Τα πάθη της τέχνης

Αλέξης Σταμάτης Ο άντρας της πέμπτης πράξης. Μυθιστόρημα Εκδόσεις Καστανιώτη σελ. 284, τιμή 16 ευρώ Τα τερτίπια, οι εξαναγκασμοί και οι ελευθερίες της τέχνης, σε συνδυασμό με ένα βασανιστικό άγχος της ατομικής ύπαρξης, που είναι υποχρεωμένη να αναζητεί εις το διηνεκές την ατομική της ταυτότητα, χωρίς να μπορεί να ακουμπήσει σε ένα σταθερό σημείο (σε ένα πεδίο συνεκτικής αναφοράς), έχουν απασχολήσει κατ’ επανάληψη τον Αλέξη Σταμάτη στη μυθιστορηματική του παραγωγή. Στο επίπεδο της τεχνικής, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του συγγραφέα είναι οι μνημονικές αναδρομές ανάκατες με εσωτερικούς μονολόγους: αναδρομές και μονόλογοι που προκύπτουν άλλοτε από ημερολογιακές εγγραφές και άλλοτε από περιπλανήσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Μια επιπλέον τεχνική παράμετρος του Σταμάτη είναι η ειδολογική ετερογένεια: θέατρο μέσα στο θέατρο, μυθιστόρημα περιπέτειας, αστυνομικό μυθιστόρημα, θρίλερ, road fiction. Σημαντική θέση εν προκειμένω κρατούν και οι διακειμενικές αναφορές: από Σαίξπηρ και Ντίκενς μέχρι Τζόζεφ Κόνραντ και Τζ. Μ. Κουτσί. Η τέχνη επανακάμπτει με πανηγυρικό τρόπο στο καινούργιο μυθιστόρημα του Σταμάτη, όπου και αποτελεί το κυρίαρχο θέμα. Οι περιπλανήσεις σε ελληνικούς και ξένους τόπους έχουν τώρα υποστεί δραστικό περιορισμό, ενώ απουσιάζουν καθ’ ολοκληρίαν οι ειδολογικές αναμείξεις. Από την άλλη μεριά, οι μνημονικές αναδρομές (όπως και οι διακειμενικές παραπομπές) εξακολουθούν να διεκδικούν ένα κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητο μερίδιο της αφήγησης, που ανατρέχει στη ζωή ενός καλλιτέχνη ο οποίος χάνει σε πολύ νεαρή ηλικία τους γονείς του, για να βυθιστεί πάραυτα σε μια μοναξιά από την οποία δεν θα ξεφύγει ποτέ. Ο «Αντρας της πέμπτης πράξης» είναι μυθιστόρημα για έναν ρόλο. Ο πρωταγωνιστής περιβάλλεται από κάποια άλλα πρόσωπα (φιγούρες του οικογενειακού περίγυρου, γυναίκες τις οποίες μοιάζει να αγαπά και έναν στενό φίλο), εκείνο όμως που παραμένει από την αρχή μέχρι το τέλος επί σκηνής είναι το δικό του πρόσωπο – πολλώ δε μάλλον που ακόμα και ο κολλητός φίλος αποδεικνύεται εν κατακλείδι μια φαντασίωση, ένας σωσίας γεννημένος στον πυρακτωμένο του νου, μια διαταραγμένη προβολή του εαυτού του στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον (όσο μπορούμε να προβάλουμε στο μέλλον το οτιδήποτε). Παλεύοντας διαρκώς με τις σκιές, τη φευγαλέα υπόσταση και τα άπιαστα υλικά της τέχνης, ο ήρωας θα βρεθεί πολλές φορές αντιμέτωπος με τη σιωπή (ένα μοτίβο που συναντάμε συχνά στη μυθιστοριογραφία του Σταμάτη), όπως και με άλλα απειλητικά φαντάσματα: με τη μέθη και το αλκοόλ, με επικίνδυνες ασθένειες, με την πιθανότητα απώλειας της συνείδησης κάτω από τις πιο διαφορετικές περιστάσεις, καθώς και με την τυραννική ιδέα της αυτοκτονίας. Πού θα καταλήξει η παρατεταμένη καλλιτεχνική περιδίνηση, που συνιστά για άλλη μια φορά και ένα είδος υπαρξιακής δοκιμασίας; Μα, όπως συμβαίνει κατά κανόνα στα ζητήματα της τέχνης, τίποτε δεν χρειάζεται να οδηγηθεί οπουδήποτε, κανένα συμπέρασμα δεν είναι δυνατόν να επιβληθεί άνωθεν, καμιά προοπτική (θετική ή αρνητική) δεν νοείται να αποκτήσει προτεραιότητα. Ο κόσμος είναι αυτός που είναι, και παρομοίως και η τέχνη. Ο ήρωας δεν θα πεθάνει αλλά και δεν θα λυτρωθεί. Θα παραμείνει μέχρι το τέρμα δέσμιος της επιτακτικής του ανάγκης για έκφραση, όπως και αιχμάλωτος της αδυναμίας του να προχωρήσει και να ολοκληρώσει το έργο του, χωρίς παρ’ όλα αυτά να εγκαταλείψει τη μάχη ή να παραδώσει τα όπλα του σε όσους εχθρούς (φανταστικούς και πραγματικούς) τον περικυκλώνουν. Κι αν όλα αυτά εξαπλώνονται σε μια υπέρ το δέον εκτεταμένη επιφάνεια, με μιαν ανάπτυξη που θα μπορούσε οπωσδήποτε να είναι πυκνότερη, εκείνο που απομένει ως ουσιαστικό αντίκρισμα είναι ο προβληματισμός για το πάθος και το δράμα του καλλιτέχνη.

Τα πάθη της τέχνης

Η τέχνη επανακάμπτει με πανηγυρικό τρόπο στο καινούργιο μυθιστόρημα του Αλέξη Σταμάτη, όπου και αποτελεί το κυρίαρχο θέμα

Περιεχόμενο για συνδρομητές

Τελευταίες Ειδήσεις

Υπερχείλησε ο Ενιπέας: Πλημμύρες στον Δομοκό, διακοπή σιδηροδρομικής συγκοινωνίας Αθηνας-Θεσσαλονίκης

Μπορεί ο Καραγκιόζης να τραγουδήσει Βέρντι;

Αγροτικά μπλόκα: Ποιοι δρόμοι είναι κλειστοί σε όλη τη χώρα

Η Eurovision της μεγάλης φυγής: Γιατί αποχωρούν οι χώρες - τι αλλάζει στην ψηφοφορία

Ο τρυφερά γενναιόδωρος

Αυθόρμητος και ειλικρινής

Μια πολύτροπη παρουσία και στην κριτική

Μανόλης Αναγνωστάκης: Ενας ποιητής της νεότητας που διαβάζεται και ξαναδιαβάζεται

Η Γη της ελιάς: Τι θα δούμε στα επόμενα επεισόδια - Κυριακή 7 με Πέμπτη 11/12

Αγροτικά μπλόκα: Ποιοι δρόμοι είναι κλειστοί σε όλη τη χώρα

Καλώδιο Ελλάδας - Κύπρου: Ανατροπή από τις Βρυξέλλες

ΕΦΕΤ: Ανακαλεί σοκολάτες kinder - Ο λόγος

250.000 για σίτιση σε μια άδεια Φοιτητική Εστία

Ρεάλ Μαδρίτης-Μάντσεστερ Σίτι: Το κορυφαίο ευρωπαϊκό ντέρμπι ζωντανά στο MEGA

Τα απομνημονεύματα Τσίπρα δεν ανέφεραν τις κακές ομοιότητες με Μητσοτάκη

«Orthobros»- Γιατί ο νέοι Αμερικανοί στρέφονται στην Ορθοδοξία;

Σαλαμίνα: Οι τελευταίες κραυγές της 75χρονης πριν την δολοφονία - Νέο ηχητικό

Goodreads: Τα καλύτερα βιβλία του 2025, σύμφωνα με τα μέλη της πλατφόρμας - Η λίστα με τους νικητές

Οι μπίζνες του Ντε Νίρο στην Καραϊβική - Το πολυτελές resort και ο σεφ Νοbu

Τι συμβαίνει στο 24ωρο ενός ελαφιού και μίας αγελάδας;

Αλκηστις Πρωτοψάλτη: «Αληθινός πλούτος δεν είναι να προσθέτεις, αλλά να μάθεις να αφαιρείς»

Νίκη Παπαθεοχάρη: «Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια»

Ειδήσεις

Γνώμες

Νέες Εποχές

ΒΗΜΑgazino

Έντυπη Έκδοση

English Version