Πολύ περισσότερο από ένα (ακόμα) φαινόμενο της βιομηχανίας και του εμπορίου, η Vespa, από τη γέννησή της αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι τις μέρες μας, έχει μετατραπεί σε πολιτισμικό έθιμο ταυτισμένο με την ποπ κουλτούρα, την οποία επηρέασε τα μέγιστα.
Ιδίως στα χρόνια τής «Dolce Vita», τα χρόνια των δεκαετιών του 1950 και του 1960, η Vespa, δημιούργημα του πρώην μηχανικού Αεροναυπηγικής και υπαλλήλου της ιταλικής εταιρείας κατασκευής μοτοσικλετών και αυτοκινήτων Piaggio & Co. S.p.A. Κοραντίνο Ντ’Ασκάνιο, κατάφερε να γίνει κάτι σαν σύμβολο ελευθερίας, ξεγνοιασιάς αλλά και ομορφιάς.
Οχι μόνο στην πατρίδα της, την Ιταλία, που μάλιστα απέκτησε το παρατσούκλι Paese della Vespa (Χώρα της Vespa), αλλά σε όλη την Ευρώπη. Και ποιο μέσο θα μπορούσε να έχει συμβάλει καλύτερα σε αυτή τη μόδα της Vespa απ’ ό,τι ο κινηματογράφος με την απαστράπτουσα επιρροή του; Το σινεμά ήταν που έβαλε διάσημους αστέρες να καθίσουν στη σέλα της Vespa και να γίνουν οι ξεναγοί μας στην ίδια τη μαγεία του.
Aκόμα και εκτός κινηματογραφικών πλατό ή γυρισμάτων σε φυσικές τοποθεσίες, η Piaggio μεταξύ των δεκαετιών του ’50 και του ’60 εξαπέλυε φωτογράφους και παπαράτσι για να απαθανατίσουν αστέρια του Χόλιγουντ και της Τσινετσιτά καβάλα σε Vespa. Θρύλοι του κινηματογράφου, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί, έχουν περάσει μέρες ολόκληρες οδηγώντας τα σκούτερ που επρόκειτο να αφήσουν το αποτύπωμά τους σε ολόκληρες γενιές.
Σκηνή από την ταινία «Γκίνες» του Αλέξη Καρδαρά.
Ο Βιτόριο Γκάσμαν, ο Αντονι Πέρκινς, ο Γκάρι Κούπερ, ο Τζον Γουέιν, η Στεφανία Σαντρέλι, η Τζίνα Λολομπρίτζιντα με τον Ροκ Χάντσον και η Ραφαέλα Καρά είναι μερικοί μόνο από τους αστέρες που απαθανατίστηκαν ενώ έκαναν τη βόλτα τους στη Ρώμη πάνω σε Vespa. Και ποιος, αλήθεια, μπορεί να ξεχάσει αυτή την καταπληκτική φωτογραφία στην οποία ο Τσάρλτον Ιστον και ο Στίβεν Μπόιντ μοστράρουν μια Vespa… μέσα στα σκηνικά εποχής στα στούντιο της Τσινετσιτά, ντυμένοι μάλιστα με τους χιτώνες των ηρώων που υποδύονταν στο επικό «Μπεν Χουρ» (1959). Αυτά τα στιγμιότυπα ήταν ψωμοτύρι για τα λαϊκά περιοδικά εκείνης της εποχής.
Από τον Βέγγο έως τη Χέπμπορν
Σε ό,τι αφορά το ίδιο το κινηματογραφικό θέαμα, εδώ στην Ελλάδα, όταν σκεφτόμαστε σινεμά και Vespa, το πρώτο πρόσωπο που σχεδόν αυτομάτως μάς έρχεται στο μυαλό είναι ασφαλώς ο Θανάσης Βέγγος, αφού στην ταινία «Τρελός, παλαβός και Βέγγος» που γύρισε ο ίδιος το 1967, λέει μια από τις πιο χαρακτηριστικές ατάκες που έχουν ποτέ ακουστεί σε ελληνική ταινία: «Ξέρεις από βέσπα;».
Στην εν λόγω σκηνή, ο Βέγγος είναι ο ίδιος οδηγός της Vespa αλλά επειδή δεν έχει ιδέα για το πώς να τη διαχειριστεί, αναζητά απεγνωσμένα βοήθεια από οδηγούς αυτοκινήτων, τρέχοντας δίπλα τους στις λεωφόρους. Παρά τα χρόνια που έχουν περάσει από τότε που η σκηνή αυτή γυρίστηκε, είναι τόσο αστεία που έχει μπολιαστεί στο DNA του Ελληνα και κατά πάσα πιθανότητα δεν πρόκειται να γεράσει ποτέ!
Από την ταινία «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ».
Βεβαίως, το παραπάνω δεν είναι παρά ένα στιγμιότυπο ενταγμένο σε μια ολόκληρη ταινία. Αντιθέτως, σε μια από τις ομορφότερες ρομαντικές κομεντί του 20ού αιώνα, τις «Διακοπές στη Ρώμη» (Roman Holiday, 1953), η Vespa μοιάζει με τρίτο φίλο στην παρέα των Γκρέγκορι Πεκ (ο δημοσιογράφος) και Οντρεϊ Χέπμπορν (η πριγκίπισσα) ενώ διασχίζουν πάνω της τα σοκάκια της Αιώνιας Πόλης.
Οι δύο ηθοποιοί είναι οι πρώτοι που οδήγησαν Vespa στη μεγάλη οθόνη και οι σκηνές τους πάνω της κρατούν ξεχωριστή θέση στην Ιστορία του κινηματογράφου. Tο σκούτερ της ταινίας είναι μια Vespa 125cc (V31T) του 1951, γνωστή και ως Faro Basso, λόγω του φαναριού της που βρίσκεται τοποθετημένο πάνω από τον λασπωτήρα και όχι, σύμφωνα με την παράδοση, κοντά στο τιμόνι. Να σηµειωθεί ότι ένα παρεµφερές µοντέλο, σχεδιασµένο από τον Ντ’Ασκάνιο, εκτίθεται σήµερα µονίµως στο ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης.
Πλούσιοι και φτωχοί
Με τη χρήση της Vespa στις «Διακοπές στη Ρώμη», το Χόλιγουντ, διά χειρός του σκηνοθέτη Γουίλιαμ Γουάιλερ, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Ξαφνικά, η Vespa έγινε σημείο αναφοράς στον ιταλικό κινηματογράφο, όπως για παράδειγμα στο σινεμά του Ντίνο Ρίζι, σκηνοθέτη της αποκαλούμενης «Τριλογίας της Ρώμης».
Επιστρατεύοντας τη Vespa για τις ταινίες του «Poveri ma belli» και «Belle ma povere» του 1957, ταινίες που αφηγούνται με ανάλαφρο τρόπο τη ζωή των εργατικών τάξεων της Ρώμης στα μέσα του 20ού αιώνα, ο ιταλός σκηνοθέτης πέτυχε διάνα. «Μετά τον πόλεμο όλοι πηγαίναμε παντού με τα πόδια» θα έλεγε αργότερα ο Ρίζι. «Η Vespa ήταν το πρώτο μηχανοκίνητο μεταφορικό μέσο για τις μάζες, κόστιζε ελάχιστα και γι’ αυτό ήταν πολύ διαδεδομένη. Επομένως θα ήταν αδύνατον να μην της δοθεί χώρος στον κινηματογράφο εκείνα τα χρόνια».
Μερικά χρόνια αργότερα όμως, ένας άλλος σκηνοθέτης, επίσης Ιταλός, θα προκαλούσε κυριολεκτικά παγκόσμια θύελλα. Σε αντίθεση με τις ταινίες του Ρίζι, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, η Vespa έγινε το απόλυτο σύμβολο της ιταλικής Dolce Vita, της γλυκιάς ζωής που οι ξένοι πίστευαν πάντα ότι ζούσαν οι Ιταλοί.
Η εμφάνιση της Vespa στην ταινία «Γλυκιά ζωή» (La dolce vita) του Φεντερίκο Φελίνι έπαιξε τεράστιο ρόλο για την επιρροή που θα ασκούσε αυτό το δίτροχο σε εκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη.
Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι ο σταρ της ταινίας, ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, εκείνος που όπως ο Γκρέγκορι Πεκ στις «Διακοπές στη Ρώμη» οδηγεί τη Vespa στη «Γλυκιά ζωή». Είναι οι αμφιλεγόμενοι «paparazzi», οι oποίοι αντιμετώπιζαν το σκούτερ της Piaggio καθαρά ως επαγγελματικό εργαλείο: πάνω της περιπλανιούνταν στη Βία Βένετο και άλλες κοσμοπολίτικες περιοχές της Ρώμης αναζητώντας σελέμπριτις για να φωτογραφίσουν εν αγνοία τους ((να θυμίσουμε εδώ ότι ο όρος «paparazzο» απέκτησε διεθνή χαρακτήρα μέσω αυτής ακριβώς της ταινίας).
Η Αμερική ακολουθεί
Αναπόφευκτα, ο συνδυασμός Vespa – κινηματογράφος θα ήταν πολύ πιο έντονος στην Ευρώπη απ’ ό,τι στην Αμερική, παρότι αμερικανικές παραγωγές που γυρίζονταν στην Ευρώπη έδιναν σημασία στο δίτροχο. Για παράδειγμα, στην κομεντί του Ζαν Νεγκουλέσκο «Για τα μάτια μιας Σπανιόλας» (The pleasure seekers», 1964) η Αν-Μάργκρετ και ο Τόνι Φραντσιόζα κάνουν εξαλλοσύνες πάνω σε μια Vespa.
Από την ταινία «Για τα μάτια μιας Σπανιόλας».
Σε ό,τι αφορά την ίδια την Αμερική, η Vespa μπορεί να μην ήταν και τόσο δημοφιλής, έχουν όμως υπάρξει και κάποιες λαμπρές εξαιρέσεις, όπως για παράδειγμα το κλασικό «American Graffiti» («Νεανικά συνθήματα», 1973) του Τζορτζ Λούκας (σε παραγωγή Φράνσις Φορντ Κόπολα), μια αξέχαστη ταινία νοσταλγίας με φόντο τις ΗΠΑ της δεκαετίας του 1960 και με ένα soundtrack που κυριολεκτικά λατρεύτηκε.
Πέρα από το ότι ηθοποιοί όπως ο – μετέπειτα σκηνοθέτης – Ρον Χάουαρντ και ο Χάρισον Φορντ κάνουν σε αυτή την ταινία τα πρώτα τους βήματα, στα «Νεανικά συνθήματα» εμφανίζεται η Vespa GS 160, η οποία για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, κάθε άλλο παρά παράταιρη έδειχνε περνώντας ανάμεσα στα θηριώδη και περιζήτητα στην Αμερική αυτοκίνητα της εποχής εκείνης.
Πολλά χρόνια αργότερα, καβάλα σε μια λευκή-μπλε Vespa GS 160 και σε full sixties στυλ, ο βρετανός ηθοποιός Τζουντ Λο είδε την καριέρα του να εκτοξεύεται στα ύψη χάρη στην επιτυχία της ταινίας «Αλφι» (2004), ριμέικ της κλασικής τού 1966 με πρωταγωνιστή τον Μάικλ Κέιν.
Πολλές σκηνές της ταινίας του Τσαρλς Σάιερ απεικονίζουν τον Λο πάνω στο δίτροχό του να τρέχει στους πολυσύχναστους δρόμους της Νέας Υόρκης, κατακτώντας καρδιές γυναικών και μάλιστα χωρίς να φορά το κράνος του. Στο κάτω-κάτω η Vespa είναι συνώνυμη με την Ιταλία και, με τη σειρά της, η Ιταλία είναι συνώνυμη με την έννοια του λατίνου εραστή.
Ο Αλφι/Λο δεν είναι ακριβώς Λατίνος, όμως ως καρδιοκατακτητής χρησιμοποιεί το όχημα που θα ταίριαζε σε έναν Λατίνο: τη Vespa! Με Vespa κυκλοφορούσε αρκετά συχνά στην Ιταλία ο Ματ Ντέιμον ως δαιμόνιος «Ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» (The Τalented Μr. Ripley, 1999) στην κινηματογραφική εκδοχή του μυθιστορήματος της Πατρίτσια Χάισμιθ από τον Αντονι Μινγκέλα, ενώ ακόμα και η Τζούλια Ρόμπερτς δεν αντιστάθηκε στην ξέγνοιαστη γοητεία της Vespa, αρκεί να τη θυμηθούμε δίπλα στον Κλάιβ Οουεν στη ρομαντική ταινία «Αδιακρισίες» (Duplicity) που γύρισε το 2009 ο Τόνι Γκίλροϊ.
Αεροδυναμική… υπεροχή!
Και θα κλείσουμε αυτή την αναδρομή στη Vespa του σινεμά με μια αναφορά στην πιο… αεροδυναμική Vespa που έχει εμφανιστεί ποτέ στη μεγάλη οθόνη, σε μια ταινία όμως την οποία κατά πάσα πιθανότητα δεν έχετε ακούσει ποτέ στη ζωή σας!
Πρόκειται για την περιπέτεια κατασκοπείας «Dick Smart 2.007» που γυρίστηκε το 1967 όταν δεκάδες σκηνοθέτες ανά την υφήλιο προσπαθούσαν να κερδίσουν κάτι από τη φήμη του Τζέιμς Μποντ παράγοντας πράκτορες που απροκάλυπτα τον μιμούνταν.
Ενας από αυτούς ήταν ο Ντικ Σμαρτ, τον οποίο υποδύθηκε ο βρετανός ηθοποιός Ρίτσαρντ Στέιπλι (γνωστός και με το ψευδώνυμο Ρίτσαρντ Γουάιλερ), οποίος για ένα φεγγάρι έκανε καριέρα ηθοποιού στην Τσινετσιτά παίζοντας σε φτηνές περιπέτειες και σπαγγέτι γουέστερν.
Στην ταινία ο Σμαρτ οδηγεί μια Vespa 180 Super Sport, επιλογή του ιδίου του σκηνοθέτη, Φράνκο Προσπέρι. Το δίτροχο που στην ταινία παίρνει το όνομα Vespa Alpha θεωρείται η πιο περιπετειώδης Vespa του κινηματογράφου και σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο Piaggio.
