Οι τέσσερις πνευματικές κορυφές της πόλης μας

Μια φανταστική συνέντευξη με έναν θρύλο

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΜΟΥΖΟΣ

Φανταστείτε να μπορούσαμε να πάρουμε μια χρονομηχανή και να συναντήσουμε έναν από τους μεγαλύτερους επαναστάτες της ελληνικής εκπαίδευσης. Εναν άνθρωπο που γεννήθηκε στην πόλη μας, την Αμφισσα, και άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού για πάντα. Καθίσαμε (υποθετικά φυσικά) με τον ίδιο τον Αλέξανδρο Δελμούζο (1880-1956), τον οραματιστή παιδαγωγό, για μια συνέντευξη που αποδεικνύει ότι οι ιδέες του είναι πιο επίκαιρες από ποτέ.

Καλησπέρα, κύριε Δελμούζο. Είναι τεράστια τιμή. Για πολλούς, είστε ένα μεγάλο όνομα της Παιδαγωγικής. Αλλά η ιστορία σας ξεκινάει από εδώ, από την Αμφισσα.

«Καλησπέρα και σε εσάς. Πράγματι, η Αμφισσα είναι η αφετηρία μου, ο τόπος μου. Γεννήθηκα εδώ, και παρότι το έργο μου απλώθηκε σε όλη την Ελλάδα, αυτή η πόλη παρέμεινε πάντα ένα σταθερό σημείο αναφοράς για μένα. Η σχέση μου μαζί της ήταν πάντα βαθιά και ουσιαστική».

Ησασταν πραγματικά πρωτοπόρος. Σε μια εποχή που το σχολείο ήταν αυστηρό και άκαμπτο, εσείς ταράξατε τα νερά. Τι ακριβώς θέλατε να αλλάξετε;

«Κοιτάξτε, έβλεπα μια εκπαίδευση που συχνά ήταν άκαμπτη. Οι μαθητές αναγκάζονταν να αποστηθίζουν γνώσεις, χωρίς να τις καταλαβαίνουν πραγματικά. Εγώ πίστευα σε κάτι διαφορετικό. Υπερασπίστηκα με πάθος τη χρήση της δημοτικής γλώσσας στο σχολείο – της γλώσσας που μιλάμε όλοι στην καθημερινότητά μας. Το όραμά μου ήταν η ενσυνείδητη μάθηση. Να καταλαβαίνουν τα παιδιά τι μαθαίνουν, να εμβαθύνουν στην ουσία της γνώσης και όχι απλώς να παπαγαλίζουν».

Αρα, ήσασταν ο εφιάλτης της «παπαγαλίας». Αυτό που λέμε σήμερα, «να σκέφτεσαι κριτικά».

«Ακριβώς! Η ουσία δεν είναι να γεμίζουμε το κεφάλι των μαθητών με πληροφορίες, αλλά να τους δώσουμε τα εργαλεία να σκέφτονται, να αμφισβητούν, να μαθαίνουν συνειδητά. Αυτή είναι η βάση για μια παιδεία ανθρώπινη και αποτελεσματική. Μαζί με την αξιοκρατία, αυτές ήταν οι βασικές μου αρχές».

Πέρασε πάνω από ένας αιώνας. Γιατί ένας έφηβος σήμερα να ασχοληθεί με τις ιδέες του Δελμούζου; Δεν είναι λίγο… παλιομοδίτικα όλα αυτά;

«Καθόλου! Η κληρονομιά που άφησα είναι ζωντανή και εξαιρετικά επίκαιρη. Σκεφτείτε το: σήμερα, που όλοι συζητούν για το μέλλον της εκπαίδευσης, οι αρχές μου για ουσιαστική μάθηση και δημοκρατία στη διδασκαλία παραμένουν ο φάρος. Η σκέψη μου μπορεί να γίνει οδηγός για να φτιάξουμε ένα σχολείο που δεν θα είναι απλώς ένα κτίριο, αλλά ένας χώρος που θα σας εμπνέει, θα σας ενδυναμώνει και θα σας προετοιμάζει πραγματικά για τις προκλήσεις του αύριο».

Ενα τελευταίο μήνυμα για τους νέους της Αμφισσας, της ιδιαίτερης πατρίδας σας;

«Η Αμφισσα έχει κάθε λόγο να είναι υπερήφανη. Σας καλώ, λοιπόν, να ανακαλύψετε ξανά το έργο μου, όχι σαν ένα βαρετό μάθημα ιστορίας, αλλά σαν πηγή έμπνευσης. Να εμπνευστείτε από το πάθος για τη γνώση. Το όραμά μου για την παιδεία δεν έχει ημερομηνία λήξης, είναι διαχρονικό και σας περιμένει να το κάνετε πράξη!».

Ο «Ιντιάνα Τζόουνς» που έγινε θρύλος

ΔΡΟΣΟΣ ΚΡΑΒΑΡΤΟΓΙΑΝΝΟΣ

Υπάρχουν άνθρωποι που ζουν μια ζωή. Και υπάρχει και ο Δρόσος Κραβαρτόγιαννος (1935-2019), ο φαρμακοποιός από την Αμφισσα που έζησε τουλάχιστον δέκα ζωές σε μία. Ξεχάστε ό,τι ξέρατε για τους φαρμακοποιούς. Αυτός ο άνθρωπος ήταν επιστήμονας, ερευνητής, συλλέκτης, ιδρυτής κινηματογραφικής λέσχης, εκφωνητής ραδιοφώνου, προπονητής μπάσκετ, πρόσκοπος και, πάνω απ’ όλα, ένας τεράστιος ευεργέτης της πόλης του.

Η ιστορία του μοιάζει με σενάριο ταινίας. Οταν ήταν μικρός, ο πατέρας του, επίσης φαρμακοποιός και λάτρης της αρχαιολογίας, του χάρισε μια χούφτα αρχαία νομίσματα. Αυτή η κίνηση ήταν το «big bang» για μια τεράστια περιπέτεια.

Ο Δρόσος Κραβαρτόγιαννος δεν έγινε απλά ένας συλλέκτης. Εγινε ένας κυνηγός της ιστορίας. Αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη της νομισματικής, φτάνοντας να δημιουργήσει μια από τις πιο σημαντικές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα, με 2.500 νομίσματα! Για εκείνον, κάθε νόμισμα δεν ήταν απλώς ένα μεταλλικό αντικείμενο. Ηταν ένα κομμάτι του παζλ της Ιστορίας, ένα στοιχείο που κάποιες φορές ανέτρεπε ακόμα και όσα ήξεραν οι ειδικοί μέχρι τότε.

Αν νομίζετε ότι η ζωή του ήταν μόνο νομίσματα, κάνετε λάθος. Ο Κραβαρτόγιαννος ήταν παντού!

Σινεφίλ: Ιδρυσε και ήταν πρόεδρος της Κινηματογραφικής Λέσχης Αμφισσας, προβάλλοντας 25 ταινίες σε τρία χρόνια.

Influencer της εποχής του: Ηταν υπεύθυνος προγράμματος και εκφωνητής στον Δημοτικό Ραδιοφωνικό Σταθμό της πόλης.

Λάτρης του αθλητισμού: Δημιούργησε ομάδα μπάσκετ με μαθητές, τους προπονούσε ο ίδιος και σφύριζε και τους αγώνες!

Πνεύμα ανήσυχο: Ιδρυσε την «Εταιρεία Φωκικών Μελετών», ήταν πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου, άμισθος καθηγητής σε ΤΕΛ, εκδότης περιοδικών για την τοπική ιστορία και αρχαιολογία, μέχρι και υπεύθυνος στην τοπική εφημερίδα των Προσκόπων.

 Η κίνηση που τον έκανε αθάνατο

Και ενώ θα περίμενε κανείς ότι θα κρατούσε τον θησαυρό για τον εαυτό του, έκανε την απόλυτη κίνηση γενναιοδωρίας. Δώρισε ολόκληρη την τεράστια νομισματική του συλλογή στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφισσας, που τότε ήταν υπό κατασκευή. Σήμερα, η συλλογή του εκτίθεται σε ειδική αίθουσα, καθιστώντας τον έναν από τους μεγαλύτερους ευεργέτες του μουσείου και της περιοχής. Ο Δρόσος Κραβαρτόγιαννος δεν ήταν απλώς ένας φαρμακοποιός. Ηταν η ζωντανή απόδειξη ότι όταν συνδυάζεις την επιστήμη με το πάθος, μπορείς να αφήσεις μια κληρονομιά που εμπνέει για πάντα. Ενας πραγματικός ευπατρίδης που τίμησε την πόλη του όσο λίγοι.

Ποιητής της ζωής, εχθρός της αγοράς και κάθε ευκολίας

ΤΑΚΗΣ ΠΑΥΛΟΣΤΑΘΗΣ

-…Πάμε να περπατήσουμε, κάπου θα βρούμε να περπατήσουμε.

– Τόπο θα βρούμε;

– Στο χώρο, δεν πειράζει, ας βαδίσουμε στο χώρο τον απρόσωπο…

Ο Τάκης Παυλοστάθης (1946-1999) ήταν ένας από τους πιο ξεχωριστούς αλλά και ολιγογράφους ποιητές της Μεταπολίτευσης. Σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πολιτικές επιστήμες στη Μεγάλη Βρετανία (Πανεπιστήμια Λάνκαστερ και Νότιγχαμ). Παράλληλα με την ποίηση, ασχολήθηκε με τη βιβλιοκριτική και συνεργάστηκε με σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Αν και εξέδωσε μόνο δύο ποιητικές συλλογές («Ο γυμνός οφθαλμός και το φασματοσκόπιο», «Σημεία του εξαφανιζόμενου τρίτου»), το έργο του ήταν αρκετό για να αποκτήσει έναν κύκλο από φανατικούς φίλους και θαυμαστές.

Ο επίσης αμφισσεύς ποιητής Δημήτρης Αρμάος τον περιέγραψε ως έναν άνθρωπο με αδιάκοπη αυτοκριτική διάθεση, προσηλωμένο στις αξίες του, αλλά ταυτόχρονα ανοιχτό σε κάθε νεωτερισμό στην τέχνη και τη ζωή. Ο Παυλοστάθης δεν ήταν «άνθρωπος των γραμμάτων» με τη σημερινή έννοια, αλλά ένας αριστοκράτης του πνεύματος. Εχθρός της αγοράς και κάθε ευκολίας, ζούσε πυρετωδώς στην αναζήτηση του νοήματος του κόσμου και της ύπαρξης.

Επέλεξε έναν μοναχικό και απομακρυσμένο δρόμο, θεωρώντας πάντα ότι η ζωή είναι πολύτιμη για να παιχτεί στο χρηματιστήριο της πραγματικότητας. Οπως είπε ο ίδιος, αν το δάσος γίνεται οικόπεδο, τότε η φύση χάνεται για χάρη της «πραγματικότητας». Αυτή η απώλεια δεν επεκτείνεται μόνο στον εξωτερικό κόσμο, αλλά κλέβει και την ψυχή μας. Για τους ποιητές, όμως, ο μοναχικός αυτός δρόμος είναι η επιλογή να μη ζήσουν άψυχοι.

Ο Τάκης Παυλοστάθης, με την ποιότητα και το ήθος του, μας θυμίζει πως η ποίηση είναι μια επικίνδυνη, ανατρεπτική τέχνη, η οποία ανακαλύπτει ξανά τον κόσμο για εμάς.

Ο αρχαιολόγος που έσωσε ανεκτίμητους θησαυρούς από τους Ναζί

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ

Ο Χρήστος Καρούζος (1900-1967) υπήρξε ένας κορυφαίος αρχαιολόγος. Η ιδιαίτερη ευφυΐα του αποκαλύφθηκε από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, ενώ τελείωσε το γυμνάσιο μόλις στα 16 του! Το 1916 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών για να σπουδάσει κλασική φιλολογία και αρχαιολογία. Χωρίς να έχει τελειώσει τις σπουδές του, φοιτητής ακόμη, άρχισε να εργάζεται στην Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Η καριέρα του εξελίχθηκε γρήγορα. Εγινε έφορος αρχαιοτήτων και στη συνέχεια γενικός έφορος. Συνέχισε τις σπουδές του στο Μόναχο και το Βερολίνο, όπου ασχολήθηκε με την κλασική αρχαιολογία, αλλά και με την τέχνη, τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία. Εργάστηκε σε διάφορες περιοχές, όπως η Βοιωτία, η Φωκίδα, η Αττική, η Θεσσαλία, η Σπάρτη και οι Κυκλάδες.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, το 1942, ανέλαβε τη διεύθυνση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και φρόντισε για τη διάσωση ανεκτίμητων αρχαιοτήτων. Μετά τον πόλεμο, έκανε αναφορά για τις καταστροφές που υπέστησαν τα μνημεία και από το 1945 άρχισε να οργανώνει ξανά την έκθεση των αρχαίων στο Μουσείο, μια διαδικασία που ολοκληρώθηκε το 1964.

Ο Χρήστος Καρούζος έφυγε από τη ζωή το 1967. Για να τιμήσουν τη μεγάλη του προσφορά στην επιστήμη, την τέχνη και τα γράμματα, η κηδεία του έγινε με δημόσια δαπάνη και η προτομή του κοσμεί τα Προπύλαια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.