Κλείστε για μια στιγμή τα μάτια και φανταστείτε. Βαδίζετε σε πέτρινα σοκάκια, κάτω από παλιές καμάρες, με τον ήχο του νερού να κυλά δίπλα σας. Ο αέρας μυρίζει υγρή πέτρα και ξεχασμένη τέχνη. Αυτή είναι η Χάρμαινα σήμερα.
Μια συνοικία που, ακόμα και μέσα στη σιωπή της, αφηγείται τις ιστορίες όσων την έζησαν, την αγάπησαν και μόχθησαν σε αυτή. Στους πρόποδες του κάστρου της Αμφισσας, αυτό το ιστορικό στολίδι διατηρεί έντονα την αύρα του παρελθόντος και, πλέον, την ελπίδα της αναβίωσης.
Στο ρυθμό των «ταμπάκηδων»
Για αιώνες, η Χάρμαινα ήταν το επίκεντρο της βυρσοδεψίας, της τέχνης επεξεργασίας του δέρματος που σφράγισε την ταυτότητα της πόλης. Από την εποχή της Τουρκοκρατίας, οι «ταμπάκηδες» – οι βυρσοδέψες – ήταν οι πρωταγωνιστές της. Η ζωή τους ήταν σκληρή και κοπιαστική, μα συνδεδεμένη απόλυτα με τον τόπο.
Τα εργαστήριά τους, αριστουργήματα λαϊκής αρχιτεκτονικής φτιαγμένα από πέτρα, χώμα και ξύλο, ήταν χτισμένα για να υπηρετούν την τέχνη τους, ακολουθώντας αρμονικά τη ροή του νερού. Δεν ήταν απλά ένα επαγγελματικό κέντρο· ήταν μια κοινότητα με δικούς της ρυθμούς και ήθη, μια ζωντανή κυψέλη που καθόριζε την καθημερινότητα δεκάδων οικογενειών.
Τις παραπάνω σκηνές περιγράφει ο βυρσοδέψης Σπύρος Μερινόπουλος, ένας από τους λίγους τεχνίτες που ασχολούνται μέχρι και σήμερα με την επεξεργασία δερμάτων για την κατασκευή παραδοσιακών στολών του Καρναβαλιού, για το ντύσιμο δερματόδετων βιβλίων και άλλων δερμάτινων ειδών.
Επεξεργασία δέρματος με τον παραδοσιακό τρόπο
Η σιωπή της εγκατάλειψης
Ομως ο χρόνος και η πρόοδος έφεραν την παρακμή. Η σταδιακή εγκατάλειψη της παραδοσιακής βυρσοδεψίας από τα μέσα του 20ού αιώνα, η βιομηχανική εξέλιξη και η έλλειψη θεσμικής μέριμνας, άφησαν τη Χάρμαινα να φθίνει. Τα άλλοτε ζωντανά ταμπάκικα σώπασαν, αφήνοντας πίσω τους ερειπωμένα κτίρια και χαμένες μνήμες. Παρ’ όλα αυτά, η αυθεντικότητα και η μυσταγωγική της αύρα παρέμειναν, κάνοντάς την μοναδική.
Σήμερα η Χάρμαινα στέκεται μπροστά σε ένα σταυροδρόμι. Η μακρόχρονη παραμέληση δεν έσβησε τις προοπτικές ανάδειξής της. Η Δημοτική Πινακοθήκη Αμφισσας «Σπύρος Παπαλουκάς» και το ατελιέ του εικαστικού Γιώργου Σκυλογιάννη φιλοξενούνται στη γειτονιά της Χάρμαινας.
Οι προσπάθειες που έχουν ξεκινήσει από τοπικούς φορείς και συλλόγους για την προστασία της Χάρμαινας γεννούν αισιοδοξία. Το όραμα για την αναγέννησή της είναι σαφές και μπορεί να μετατρέψει την περιοχή σε ένα ζωντανό πολιτιστικό κύτταρο.
Οι δράσεις που προτείνονται στοχεύουν σε μια ουσιαστική πολιτισμική επανένταξη και όχι στην εμπορευματοποίηση: Η αποκατάσταση των παραδοσιακών κτισμάτων, η δημιουργία ενός θεματικού μουσείου, η φιλοξενία φεστιβάλ, καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και εργαστηρίων παραδοσιακών τεχνών για να δοθεί νέα πνοή στη συνοικία.
Η Χάρμαινα δεν είναι απλά μια ξεχασμένη γωνιά της Αμφισσας. Είναι ένα κομμάτι της ταυτότητάς της, ένας θεματοφύλακας της συλλογικής μνήμης. Η διάσωσή της είναι ένα χρέος προς το παρελθόν και μια επένδυση για το μέλλον. Με σεβασμό και φροντίδα, τα πέτρινα σοκάκια της μπορούν και πάλι να γεμίσουν ζωή, δημιουργία και έμπνευση για τις επόμενες γενιές.
