Είναι παράξενη πόλη το Ελσίνκι. Δεν διαθέτει την ομορφιά της Στοκχόλμης ή της Κοπεγχάγης, δεν θα μπορούσες να το χαρακτηρίσεις συναρπαστικό, όμως σου κλέβει την καρδιά «ύπουλα» και με βραδύκαυστο τρόπο, κυρίως χάρη σε μια ατμόσφαιρα που είναι δύσκολο να την περιγράψεις και στη ζεστασιά των απίστευτα φιλικών κατοίκων της.
Η πρωτεύουσα της Φινλανδίας φιλοξενεί ωστόσο και ένα κρυμμένο διαμάντι, ένα πολυσυλλεκτικό μουσικό φεστιβάλ το οποίο αποτελεί από μόνο του λόγο να ταξιδέψει κανείς ως εκεί. Στην περιοχή Suvilahti, εκεί όπου οι βιομηχανικές καμινάδες και οι τούβλινες αποθήκες θυμίζουν άλλες εποχές, το Flow Festival διοργανώθηκε εφέτος από τις 8 έως και τις 10 Αυγούστου και απέδειξε ξανά γιατί θεωρείται ένα από τα πιο άρτια οργανωμένα φεστιβάλ της Ευρώπης.
Σε μια τοποθεσία που ισορροπεί ανάμεσα στο παλιό και το μοντέρνο, η μουσική συνάντησε την τέχνη, τις γεύσεις, τον πολιτικό διάλογο και τη μόδα, δημιουργώντας μια τριήμερη εμπειρία που είμαι σίγουρος ότι έμεινε αξέχαστη σε όποιον κι αν τη βίωσε.
Το Flow 2025 είχε ένα line-up φτιαγμένο σαν μουσικό μωσαϊκό, όπου η pop υπερπαραγωγή συνυπήρχε με την πειραματική electronica, η βρετανική rap με τα μεγάλα ονόματα της Σκανδιναβίας και οι νέες soul φωνές με τους θρύλους της alternative σκηνής. Αξίζει να ξεκινήσουμε από το φινάλε, από τη μεγάλη σταρ, την Charli XCX που έκλεισε την Κυριακή με το «Brat» – χωρίς το πράσινο σκηνικό της περιοδείας αλλά με την ίδια εκρηκτική διάθεση.
Από το «Von Dutch» μέχρι το «365» και από το «Track 10» μέχρι το «Apple», η βρετανίδα τραγουδίστρια και δημιουργός τα έδωσε όλα επάνω στη σκηνή, παρασύροντας το κοινό. Δεν χορεύει επιδέξια, ούτε σε εντυπωσιάζει με τις φωνητικές της ικανότητες, όμως χαρακτηρίζεται από ένα αδιανόητο star quality και attitude που σπάει κόκαλα.
Σε αντίθεση με τις περισσότερες συναδέλφους της, δεν την ενδιαφέρει καθόλου αν φαίνονται οι ατέλειές της ή αν τα κάνει όλα με αψεγάδιαστο τρόπο, το μόνο που τη νοιάζει είναι να χορέψουν οι θαυμαστές της μέχρι τελικής πτώσεως.
Η FKA twigs είχε προηγηθεί δύο ημέρες νωρίτερα με τη θεατρικότητα του σόου «Eusexua», που συνδύασε art-pop, χορό και performance art σε μια παράσταση υψηλής αισθητικής. Κάθε κομμάτι ήταν και ένα queer μονόπρακτο, με το «Cellophane» να λειτουργεί ως συναισθηματική βαλβίδα εκτόνωσης στο τέλος – ως και η ίδια έβαλε τα κλάματα ερμηνεύοντάς το.
Υπήρχε όμως και ο Burna Boy, ο οποίος μετέτρεψε το φεστιβάλ σε μια μεγάλη γιορτή με afrofusion ρυθμούς, πυροτεχνήματα και συνεχή διάδραση με το κοινό, προσφέροντας μία από τις πιο ευφορικές στιγμές της όλης διοργάνωσης.
Αξίζει να αναφέρουμε και τους Γάλλους Air, οι οποίοι περιοδεύουν με το «Moon Safari» με αφορμή τα 25 χρόνια από την κυκλοφορία του, μπλέκοντας ωστόσο το «Sexy Boy» και το «La Femme d’Argent» με στιγμές από το «Talkie Walkie» και το «Virgin Suicides».
Εχω να πω ότι η εμφάνισή τους στο Ηρώδειο ήταν καλύτερη και πολύ πιο ατμοσφαιρική, τους πήγαινε ο χώρος πολύ περισσότερο. Οι θρύλοι Underworld έφεραν τον ήχο του rave στην industrial καρδιά του Ελσίνκι, προσφέροντας μια ακαταμάχητη χορευτική εμπειρία.
Η Little Simz απέδειξε γιατί θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές φωνές της βρετανικής rap, με ένα σετ που συνδύασε ένταση, κοινωνικό σχολιασμό και soul-funk grooves. Κανείς δεν μπόρεσε να της αντισταθεί.
Η Beth Gibbons, αντίθετα, επέλεξε την απόλυτη συγκίνηση: η φωνή της, γυμνή και ειλικρινής, με κορύφωση στο «Glory Box», κράτησε το κοινό σχεδόν ακίνητο. Οι Fontaines D.C. έκαναν και πολιτικό σχόλιο μέσα από ένα δυνατό post-punk set, ενώ οι Khruangbin πρόσφεραν ένα ηχητικό ταξίδι από psych-grooves μέχρι funk, με ρυθμούς που σε έκαναν να χορεύεις αβίαστα.
Το πρόγραμμα αγκάλιασε και το hip-hop σε όλες του τις εκφάνσεις: οι Black Star (Yasiin Bey & Talib Kweli) υπενθύμισαν την ιστορία και την ποιητική δύναμη του είδους, ενώ οι Yung Lean & Bladee έφεραν το ατμοσφαιρικό, σουηδικό cloud rap στην καρδιά του φεστιβάλ.
Η ανερχόμενη Lola Young μάγεψε με τη smoky soul φωνή της – αυτό το κορίτσι έχει πολύ μέλλον μπροστά του –,
ενώ οι Bicep παρουσίασαν το «Chroma» – ένα audio-visual DJ set που ήταν τόσο συναυλία όσο και εγκατάσταση τέχνης. Εδώ το σόου με τα φώτα λειτούργησε καλύτερα σε σχέση με αυτό που παρουσίασαν πριν από λίγο καιρό σε ανοιχτό χώρο στην Αθήνα.
Στις πιο φρέσκες ανακαλύψεις, η καταπληκτική Amaarae που κυκλοφόρησε πρόσφατα και το πολύ ωραίο άλμπουμ «Black Star», οι Kneecap, η Σουηδή Veronica Maggio με την υπέροχη φωνή, η πολύ ενδιαφέρουσα Sudan Archives και ο Montell Fish πρόσθεσαν χρώμα και διαφορετικούς ρυθμούς, αποδεικνύοντας ότι το Flow αγαπά την ποικιλία όχι μόνο στα μεγάλα ονόματα, αλλά και στις λεπτομέρειες.
Το συγκεκριμένο φεστιβάλ, βέβαια, δίνει πάντα χώρο στους εγχώριους καλλιτέχνες – και όχι ως υποσημείωση. Ο Turisti, το πιο πολυακουσμένο όνομα στο φινλανδικό streaming, έφερε στη σκηνή ένα θεαματικό show με πλήρη μπάντα και οπτικά εφέ, ενώ ο Sexmane απέδειξε ότι η φινλανδική rap έχει πια διεθνή δυναμική. H Mirella, από την άλλη, απέδειξε γιατί η σκανδιναβική ποπ δεν έχει μόνο παρελθόν και παρόν αλλά και μέλλον.
Γευστικά, στυλιστικά και πολιτικά statements
Το βιομηχανικό Suvilahti, με τις καμινάδες του φωτισμένες και τα τούβλινα κτίρια να λειτουργούν σαν φυσικό σκηνικό, είναι ιδανικό για φεστιβάλ: άνετες αποστάσεις, γρήγορη κίνηση του κοινού, καθαρός ήχος και σκηνές που δεν ανταγωνίζονται η μία την άλλη προκειμένου να σου τραβήξουν την προσοχή.
Το Balloon 360°, η στρογγυλή σκηνή-σήμα κατατεθέν του φεστιβάλ, φιλοξένησε συναυλίες με μεγαλύτερη αίσθηση οικειότητας, προσφέροντας χαλάρωση και διαφορετική ατμόσφαιρα. Υπήρχαν φυσικά και διάσπαρτα μικρά stages με τη δυνατή techno μουσική που έχει γίνει ξανά τόσο δημοφιλής. Αξίζει να πούμε και δυο λόγια για το φαγητό, καθώς, υιοθετώντας meat-free πολιτική εδώ και χρόνια, το Flow έχει μετατρέψει τη γαστρονομία του σε δημιουργικό πείραμα.
Εφέτος, οι επιλογές κυμάνθηκαν από ασιατικά vegan noodles και ιαπωνο-φινλανδικές fusion γεύσεις, μέχρι το Gina X Flow του Hans Välimäki – μια εμπειρία καθιστού δείπνου μέσα στον χώρο του φεστιβάλ.
Η εγκατάσταση «The Land Where It Always Rains» του φινλανδού συνθέτη Kalle Vainio μετέτρεψε το Kattilahalli σε έναν κόσμο από ήχο, φως και βροχή, ενώ τα Flow Talks έφεραν στο προσκήνιο θεματικές όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη και η δημιουργικότητα, η οικονομική ανισότητα και η βιώσιμη αστική ανάπτυξη.
Η μόδα στο Flow είναι πάντα μέρος του σκηνικού: goth και alt αισθητική, φουτουριστικές υφές, παράξενες λεπτομέρειες – ένα υπαίθριο catwalk που καθρεφτίζει την ίδια την πολυμορφία του φεστιβάλ.
Ολοι γύρω σου ήταν χαρούμενοι και ιδιαίτεροι στυλιστικά. Η εφετινή διοργάνωση δεν ξέφυγε από την καυτή πολιτική αντιπαράθεση των ημερών: η ομάδα Flow Strike κάλεσε σε μποϊκοτάζ λόγω των οικονομικών δεσμών των ιδιοκτητών και κάποιων χορηγών με το Ισραήλ, ενώ ο καλλιτεχνικός διευθυντής Tuomas Kallio απάντησε ότι τέτοιες συνδέσεις υπάρχουν σε όλη τη μουσική βιομηχανία.
Στη σκηνή και στο κοινό δεν έλειψαν οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης στους Παλαιστίνιους. Το ενδιαφέρον πάντως με το Flow 2025 είναι ότι αποτελεί κάτι παραπάνω από μια σειρά από συναυλίες.
Με επιμέλεια προγράμματος που είχε αφήγηση και εύρος, οργάνωση υψηλού επιπέδου, πολιτιστική πολυπλοκότητα και οικολογική συνείδηση, παραμένει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα φεστιβάλ του ευρωπαϊκού καλοκαιριού. Φεύγοντας από το Ελσίνκι, νιώθεις ότι βρέθηκες για τρεις ημέρες σε μια εναλλακτική εκδοχή της ζωής: πιο ανοιχτή, πιο δημιουργική, πιο ζωντανή.
