Να αποκωδικοποιήσει τις νέες ισορροπίες που διαμορφώνονται στο κομβικό σταυροδρόμι της Νοτιοανατολικής Ευρώπης με τη Μέση Ανατολή μετά την επίτευξη της εκεχειρίας στη Λωρίδα της Γάζας καλείται η Αθήνα, με στόχο να θωρακίσει κατά τον προσφορότερο δυνατό τρόπο τα εθνικά συμφέροντα, εν μέσω μάλιστα της πλέον ρευστής γεωπολιτικής συγκυρίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πρωταρχικό δεδομένο αυτής της δύσκολης άσκησης είναι η κατά τεκμήριο ισχυροποίηση του ρόλου αλλά και του διπλωματικού κύρους της Τουρκίας, η οποία προβάλλει πλέον σημαία και στη Μέση Ανατολή, κεφαλαιοποιώντας τη θετική εμπλοκή της στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν τη Χαμάς να συνθηκολογήσει, αλλά και εκμεταλλευόμενη τον απευθείας δίαυλο επικοινωνίας που αποδεικνύεται ότι διαθέτει ο Ταγίπ Ερντογάν με τον Ντόναλντ Τραμπ. Γεγονός που αυτομάτως μεγεθύνει την τουρκική επιρροή στις ραγδαίες, αλληλένδετες εξελίξεις που καταγράφονται τις τελευταίες εβδομάδες, επηρεάζοντας το ισοζύγιο ανάμεσα στις εμπλεκόμενες δυνάμεις στην ευρύτερη περιοχή.
Στην εξίσωση, όμως, προστίθεται και η κυριαρχία του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή έπειτα από δύο συναπτά έτη νικηφόρων συγκρούσεων έναντι της Χαμάς, της Χεζμπολάχ, του Ιράν και των Χούθι, με την ελληνική πρωτεύουσα να διατηρεί στρατηγικές σχέσεις με το Τελ Αβίβ, την ώρα μάλιστα που η ανοικτή αντιπαράθεση του τούρκου προέδρου με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου αποκτά, μετά τη Συρία, και νέο πεδίο δυνάμει ένοπλης σύγκρουσης: τη Λωρίδα της Γάζας, όπου η Αγκυρα φιλοδοξεί να αναπτύξει στρατεύματα στο πλαίσιο της συμφωνίας εγγυήσεων.
Στην Αθήνα αναδεικνύουν και τη σημασία της σύμπλευσης με την Αίγυπτο, επίσης συμπρωταγωνίστριας της Διάσκεψης Ειρήνης του Σαρμ ελ Σέιχ, χωρίς βεβαίως να παραβλέπεται η όλο και εντεινόμενη προσπάθεια της Τουρκίας να επαναπροσεγγίσει το καθεστώς του στρατηγού Σίσι. Οι δύο πλευρές συμβαδίζουν πλέον στη διαχείριση του Παλαιστινιακού Ζητήματος τόσο σε επίπεδο διπλωματίας όσο και επί του εδάφους της Γάζας. Μεγάλο ερώτημα παραμένουν οι προθέσεις του Ντόναλντ Τραμπ εν γένει για την Ανατολική Μεσόγειο, η οποία σε περίπτωση οριστικής ειρήνευσης της Μέσης Ανατολής θα απολέσει μέρος της γεωπολιτικής αξίας της.
Τα δύο μέτωπα με την Τουρκία
«Από εδώ και στο εξής πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί σε όλες τις κινήσεις μας με την Τουρκία, ειδικά σε αυτές που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε προβλήματα» επισημαίνει παλαιός διπλωμάτης, συμφωνώντας με την άποψη που εκφράζει στο «Βήμα» ανώτερη διπλωματική πηγή: «Δεν είναι εποχή να έχεις ανοιχτά μέτωπα ή ακόμα περισσότερο εν εξελίξει κρίσεις. Διότι είναι σαν να καλείς σε έξωθεν παρέμβαση, η οποία ουδείς γνωρίζει πώς θα μπορούσε να καταλήξει».
Παρ’ όλα αυτά η Αθήνα θα κληθεί τις επόμενες εβδομάδες, εξ επιλογής, να αντιπαρατεθεί με την Αγκυρα με αντικείμενο δύο μείζονα ζητήματα: Πρώτον, την επιμονή του Κυριάκου Μητσοτάκη να συνδέει την άρση του casus belli με τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE, γεγονός που προκαλεί διάχυτο εκνευρισμό στον κ. Ερντογάν. Δεύτερον, την επαναλαμβανόμενη δέσμευση του Πρωθυπουργού ότι εάν λυθούν τα τεχνικά και οικονομικά ζητήματα με τη Λευκωσία, οι έρευνες για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου θα επανεκκινήσουν, παρά τις διακηρυγμένες απειλές της Τουρκίας. Εφόσον, λοιπόν, αυτά πράγματι υλοποιηθούν, τότε ουδείς μπορεί να αποκλείσει επιστροφή στα «ταραγμένα νερά».
Σύμφωνα, βεβαίως, με τη δεύτερη ανάγνωση που καταγράφεται στο υπουργείο Εξωτερικών και όπως επιβεβαιώνει έλληνας διπλωμάτης που έχει υπηρετήσει επί σειρά ετών στην Αγκυρα, «αυτή τη στιγμή τα ελληνοτουρκικά δεν είναι προτεραιότητα για τους γείτονες». Πράγματι, προς το παρόν ο κ. Ερντογάν δρέπει τις δάφνες της επιτυχούς παρέμβασής του στον πόλεμο της Γάζας, εμφανιζόμενος ως ο περιφερειακός ηγέτης που διαμορφώνει τις εξελίξεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με βεληνεκές που φθάνει αρκετά μακριά από τα σύνορα της χώρας του.
Αν, δε, στη συζήτηση προστεθεί και η άμεση εμπλοκή στη Συρία, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η Τουρκία θα επικεντρωθεί την επόμενη περίοδο στη Μέση Ανατολή, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι θα περιθωριοποιήσει όσα συμβαίνουν στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδίως αν πραγματοποιηθεί περιφερειακή συνδιάσκεψη των πέντε παράκτιων χωρών με αμερικανική διαμεσολάβηση. Πάντως, η ίδια ανώτερη διπλωματική πηγή επισημαίνει ότι «αν κάτι απασχολεί περισσότερο τους Τούρκους αυτό είναι το Ισραήλ. Θεωρούν το Ισραήλ ως υπαρξιακή απειλή, τόσο στο πεδίο της Συρίας όσο και τώρα σε αυτό της Γάζας». Οσο δε για το μέλλον του ελληνοτουρκικού διαλόγου, η Αθήνα από εδώ και στο εξής δεν πρόκειται να επιμείνει, παρά μόνο στη διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας προκειμένου να αποτρέπεται η κλιμάκωση των περιστατικών έντασης που τελευταία καταγράφονται όλο και περισσότερο.
Οι σχέσεις με Ισραήλ, Αίγυπτο
Ο πόλεμος στη Γάζα δοκίμασε και τις σχέσεις της Αθήνας με το Τελ Αβίβ, με την κυβέρνηση να επιδίδεται σε μια δύσκολη άσκηση ισορροπίας αφενός ως στρατηγικός εταίρος με το Ισραήλ, αφετέρου ως παραδοσιακός συνομιλητής με τον αραβικό κόσμο. Σύμφωνα με πηγή που γνωρίζει το σκεπτικό της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εξωτερικών, η Αθήνα θα συνεχίσει την επόμενη περίοδο να τηρεί την ίδια στάση, παρά το γεγονός ότι πλέον πληθαίνουν οι φωνές που καλούν σε ενίσχυση των επαφών με το Ισραήλ. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη το Τελ Αβίβ, καθώς και το ισχυρό εβραϊκό λόμπι στην Ουάσιγκτον, δύνανται να λειτουργήσουν υπέρ της Ελλάδας ως δίαυλοι επικοινωνίας με τον Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και ως αντίβαρο στις αναθεωρητικές βλέψεις της Τουρκίας και ειδικότερα στην επιστροφή της στο πρόγραμμα των F-35.
Στην κυβέρνηση θεωρούν ότι οι σχέσεις με την Αίγυπτο δεν διακυβεύονται εξαιτίας των αναταράξεων που προκλήθηκαν με αφορμή την υπόθεση της Μονής Αγίας Αικατερίνης του Σινά, ούτε όμως από την πλαγιοκόπηση της Αγκυρας. Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, εκτός από τη στενή συνεργασία των δύο πλευρών σε πολλαπλά επίπεδα, το Κάιρο επιθυμεί να διατηρήσει πάση θυσία ανοικτή τη θύρα καθώς και την πρόσβαση στα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με την Αθήνα να λειτουργεί διαμεσολαβητικά προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι ενδεικτικό ότι ο πρόεδρος Σίσι θα παραστεί στο Συμβούλιο Σύνδεσης της 22ης-23ης Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες όπου και θα έχει ακόμα μια ευκαιρία σύντομης συζήτησης με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Αναφορικά με το ιδιοκτησιακό ζήτημα της Μονής του Σινά, οι επαφές με την Αίγυπτο συνεχίζονται, με την Αθήνα να ευελπιστεί ότι θα εξασφαλιστεί επισήμως ο ελληνορθόδοξος και λατρευτικός χαρακτήρας της Αγίας Αικατερίνης, ενώ εντός των επόμενων εβδομάδων αναμένεται και η ενθρόνιση του νέου ηγουμένου Συμεών, αφού πρώτα εκδοθεί το απαραίτητο προεδρικό διάταγμα.
Η ανοιχτή γραμμή με την Ουάσιγκτον
Το «κλειδί» πάντως των εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο κρατούν οι Ηνωμένες Πολιτείες και δη ο Ντόναλντ Τραμπ. Ο έντονος και σε πολλές περιπτώσεις αντιφατικός παρεμβατισμός του αμερικανού προέδρου συμβάλλει περισσότερο, τουλάχιστον προς το παρόν, στην επιμήκυνση της έντονης ρευστότητας παρά σε οτιδήποτε άλλο. Η Αθήνα, πάντως, συνεχίζει κανονικά τον σχεδιασμό της για τη διεξαγωγή του επόμενου γύρου Στρατηγικού Διαλόγου με τις ΗΠΑ, ο Γιώργος Γεραπετρίτης διατηρεί επαφή με τον ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο, ενώ πέραν της στρατηγικής συμμαχίας τα δύο μέρη συνδέονται πλέον και στον τομέα της ενέργειας με το εκπεφρασμένο ενδιαφέρον της Chevron για τα νότια της Κρήτης, αλλά και με τη χρήση και διακίνηση αμερικανικού LNG. Οσο για μια κατ’ ιδίαν συνάντηση του έλληνα πρωθυπουργού με τον κ. Τραμπ δεν προβλέπεται, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον.
