Της Ιωάννας Σουφλέρη soufleri@tovima.gr Ο Ερίκ Καντέλ (Eric R. Kandel), συγγραφέας του βιβλίου «Ο διαταραγμένος νους» το οποίο κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ), τιμήθηκε το 2000 με το βραβείο Νομπέλ Ιατρικής για τα πρωτοποριακά πειράματά του, τα οποία διαλεύκαναν βασικούς μηχανισμούς της μνήμης και της μάθησης. Για τα πειράματα αυτά, ο Καντέλ εργάστηκε με το πειραματόζωο Aplysia, έναν θαλάσσιο γυμνοσάλιαγκα του οποίου τα μεγάλα νευρικά κύτταρα διευκόλυναν την παρατήρηση. Την εργασία του με την Aplysia περιέγραψε ο εβραϊκής καταγωγής αμερικανός νευροβιολόγος στο πρώτο του βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης «Αναζητώντας τη μνήμη», το οποίο επίσης κυκλοφορεί από τις ΠΕΚ. Στο νέο του πόνημα (το οποίο δεν είναι ακριβώς νέο καθώς κυκλοφόρησε στην αγγλική το 2018), ο Καντέλ διερευνά έννοια της ανθρώπινης υπόστασης στη διεπαφή των νευροεπιστημών και της ψυχιατρικής. Ξεκινώντας από τη θέση ότι οι ψυχικές νόσοι προκύπτουν από δυσλειτουργίες του εγκεφάλου (και ακολουθώντας μια μακρά παράδοση στις νευροεπιστήμες), ο συγγραφέας εξηγεί πώς μέσα από τη μελέτη των ασθενών με χαρακτηριστικές δυσλειτουργίες μπορεί κανείς να εξάγει συμπεράσματα για την εγκεφαλική λειτουργία. Εξ ου και ο υπότιτλος «Ασυνήθιστες εγκεφαλικές δραστηριότητες και ανθρώπινη ιδιαιτερότητα». Οι νόσοι στις οποίες αφιερώνει από ένα κεφάλαιο του βιβλίου, είναι ο αυτισμός, η κατάθλιψη και η διπολική διαταραχή, η σχιζοφρένεια, η άνοια, οι νόσοι Πάρκινσον και Χάντιγκτον, οι εθισμοί και το μετατραυματικό στρες. Η αξιοποίηση πειραματοζώων για τη μελέτη των παραπάνω νόσων και η γενετική αποτελούν βασικές συνιστώσες της οπτικής γωνίας μέσα από την οποία αναλύονται τα επιστημονικά ευρήματα. Είχα τη χαρά να γνωρίσω τον Ερίκ Καντέλ και να συνομιλήσω μαζί του όταν επισκέφθηκε τη χώρα μας, την πρώτη φορά λίγο πριν τιμηθεί με το βραβείο Νομπέλ και τη δεύτερη αμέσως μετά. Χαρισματικός ομιλητής και γεννημένος δάσκαλος (το εγχειρίδιό του «Principles of Neural Science» αποτελεί τη «Βίβλο» των νευροεπιστημόνων) ο Καντέλ πετυχαίνει να κρατήσει το ενδιαφέρον των ακροατών του, παρά τη δυσκολία του αντικειμένου των διαλέξεών του. Το ίδιο συμβαίνει και με τα βιβλία του: η δομημένη σκέψη και η βαθιά γνώση του αντικειμένου του 94χρονου σήμερα Καντέλ (ο οποίος μοιραία έζησε όλες τις τεκτονικές αλλαγές που βίωσε το πεδίο των νευροεπιστημών από το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα μέχρι σήμερα) αποκαλύπτονται στον αναγνώστη με μαεστρία και του επιτρέπουν να ακολουθήσει τον συγγραφέα σε ένα ταξίδι στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ενα ταξίδι που δεν είναι μόνο επιστημονικό αλλά και ανθρωπιστικό, πράγμα το οποίο δίνει στο πόνημα του νομπελίστα νευροεπιστήμονα την ουσιαστική υπεραξία του. Ενα βιβλίο που δεν είναι για όλους, αλλά που εύκολα θα κρατήσει αγκιστρωμένο τον αναγνώστη που ενδιαφέρεται για τα μυστικά του εγκεφάλου.