Χρησιμοποιώ το ChatGPT σχεδόν καθημερινά, ζητώντας του να κάνει ακριβώς αυτό για το οποίο δεν είναι φτιαγμένη η τεχνητή νοημοσύνη, δηλαδή: να λειτουργήσει ως μηχανή αναζήτησης. Χρησιμοποιώ το ChatGPT ως ένα πιο φερέγγυο ψαχτήρι, που δεν μου αραδιάζει απλώς αποτελέσματα, αλλά τα φιλτράρει κιόλας.
Ετσι, του περιγράφω ζωύφια που βρίσκω στα φυτά μου και του ζητώ να τα ταυτοποιήσει, του ζητάω κόλπα για να καθαρίσω τηγάνια ή φυσικά μαντζούνια για να φροντίζω ξύλινα έπιπλα, το ρωτάω με ποιον τρόπο μπορώ να μπλέξω μάνγκο ή ανανάδες στα μαγειρευτά μου ή το βάζω να μεταφράζει σουηδικές συνταγές για γλυκά και το κατευθύνω να δημιουργήσει προτάσεις για να γράψω passive-aggressive e-mails, επειδή είμαι ακραία προσωπικότητα και, αν με προκαλέσεις, θα σου απευθυνθώ είτε με εκδικητική απάθεια είτε με τρόπο που θα σε κάνει να αναρωτηθείς αν έχεις καλό υλικό για μήνυση. Η τεχνητή νοημοσύνη με έχει βοηθήσει πολύ στο να διαχειρίζομαι με ψυχραιμία τη φυσική νοημοσύνη.
Αυτό που δεν ζητάω από το ChatGPT είναι να εμπλακεί στη δουλειά μου. Δεν θέλω να μου προτείνει βιβλιογραφίες, για παράδειγμα. Ξέρω ότι μπορεί να μου βρει εξαιρετικά βιβλία, ξέρω ότι έχει την τάση να επινοεί πράγματα και μπορεί τα μισά από αυτά τα βιβλία να μην υπάρχουν καν, ξέρω ότι τα άλλα μισά μπορεί να είναι πραγματικά βιβλία που θα με γλιτώσουν από μέρες αναζήτησης στα τυφλά, αλλά δεν με νοιάζει. Θα το κάνω μόνη μου.
Επίσης, δεν το βάζω να μου γράφει κείμενα. Ούτε ιδέες θέλω να μου δώσει ούτε να μου σκαρώσει εισαγωγές και συνόψεις που βαριέμαι ούτε να μου στρώσει τις προτάσεις μου. Δεν προγραμματίστηκε ακόμα η τεχνητή νοημοσύνη που θα με κάνει να νιώσω λιγότερο ημίθεα όταν μιλάμε για ακαδημαϊκό μπλα μπλα. Πράγματι, ο λόγος που δεν χρησιμοποιώ το ChatGPT για τέτοια πράγματα δεν είναι δεοντολογικός ή ηθικός. Απλώς είμαι πολύ ψωνάρα για να αφήσω οποιονδήποτε (άνθρωπο ή μηχανή) να γράψει αντί για εμένα.
Παρότι, λοιπόν, χρησιμοποιώ την τεχνητή νοημοσύνη με τρόπο που μάλλον την αδικεί, έχω μάθει να τη διαχειρίζομαι. Λένε πως το ChatGPT εκπαιδεύεται. Στην πραγματικότητα, είναι σαν σκυλάκι: δεν εκπαιδεύεται μόνο εκείνο, αλλά κι εσύ μαζί του, ειδάλλως δεν γίνεται δουλειά. Το ChatGPT με εκπαίδευσε αποκαλύπτοντάς μου τα χούγια, τις αδυναμίες, τα «κουμπιά» του. Ξέρω πώς «σκέφτεται» και πώς «γράφει», οπότε έχω εκπαιδευτεί να του ζητάω ό,τι θέλω με τέτοιο τρόπο που να παράγει αξιόλογα αποτελέσματα.
Για παράδειγμα, του γράφω μόνο στα αγγλικά, επειδή έχω παρατηρήσει ότι τα ελληνικά το ψιλομπερδεύουν. Επίσης, το εμπλέκω σε ένα, τρόπον τινά, παιχνίδι ρόλων, λέγοντάς του «Είσαι διατροφολόγος» όταν σκοπεύω να του ζητήσω συνταγές για σμούθι με μαγνήσιο ή «Είσαι μηχανικός αυτοκινήτων» όταν έχω να αλλάξω λάστιχα από τον ύστερο Μεσαίωνα και θέλω να ξέρω αν το γεγονός ότι το πασιφιστικό «φφσς» που άκουγα τις προάλλες αντικαταστάθηκε από ένα τοξικά αρρενωπό «χχρρ» είναι κακό. Το ChatGPT αποδίδει καλά σε στοχευμένες ερωτήσεις εάν το έχεις βάλει να υποκριθεί έναν ανθρώπινο ειδήμονα, αντί να θεωρείς ότι είναι το ίδιο ειδήμονας.
Πέραν τούτων, έχω παρατηρήσει ότι η γραφή του ChatGPT υπόκειται σε μοτίβα. Οπωσδήποτε του αρέσει η τάξη και η ομαδοποίηση. Ανάλογα με το τι του λες, σου φτιάχνει είτε λίστες είτε κείμενα τα οποία είναι χωρισμένα σε ενότητες με τίτλους. Προτιμάει τις λίστες, όμως.
Γενικώς δεν γράφει ενιαία κείμενα, εκτός αν του το ζητήσεις. Για παράδειγμα, όποτε θέλω να διαβάσω σύνοψη της ιστορίας ενός βιντεοπαιχνιδιού που σκέφτομαι να αγοράσω, δεν καταφεύγω σε ιστοσελίδες της κοινότητας των παικτών, επειδή ίσως περιλαμβάνουν πολλές πληροφορίες και διακλαδώσεις που θα με μπερδέψουν. Αντίθετα, βάζω το ChatGPT να γράψει σε μορφή «δοκιμίου» τη βασική ιστορία ή την ιστορία συγκεκριμένων χαρακτήρων που μου κινούν το ενδιαφέρον.
«Δοκίμιο» το «δοκίμιο», εξοικειώθηκα και με τον τρόπο με τον οποίο το ChatGPT γράφει θεωρητικά κείμενα. Δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι είχα εξοικειωθεί τόσο, όμως, ώσπου το διαπίστωσα καθώς ξεφύλλιζα φοιτητικές εργασίες, όταν μπορούσα να διακρίνω τη συμβολή του ChatGPT σαν να ήμουν μηχανή εντοπισμού λογοκλοπής. Δεν καταλάβαινα απλώς ότι τα πουλέν είχαν χρησιμοποιήσει ChatGPT – καταλάβαινα και σε τι ποσοστό το είχαν χρησιμοποιήσει.
Δεν μπορώ να πω ότι έπεσα από τα σύννεφα. Ολοι ξέρουν ότι μαθητές και φοιτητές όλων των βαθμίδων χρησιμοποιούν πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης. Συνήθως, αυτό που κάνω είναι να τους πιάνω έναν-έναν κατ’ ιδίαν και να τους λέω όσο πιο στοργικά μπορώ ότι αν δεν κάνουν διορθώσεις, θα τους πάρει ο διάολος, ο Ιμπλίς, ο Ερσεκιγκάλ, ο Αδης, ο Τσέρνομποκ, ο Ραμάνα και όποιος άλλος μπορεί να τους εξασφαλίσει μια αιωνιότητα βασανιστηρίων κάτω από τούτη τη γη που την πατούμε κι όλοι μέσα θε να μπούμε. Αυτό που με ενοχλεί κυρίως, όμως, δεν είναι ότι ζητούν τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να σκεφτεί και να εκφραστεί δημιουργικά. Είναι ότι δεν τους περνάει από το μυαλό ότι πρέπει να «φιλτράρουν» το κείμενο για να μην καταλάβω πώς γράφτηκε. Ξέρουν ότι έχουμε συστήματα που ελέγχουν τις εργασίες για λογοκλοπή και χρήση τεχνητής νοημοσύνης.
Ξέρουν ότι όλοι χρησιμοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη (με τρόπο υγιή ή νοσηρό) και έχουμε μια ιδέα για το πώς δουλεύει. Ξέρουν ότι όσο πιο νέος είναι αυτός που έχουν απέναντί τους τόσο πιο πιθανό είναι να έχει εξοικείωση με τέτοια συστήματα. Και παρ’ όλα αυτά, κάνουν τις απαντήσεις του ChatGPT αντιγραφή-επικόλληση, ενίοτε ξεχνώντας να σβήσουν και τους διαλόγους τους. Δεν φοβάμαι για την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα των νέων ανθρώπων. Φοβάμαι για κάτι πολύ πιο πρώιμο: την κοινή λογική τους.
Εν τούτοις, καταλαβαίνω ότι πολλές φορές οι φοιτητές απλώς δεν νοιάζονται. Σε πολλά μαθήματα, από τη σαρανταριά με την οποία είναι φορτωμένοι, αποδίδουν διεκπεραιωτικά είτε επειδή δεν τους ελκύει το εκάστοτε αντικείμενο είτε επειδή εργάζονται σπαστά οκτάωρα σε καφετέριες ή εταιρείες κινητής τηλεφωνίας και δεν προλαβαίνουν. Η ζωή των νέων έχει γίνει ούτως ή άλλως μια διεκπεραίωση. Δεν ευθύνονται αποκλειστικά οι ίδιοι που έχουν εσωτερικεύσει αυτή τη νοοτροπία. Ωστόσο, το γεγονός ότι η ίδια η τεχνητή νοημοσύνη – στις μορφές στις οποίες έχει πρόσβαση το ευρύ κοινό μέχρι στιγμής – είναι νηπιακή και ελλιπής ενισχύει τον διεκπεραιωτικό χαρακτήρα της μάθησης. Ετσι, ως ένα εργαλείο όχι όσο τέλειο όσο φαίνεται προς το παρόν, παρασύρει τους νεότερους σε μεθόδους που λειτουργούν εις βάρος τους.
Εχω την ακράδαντη πεποίθηση ότι οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης δεν πρέπει να δαιμονοποιηθούν. Αντίθετα: πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχουν, να μάθουμε πώς να τις χρησιμοποιούμε και να βοηθήσουμε και άλλους να μάθουν. Το «αν» και το «γιατί» έχουν απαντηθεί – το «πώς» είναι το ερώτημα που αντιμετωπίζουμε τώρα.
Ο βήχας που δεν κρύβεται
Αφουγκράζομαι ενίοτε τον βήχα των ανθρώπων. Η γηραιά κυρία στην πολυκατοικία απέναντι: κυματιστός, υγρός, ζωώδης, σαν από τα κατάβαθα της ψυχής της. Υστερα, η πεντάχρονη των διπλανών: λεπτός, ξερός, δραματικός, που μοιάζει να προφέρει τα ονόματα όλων των μικροβίων του νηπιαγωγείου σαν να ήταν τα ονόματα του Θεού. Στα άκρα της ανθρώπινης ηλικίας, ο βήχας κουβαλά την ταυτότητα, την καθημερινότητα, ίσως και την ιστορία εκείνου που βήχει.
Οπως τα συσσωρευμένα βάρη στο σώμα μιας καπνίστριας γηραιάς κυρίας που αναδιαμορφώνεται από τις μακρόσυρτες εμπειρίες της κατόχου του. Οπως οι εκστρατείες των αντισωμάτων στο σώμα ενός κοριτσιού που διαμορφώνεται μέσα από την πρώτη του επαφή με το σώμα των ξένων – όλα αυτά τα χεράκια, μυτούλες, παιχνιδάκια, μαρκαδοράκια που ανταλλάσσονται μαζί με ιούς. Λες κι αν είναι τα μάτια ο καθρέφτης της ψυχής, τότε τα πνευμόνια δεν μπορούν παρά να είναι το ημερολόγιό της.
