Επί πολλά χρόνια με απασχολεί το πρόβλημα της αναποτελεσματικής εκπαιδεύσεως των μαθητών στα σχολεία μας και της χαμηλής αποδόσεώς των στις διεθνείς εξετάσεις (PISA). Εντοπίζω τα κύρια προβλήματα στον λεκτικό και τον θεωρητικό τρόπο της διδασκαλίας, στον απομνημονευτικό χαρακτήρα της μαθήσεως, στην απουσία πρακτικών δραστηριοτήτων, στην έλλειψη αυτοβούλου δράσεως των μαθητών, ως και στην υποχρεωτική παθητική στάση τους, και όχι στην αυτόβουλο και στην αυτο-ενεργητική δράση τους, ώστε να ισχυροποιείται η βούλησή τους και να αναπτύσσεται η αυτόνομη προσωπικότητά τους.
Κρίνω ότι η ορθή θεώρηση της μαθήσεως και της μορφώσεως των μαθητών είναι αυτή της μαθητείας εν έργω διανοητικώ και εν έργω διαπρακτικώ. Να αποκηρύσσεται η λογοκοπία – ο αφηρημένος, ασαφής, παπαγαλικός και ο απεροντολογικός λόγος – και να υιοθετείται η εργοποιία, η οποία μετατρέπει τον αφηρημένο λόγο σε συγκεκριμένο, και διασαφηνίζει τον ασαφή λόγο στην πράξη. Ο λόγος, υλοποιούμενος διά της σκοπίμου πράξεως, εκφράζει το καθολικό στο συγκεκριμένο, και εξειδικεύει το συνολικό στο μερικό.
Υποστηρίζω ότι η μάθηση και η μόρφωση που εδράζονται στη βούληση, στη σκέψη, στην πράξη, στην αυτο-αξιολόγηση, στην προσωπική και κοινωνική ευθύνη είναι ευρύτερη, βαθύτερη, αποδοτικότερη και διαρκέστερη. Σκέψη και πράξη, διανόημα και ενέργημα, νοείν και πράττειν, αποτελούν τα συστατικά του πλήρους λόγου: προθετικού, διανοητικού, διαπρακτικού.
Υποστηρίζω την αυτο-ενεργητική και όχι την παθητική και την απομνημονευτική παπαγαλικού τύπου μάθηση. Θεωρώ τον εμπράγματο λόγο το καταλληλότερο μέσον μαθήσεως και το στρατηγικό πεδίον μορφώσεως και εκπαιδεύσεως, διότι ισχυροποιεί τη βούληση των μαθητών. Αυτό δεν το δέχονται οι πολιτικοί – όμως ορθό δεν είναι αναγκαστικά ό,τι πρεσβεύουν οι πολιτικοί μας.
Υποστηρίζω ότι τα σχολεία μας πρέπει να εφαρμόζουν τον πραξιο-κεντρικό τρόπο αγωγής και εκπαιδεύσεων των μαθητών. Αυτός ο τρόπος εδράζεται στις μακροχρόνιες μελέτες των Ντιούι, Κιλπάτρικ, Κερσενστάινερ, Γκράμσι και έχει δοκιμασθεί παγκοσμίως. Επισημαίνω την αναγκαιότητα εφαρμογής αυτού του τρόπου εκπαιδεύσεως, και βεβαίως του στόχου-τέλους του, των δυνητικών επιτευγμάτων του, για την υπέρβαση της πολλαπλής χρεωκοπίας του εκπαιδευτικού μας συστήματος και μερικώς της κοινωνίας μας.
Η Παιδαγωγική του Εμπράκτου Λόγου, τα κύρια στοιχεία της ενεργητικής αγωγής και της εν έργω εκπαιδεύσεως των νέων, η αυτόνομη και η αυτενεργός σκέψη και η υπεύθυνη δράση των μαθητών, η μέθοδος του εμπράγματου παιδαγωγικού έργου και η εφαρμογή των βασικών αρχών της Πραξιολογικής Παιδαγωγικής, θεωρούμε απαραίτητο να ενσωματωθούν στον τρόπο λειτουργίας του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Συγκεκριμένα: στη σκοποθεσία, στα προγράμματα, στη μεθοδολογία και στον τρόπο διοικήσεως των σχολείων μας. Επισημαίνω την ανάγκη της ριζικής διοικητικής αναμορφώσεως του σχολικού συστήματος, της ανασυγκροτήσεως της εκπαιδευτικής και της πολιτισμικής μας πολιτικής και την ίδρυση των Σχολείων της Πράξεως ως παραγόντων δυνητικής αναβαθμίσεως, ανορθώσεως και προόδου της χώρας μας.
Αυτές οι σκέψεις, οι προβληματισμοί και οι προτάσεις εκτίθενται, δικαιολογούνται και τεκμηριώνονται στο τρίτομο βιβλίο μου Το Σχολείο της Πράξεως (2η έκδ. 2024, προσβάσιμο δωρεάν στον ιστότοπο του Πανεπιστημίου Πατρών: hdl.handle.net/10889/25046), το οποίο μετά από μακροχρόνιες και επίπονες μελέτες, δοκιμές και αναπροσαρμογές κατάφερα να αυτο-εκδώσω.
Το θέμα με αυτό το συγκροτημένο και γερά θεμελιωμένο βιβλίο είναι ότι δεν είναι ευπρόσδεκτο από τους πολιτικούς, διότι καταγγέλλει αφ’ ενός την πελατειακή εκπαιδευτική πολιτική τους και αφ’ ετέρου ανατρέπει το λογοκοπικό, απομνημονευτικό, παθητικό μας σχολείο, το οποίο διατηρούν οι πολιτικοί μας για το δικό τους πολιτικό όφελος, αφού συμβάλλει ουσιωδώς στη διαμόρφωση μαθητών αποθηκάριων πληροφοριών, παπαγάλων, και ανερμάτιστων, απροβλημάτιστων, παθητικών και ανασφαλών χαρακτήρων.
Τα σχολεία μας βγάζουν μαθητές παπαγάλους και κουλοχέρηδες, όχι με γνώμη σαφή και άποψη τεκμηριωμένη, όχι με πειθαρχημένη σκέψη και πράξη, όχι με επιδέξιες ικανότητες και δυνατότητα αποτελεσματικών ενεργημάτων.
Ελπίζω το βιβλίο να μελετηθεί και να χρησιμοποιηθεί από πανεπιστημιακούς και φοιτητές, από δασκάλους και καθηγητές, οι οποίοι δύνανται να αντλήσουν γνώσεις, μεθόδους και ιδέες για να βελτιώσουν το εκπαιδευτικό έργο τους.
Από τους πολιτικούς μας δεν περιμένω να το μελετήσουν, ούτε να το χρησιμοποιήσουν για να βελτιώσουν τα εσφαλμένα νομοθετήματά τους. Ιδού η επιβεβαιωτική απόδειξη: πρώην υπουργοί, οι οποίοι έλαβαν το ανωτέρω βιβλίο, καθώς και το βιβλίο μου Η Παιδαγωγική του Τεχνουργείν (2η εκδ., 4 τόμοι, 2023: hdl.handle.net/10889/25047), δεν έδειξαν ενδιαφέρον, ούτε καν έστειλαν ευχαριστήριες επιστολές – παρότι είναι μοναδικά στο είδος τους.
Οι εκάστοτε υπουργοί βαυκαλίζονται ότι με τον αφηρημένο, τον άπρακτο διανοητικό λόγο, την πληροφοριακή γνώση και τους διαδραστικούς πίνακες, θα λύσουν τα ψυχολογικά, φιλοσοφικά, παιδαγωγικά, κοινωνικά και συμπεριφοριστικά προβλήματα των μαθητών. Μαθητές που επί χρόνια μαθαίνουν να παπαγαλίζουν, να μένουν παθητικοί και να μην αυτενεργούν, πώς θα γίνουν μετά πειθαρχημένοι, ενεργητικοί και παραγωγικοί πολίτες;
Ο κ. Πάνος Ι. Πολυχρονόπουλος είναι πρώην καθηγητής της Φιλοσοφίας της Παιδείας και της Παιδαγωγικής Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών.
