν αμφιβολίες για το κατά πόσο σημειώθηκε ουσιαστική πρόοδος ως προς την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35.
Ο αμερικανός πρόεδρος, αν και κατά γενική παραδοχή διαθέτει την πολιτική βούληση να επιλύσει το ζήτημα των F-35, διαπίστωσε γρήγορα ότι το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο και τα εμπόδια μεγαλύτερα απ’ όσο είχε αρχικά εκτιμήσει.
Ηδη από την πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ερντογάν, στις αρχές της δεύτερης θητείας του, ζήτησε από τη νομική υπηρεσία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να εκπονήσει μια εσωτερική έκθεση για τα πιθανά σενάρια που θα επέτρεπαν τη διατήρηση των S-400 στην Τουρκία, χωρίς ωστόσο να παραβιάζονται οι επιταγές της αμερικανικής νομοθεσίας.
Εκεί συνάντησε τα αδιέξοδα που δημιουργούν δύο βασικές ασφαλιστικές δικλίδες: ο Νόμος για την Αντιμετώπιση των Αντιπάλων της Αμερικής μέσω Κυρώσεων (CAATSA) και η σχετική τροπολογία στον Αμυντικό Προϋπολογισμό (NDAA) του 2020.
Οι κυρώσεις CAATSA έχουν στόχο να τιμωρήσουν την τουρκική αμυντική βιομηχανία για την προμήθεια των S-400 από τη Ρωσία. Η τροπολογία του NDAA, από την άλλη, θωρακίζει ειδικά το πρόγραμμα των F-35, απαγορεύοντας την πώλησή τους έως ότου η Αγκυρα πάψει να κατέχει το ρωσικό σύστημα.
Παραθυράκια και ελιγμοί
Το πλαίσιο της τροπολογίας του NDAA είναι απόλυτο και στην παρούσα μορφή δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια ελιγμών στον Λευκό Οίκο, ο οποίος γνωρίζει ότι θα πρέπει να συνεργαστεί με το Κογκρέσο. Σύμφωνα με πληροφορίες, η πραγματικότητα αυτή φαίνεται ότι εξηγήθηκε διεξοδικά στην τουρκική αντιπροσωπεία.
Ο Ντόναλντ Τραμπ αντιπρότεινε την άρση των κυρώσεων CAATSA, καθώς πρόκειται για μια απόφαση που βρίσκεται στα δικά του χέρια και συνεπώς μπορεί να υλοποιηθεί άμεσα.
Η άρση των συγκεκριμένων κυρώσεων δεν θα οδηγούσε από μόνη της στην απόκτηση των F-35. Θα έδινε, όμως, σημαντική ανάσα στην τουρκική αμυντική βιομηχανία, η οποία σήμερα στερείται πρόσβασης σε ανταλλακτικά αξίας 20 δισ. δολαρίων, αλλά και στους κινητήρες που, όπως αποκάλυψε ο Χακάν Φιντάν, είναι αναγκαίοι για την παραγωγή των μαχητικών Kaan.
Ωστόσο, η πρόταση του Τραμπ συνοδεύτηκε από αστερίσκους, καθώς φέρεται να έθεσε ως όρο την παύση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου.
Η προθεσμία για την ψήφιση του νέου NDAA λήγει κοντά στα Χριστούγεννα. Αν δεν υπάρξει αλλαγή, η Τουρκία θα χρειαστεί να περιμένει τουλάχιστον έναν χρόνο, έως την επόμενη νομοθετική διαδικασία, ή να βρει λύση στο μεσοδιάστημα για το πρόβλημα των S-400.
Ακόμα και στο «ιδανικό» σενάριο, όπου μέχρι το τέλος του χρόνου εξαφανίζονται τόσο οι κυρώσεις CAATSA όσο και η τροπολογία του NDAA, η άμεση επιστροφή στο πρόγραμμα των F-35 θα ήταν περίπλοκη. Ο λόγος είναι ότι η νομοθεσία CAATSA απαιτεί να παρέλθει ένας χρόνος από την άρση των κυρώσεων πριν από οποιαδήποτε πώληση.
Αναζήτηση διεξόδου
Οπως, όμως, σχολιάζουν πηγές στην Ουάσιγκτον, «όταν υπάρχει η θέληση, βρίσκεται και ο τρόπος», αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να βρεθεί μια φόρμουλα ώστε να πουληθούν σε διαφορετική κρατική οντότητα από την τουρκική αμυντική βιομηχανία, προκειμένου να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος. Μέσα σε αυτό το μεγάλο παζάρι, ο Λευκός Οίκος δεν έχει δώσει την παραμικρή ένδειξη ότι λαμβάνει υπ’ όψιν τις ελληνικές ανησυχίες ως μέρος της εξίσωσης των F-35.
Πρόκειται για σαφές πισωγύρισμα, δεδομένου ότι επί κυβέρνησης Μπάιντεν είχαν δοθεί προφορικές διαβεβαιώσεις περί διατήρησης ενός ποιοτικού πλεονεκτήματος της Ελλάδας. Οι υποσχέσεις αυτές, όμως, ουδέποτε κατοχυρώθηκαν νομικά ή εμπεδώθηκαν πολιτικά ως επίσημη θέση των ΗΠΑ, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Ισραήλ.
