Ερχεται για να συμμετάσχει στο Athens International Music Festival, μια διοργάνωση που συγκεντρώνει διακεκριμένους μουσικούς από όλον τον κόσμο «μετατρέποντας για πέντε ημέρες τον ιστορικό Φιλολογικό Σύλλογο “Παρνασσός” σε επίκεντρο της διεθνούς μουσικής δημιουργίας».
Ο Πίνχας Ζούκερμαν θα πραγματοποιήσει τρεις εμφανίσεις, στις 21, 22 και 24 Οκτωβρίου, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, τσελίστρια Αμάντα Φόρσαϊθ, και από άλλους αξιόλογους σολίστες. Θα ερμηνεύσει κορυφαία έργα μουσικής δωματίου των Μπετόβεν, Μέντελσον, Μπραμς και Σούμπερτ.
Επιπλέον, στις 23 Οκτωβρίου, στις 11 το πρωί, θα δώσει masterclass σε νέους μουσικούς, με την παρουσία κοινού. Σολίστ του βιολιού και της βιόλας, μαέστρος και παιδαγωγός, τιμημένος με δεκάδες βραβεία, μεταξύ των οποίων και με δύο Γκράμι, ο ισραηλοαμερικανός καλλιτέχνης στα 77 του χρόνια συνεχίζει δυναμικά μια αξιοζήλευτη διεθνή καριέρα που ξεκίνησε από τα νεανικά του χρόνια και που τον έφερε στις μεγαλύτερες σκηνές, δίπλα σε κορυφαίες ορχήστρες και μαέστρους. Για αυτή την καριέρα μάς μιλάει λίγο πριν παίξει (για άλλη μία φορά) για το ελληνικό κοινό.
Εχετε ζήσει ταραχώδεις εποχές – πολέμους, πολιτικές ανακατατάξεις, πολιτιστικούς μετασχηματισμούς. Σε τέτοιες στιγμές, ποιος πιστεύετε ότι είναι ο πραγματικός ρόλος του καλλιτέχνη; Μπορεί η ίδια η μουσική να είναι μια μορφή αντίστασης ή ίασης;
«Είχα και έχω την τύχη να ταξιδεύω σε όλον τον κόσμο και, όπου κι αν πηγαίνω – στο Ισραήλ, στην Κίνα, στη Νότια Αμερική, παλαιότερα στη Ρωσία – διαπιστώνω ότι το να μοιραζόμαστε την πολιτιστική μας κληρονομιά και τις αξίες με τις οποίες ζούμε είναι ο καλύτερος τρόπος να δημιουργούμε σχέσεις, να συνδεόμαστε. Ανακαλύπτουμε, έτσι, ότι δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί όσο νομίζουμε. Εχω επισκεφθεί πόλεις – για παράδειγμα το Καζάν, πριν από πολλά χρόνια – όπου οι οπαδοί τριών θρησκειών (στην πραγματικότητα πολύ περισσότερων) ζουν σε σχετική ειρήνη για περισσότερα από 400 χρόνια. Αυτό είναι ένα παράδειγμα από το οποίο έχουμε πολλά να μάθουμε. Μεγαλώνοντας στο Ισραήλ, ποτέ δεν φανταζόμουν ότι κάποια ημέρα θα έπαιζα στην Αίγυπτο ή στην Ιορδανία, αλλά το έκανα. Ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι να λέει την αλήθεια μέσα από τον ήχο του, να δίνει αρμονία και μέτρο, ομορφιά και ελπίδα όταν ο κόσμος αρχίζει να τα χάνει όλα αυτά. Οταν δημιουργείς κάτι αληθινό και όμορφο, αντιστέκεσαι στο χάος. Αυτή είναι η σπίθα που ανοίγει τον δρόμο για την ίαση».
Μιλήσατε για τον ήχο του καλλιτέχνη. Εχουν γραφτεί πολλά για τον δικό σας ξεχωριστό ήχο, τον έχουν χαρακτηρίσει ζεστό, ευγενή και βαθιά ανθρώπινο. Εσείς πώς ορίζετε τον «ήχο» ενός βιολιστή; Μπορεί να αποκαλύψει τον εσωτερικό κόσμο, τη διάθεση, τις μνήμες του;
«Ο ήχος σού λέει τα πάντα για έναν εκτελεστή· ποιος είναι, πώς σκέφτεται. Μέσα σε δευτερόλεπτα ξέρεις αν κάποιος έχει κάτι να πει. Πριν από χρόνια είπα σε έναν μαθητή ότι το δεξί χέρι είναι ο “τραπεζικός λογαριασμός” του βιολιστή. Γιατί; Επειδή αν παίζεις καλύτερα με το δοξάρι – το δεξί χέρι – θα βγάλεις περισσότερα χρήματα! Αυτή η φράση είχε τεράστιο αντίκτυπο στους μαθητές μου, γιατί το 85% όσων κάνουμε προέρχεται από το δεξί χέρι – τουλάχιστον όσον αφορά την ποιότητα του ήχου που παράγουμε. Ο ήχος δεν είναι απλώς ένας μηχανισμός· είναι μνήμη. Κουβαλάει τις φωνές που έχεις ακούσει, τη μουσική με την οποία έχεις ζήσει. Οταν παίζω, ακούω το κλαρινέτο του πατέρα μου, το τραγούδι της μητέρας μου, τους σπουδαίους εκτελεστές που άκουγα μεγαλώνοντας».
Τι έχετε κρατήσει από εκείνα τα χρόνια; Ξεκινήσατε τη μουσική σας πορεία από πολύ νεαρή ηλικία στο Τελ Αβίβ. Πότε αποφασίσατε τι δρόμο θα ακολουθούσατε;
«Δεν υπήρξε μία και μόνη στιγμή, όλη αυτή η διαδικασία ήρθε περισσότερο ως μία φυσική εξέλιξη. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι γεμάτο μουσική: ο πατέρας μου ήταν ένας υπέροχος μουσικός, κλαρινετίστας και μαέστρος, και η μητέρα μου τραγουδούσε πανέμορφα. Η μουσική υπήρχε στους τοίχους, στον αέρα, στον ρυθμό της καθημερινής ζωής. Ξεκίνησα με τη φλογέρα, και μετά με το βιολί, και όλα αυτά μού φαίνονταν απολύτως φυσικά. Εκείνο που θυμάμαι πιο ζωντανά είναι η συγκίνηση της ανακάλυψης. Επαιρνα το βιολί και ένιωθα ότι κάθε νότα ήταν μία νέα δυνατότητα. Αργότερα γνώρισα τον Αϊζακ Στερν και τον Πάμπλο Καζάλς. Φανταστείτε δύο γίγαντες της μουσικής να με προτρέπουν: “Ελα, πρέπει να σπουδάσεις στην Αμερική”. Ηταν συγκλονιστικό. Αλλά δεν το είδα ως πεπρωμένο, ως μια μεγάλη καμπή. Ηταν απλώς η ζωή που ξεδιπλωνόταν. Το βιολί ήταν απλώς η γλώσσα μέσα από την οποία κατανοούσα τη ζωή».
Σε όλη σας την καριέρα κάνετε σόλο εμφανίσεις αλλά παράλληλα ασχολείστε με τη διεύθυνση ορχήστρας και με τη διδασκαλία. Πώς επικοινωνούν αυτοί οι ρόλοι; Τι σας δίνει καθένας;
«Είναι όλα το ίδιο πράγμα: επικοινωνία. Η διεύθυνση ορχήστρας μοιάζει με το να παίζεις ένα πολύ μεγάλο βιολί, η διδασκαλία με το να διευθύνεις έναν μαθητή κάθε φορά. Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος είναι να μεταδώσεις καθαρά την πληροφορία και το συναίσθημα και να κάνεις τους ανθρώπους να ακούσουν. Η διδασκαλία με βοηθά να παραμείνω ειλικρινής. Οι μαθητές κάνουν ερωτήσεις που με αναγκάζουν να σκεφτώ. Η διεύθυνση οξύνει το αφτί μου, με κάνει να μελετώ και να ακούω πράγματα που δεν είχα προσέξει πριν. Το παίξιμο με κρατά συνδεδεμένο με το όργανο και με τον ίδιο τον ήχο».
Εχετε συνεργαστεί με θρυλικές ορχήστρες και μαέστρους. Υπήρξε κάποια συνεργασία που άλλαξε βαθιά την καλλιτεχνική σας οπτική; Που σας έκανε να επαναπροσδιορίσετε ποιος είστε ως μουσικός;
«Ημουν τυχερός που δούλεψα με εξαιρετικούς καλλιτέχνες, τον Στερν, τον Μπάρενμποϊμ, τον Μέτα, τον Μούτι, τον Τσελιμπιντάκε. Ο Τσελιμπιντάκε μού είχε πει κάποτε: “Pinky, η μετριότητα είναι δηλητήριο, οπότε μείνε μακριά της”. Δεν το ξέχασα ποτέ αυτό, και το μεταφέρω και στους μαθητές μου. Μου θυμίζει πάντα να επιδιώκω και να αναζητώ την αριστεία. Ο Μούτι είχε πει κάποτε στην ορχήστρα του, σε μια πρόβα όπου ήμουν παρών: “Δεν το κάνει η μπαγκέτα μου, εσείς το κάνετε”. Το βρήκα υπέροχο. Αλλά κάποιος χρειάζεται περισσότερα από πενήντα χρόνια εμπειρίας για να βρει το θάρρος να πει κάτι τέτοιο. Δεν είναι λοιπόν μία και μόνη μεγάλη στιγμή, αλλά πολλές μικρές στιγμές σαν κι αυτές, οι οποίες πιστεύω ότι διαμόρφωσαν ποιος είμαι και με ποιες αξίες πορεύομαι μέσα στα χρόνια».
INFO
Athens International Music Festival.
Στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» (πλατεία Αγίου Γεωργίου Καρύτση 8),
Από τις 21 έως τις 25 Οκτωβρίου.
