Το 2024 μάς επεφύλασσε, μεταξύ άλλων, ένα πρωτοφανές πρωτογενές πλεόνασμα 11,4 δισ. ευρώ, πολύ μεγαλύτερο από τον στόχο των 5,9 δισ. ευρώ του προϋπολογισμού. Οπως δείχνουν τα σχετικά στοιχεία, αυτή η ευχάριστη έκπληξη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε τέσσερις σημαντικές εξελίξεις:
• Την αύξηση του ΑΕΠ από τα 225,2 δισ. ευρώ (2023) στα 237,4 δισ. ευρώ (2024).
• Τον περιορισμό της μαύρης οικονομίας, που κατά τις κυβερνητικές εκτιμήσεις απέφερε περί τα 2 δισ. ευρώ επιπλέον φορολογικά έσοδα.
• Τη συγκράτηση των κρατικών δαπανών.
• Τον πληθωρισμό που διόγκωσε όλα τα μεγέθη του προϋπολογισμού.
Ετσι λοιπόν δημιουργείται ένα υπερπλεόνασμα 5,5 δισ. ευρώ, το οποίο καλείται η κυβέρνηση να διαχειριστεί, για να κλείσει κάποιες από τις πολλές «τρύπες» που παραμένουν ανοιχτές.
Πιστεύω ότι η οικονομία μας διαθέτει πλέον μια αξιόλογη δυναμική, έχοντας εξασφαλίσει χαμηλό κόστος και μακροπρόθεσμες λήξεις για το χρέος και αξιοποιώντας τους πόρους των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και ιδιαίτερα του Ταμείου Ανάκαμψης, για να περιορίσει το έλλειμμα επενδύσεων που συσσωρεύθηκε κατά τα χρόνια της κρίσης.
Ετσι, θεωρώ ότι είναι πολύ πιθανή η υπεραπόδοση των δημοσίων εσόδων και κατά τα επόμενα χρόνια. Αν αυτό συμβεί, τα υπερπλεονάσματα που θα προκύψουν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν προς την κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των εξής τουλάχιστον στόχων:
• Την ενίσχυση των οικονομικά ευάλωτων συμπατριωτών μας.
• Τη δημιουργία προϋποθέσεων δημογραφικής ανάκαμψης.
• Την ελάφρυνση της υπερφορολογημένης «μεσαίας τάξης».
• Τη μείωση του χρέους, που εμείς δημιουργήσαμε, αλλά θα το εξοφλήσουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Ας μην ξεχνάμε ότι ξοδεύουμε και τις ασφαλιστικές εισφορές τους για να πληρώσουμε τις δικές μας συντάξεις. Εχουμε ηθική υποχρέωση, επομένως, να μειώσουμε τα βάρη που άδικα τους φορτώσαμε.
• Την περαιτέρω βελτίωση του επενδυτικού κλίματος.
Οι κυβερνητικές εξαγγελίες για το πρώτο δισ. ευρώ από το πιο πάνω υπερπλεόνασμα κινούνται στη σωστή κατεύθυνση, αφού κατά το ήμισυ έχουν αναδιανεμητικό χαρακτήρα (ενισχύσεις ενοικιαστών και οικονομικά αδυνάμων) και κατά το υπόλοιπο χρηματοδοτούν το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
Θα πρέπει όμως και οι επόμενες παροχές να είναι στοχευμένες προς την κατεύθυνση της λύσης των χρόνιων προβλημάτων της οικονομίας και της κοινωνίας μας, τα οποία αναφέραμε πιο πάνω. Εγώ θα ξεκινούσα με τη μείωση του χρέους ή με άμβλυνση των συντελεστών φορολογίας εισοδήματος.
Οπως και να ‘χει, δεν έχουμε περιθώρια για ευκαιριακές και σκόπιμες επιδοματικές παροχές. Γιατί μπήκαμε ήδη σε μια μακρά περίοδο αβεβαιότητας σε όλους τους τομείς και κάθε αδυναμία στο οικονομικό ή κοινωνικό περιβάλλον μας βαραίνει περισσότερο από άλλοτε.
Αρχισαν ήδη να εκτυλίσσονται μπροστά μας ανατροπές που διαφοροποιούν τα οικονομικά και γεωπολιτικά δεδομένα, όπως π.χ. η δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ και η αναθεώρηση των παραδοσιακών συμμαχιών τους, οι σημαντικές πολιτικές και οικονομικές αλλαγές στην Ευρώπη κ.λπ.
Σε έναν τόσο αβέβαιο κόσμο, το λιγότερο που πρέπει να κάνουμε είναι να φροντίσουμε να λύσουμε τα μεγάλα μας προβλήματα και να μην «πετάμε» ευκαιρίες όπως αυτές που μας δίνουν τα υπερπλεονάσματα.
Ο κ. Μιχάλης Γκλεζάκος είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά.
