Ενα παντοτινό αριστούργημα
Victor Hugo. Οι Αθλιοι (Τόμος A΄) Μετάφραση – Εισαγωγή – Σημειώσεις Ωρίων Αρκομάνης. Εκδόσεις Gutenberg, 2025, σελ. 1359, τιμή 29 ευρώ
Κάποτε ρώτησαν τον Αντρέ Ζιντ να πει ποιος, κατά τη γνώμη του, ήταν ο τελειότερος εκφραστής της γλώσσας στη γαλλική λογοτεχνία, από τις απαρχές της μέχρι τις δικές του μεσοπολεμικές μέρες.
Ο μετέπειτα νομπελίστας συγγραφέας, με έναν τρόπο αρκούντως εκκεντρικό αλλά όχι και τόσο αμφίσημο, απάντησε «δυστυχώς, ο Βικτόρ Ουγκό». Κι αυτή ακριβώς η φράση αποκαλύπτει το απαραγνώριστο, επιβλητικό μέγεθος του δημιουργού.
«Εχω την πεποίθηση ότι αυτό το βιβλίο θα αποτελέσει μία από τις κυριότερες – αν όχι την κυριότερη – κορυφώσεις του έργου μου» ανέφερε ο Ουγκό σε γράμμα προς έναν φίλο του και, αναμφίβολα, ο χρόνος έχει επισφραγίσει τη διαίσθησή του για το μυθιστόρημα Οι Αθλιοι (Les Misérables) που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1862 στο Βέλγιο και, έκτοτε, έχει σημαδέψει την ιστορία των παγκόσμιων γραμμάτων.
Αυτό το παντοτινό αριστούργημα, που αναδύθηκε μέσα από τον ρηξικέλευθο ρομαντισμό του 19ου αιώνα και από τα απροσμέτρητα βάθη μιας ξεχωριστής ευαισθησίας, είναι και πάλι διαθέσιμο στην κλασική σειρά «Orbis Literæ» των εκδόσεων Gutenberg, στην πλήρη εκδοχή του, σε δύο ογκώδεις τόμους, οι οποίοι φτάνουν συνολικά τις 2.700 σελίδες.
Ο χαλκέντερος Ωρίων Αρκομάνης υπογράφει αυτή την καινούργια μετάφραση των Αθλίων, τις εκατοντάδες σημειώσεις και μια σύντομη εισαγωγή (μετά τον επίσης δίτομο Κόμη Μοντεχρίστο του Αλέξανδρου Δουμά, που παρέδωσε το 2020).
Μέσα από έναν ιλιγγιώδες και απαράμιλλο μυθοπλαστικό καμβά για την κοινωνική αδικία, τον ηρωισμό και την αγάπη, μέσα από τις περιπέτειες του Ζαν Βαλζάν, του κατατρεγμένου Γιάννη Αγιάννη (όπως τον απέδωσε ανεξίτηλα στα ελληνικά ο Ισίδωρος Σκυλίτσης), μέσα από ιστορίες που γίνονται Ιστορία και αναβιβάζονται σε έναν σύγχρονο Μύθο, ο Ουγκό μας καλεί σε ένα από τα πλέον συναρπαστικά ταξίδια στην ανθρώπινη συνείδηση. Στη συγκεκριμένη έκδοση υπάρχουν και επτά κεφάλαια (καθαρά στοχαστικού χαρακτήρα) τα οποία ο Ουγκό δεν είχε συμπεριλάβει στην αρχική έκδοση των Αθλίων και δημοσιεύτηκαν στη Γαλλία με τον τίτλο «Τα λουλούδια» μόλις το 2018.
Φεμινισμός τότε και τώρα
Sibilla Aleramo. Μια γυναίκα. Μετάφραση Δήμητρα Δότση. Εκδόσεις Διόπτρα, 2025, σελ. 344, τιμή 14,35 ευρώ
«Δεν πιστεύω ότι δημιούργησα ένα αριστούργημα, πιστεύω όμως ότι παρέδωσα κάτι σημαντικό, μια βαθιά αλήθεια που αφορά ένα από τα πιο σημαντικά ανθρώπινα συναισθήματα, την αγάπη, παραδίδοντάς την έστω και αποσπασματικά στις μελλοντικές γενιές» πρόλαβε να πει σε μια συνέντευξή της η Σιμπίλα Αλεράμο (ψευδώνυμο της Ρίνα Φάτσο, 1876-1960), αναφερόμενη στο πρώτο της βιβλίο, το βιωματικό μυθιστόρημα Μια γυναίκα (Una donna, 1906) που σήμερα θεωρείται έργο-σταθμός της ιταλικής και ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, ένα πρωτοφεμινιστικό κείμενο που εξακολουθεί να διαβάζεται.
Στη γειτονική χώρα, τα τελευταία χρόνια, ιδίως με την ανακίνηση της «αυτομυθοπλασίας» διεθνώς, παρατηρείται μια μεγάλη επιστροφή σε «γυναικείες φωνές» του παρελθόντος, από τη δεκαετία του 1940 ως τη δεκαετία του 1970, οι οποίες είτε πέρασαν απαρατήρητες είτε δεν εκτιμήθηκαν όσο θα έπρεπε (ή όσο τους άξιζε).
Η περίπτωση της «αυτοδίδακτης» Αλεράμο, που μεγάλωσε σε μια μικρή επαρχία και αργότερα ακολούθησε μια περιπετειώδη, ενίοτε θυελλώδη πορεία, είναι μάλλον διαφορετική διότι, αφενός, κατάφερε να τραβήξει ακαριαία την προσοχή στον δικό της καιρό (προκαλώντας από διαφωνίες μέχρι «σκάνδαλα», το Μια γυναίκα μάλιστα μεταφράστηκε τότε σε αρκετές γλώσσες της Ευρώπης) και, αφετέρου, επειδή ενσάρκωσε η Αλεράμο μια μεταιχμιακή συνθήκη, το πέρασμα από τον 19ο στον 20ό αιώνα, σε επίπεδο πολιτικό, κοινωνικό, ηθικό. «Εγώ έχω μπροστά μου το μέλλον, ακόμα κι αν εσείς δεν το πιστεύετε» έγραψε με μια άλλη αφορμή η ίδια, στην ύστερη περίοδο της ζωής της, εκφράζοντας την πίστη της σε τούτο το μυθιστόρημα που αποτελεί, εν πολλοίς, μια μεταμφιεσμένη αυτοβιογραφία.
Σε πολύ νεαρή ηλικία η πρωταγωνίστρια βιάζεται από τον άντρα που εν συνεχεία την παντρεύεται για να την «αποκαταστήσει». Το γεγονός αυτό σημαδεύει και στοιχειώνει την ηρωίδα η οποία, επίσης, εγκαταλείπει τον γιο της. Το Μια γυναίκα είναι μια κλασική ιστορία γραμμένη με ανυπόκριτη απλότητα και λυρισμό, μια ιστορία για τη γυναικεία καταπίεση, την αναζήτηση της ελευθερίας και το τίμημα της μοναξιάς.
Herman Hesse. Σιντάρτα. Μετάφραση Μαρία Αγγελίδου, Αγγελος Αγγελίδης. Εκδόσεις Διόπτρα, 2025, σελ. 200, τιμή 13,30 ευρώ
«Προσπάθησα να θεμελιώσω ό,τι έχουν κοινό όλα τα δόγματα και όλες οι ανθρώπινες μορφές ευσέβειας, ό,τι βρίσκεται υπεράνω εθνικών διαφορών, ό,τι πιστεύουν και τιμούν όλες οι φυλές κι όλα τα άτομα». Με τούτες τις λέξεις περιγράφει ο γερμανός νομπελίστας Χέρμαν Εσε το Σιντάρτα (1922), ένα κλασικό πλέον και δημοφιλέστατο μυθιστόρημα, ένα «ινδικό παραμύθι», όπως το αποκαλούσε επίσης ο ίδιος, για τον νεαρό γιο ενός πλούσιου βραχμάνου που αναζητεί την πνευματική ολοκλήρωση. Νέα έκδοση και μετάφραση.
Χαν Γκανγκ. Λευκό. Μετάφραση Δέσποινα Κανελλοπούλου. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2025, σελ. 176, τιμή 14 ευρώ
Ενα υβριδικό και σπαρακτικό βιβλίο, ένας ποιητικός στοχασμός πάνω στο πένθος και στις αντοχές της ανθρώπινης ψυχής. Σε μια αφήγηση αυτοβιογραφική και κατακερματισμένη, η οποία σχηματίζεται από λευκές εικόνες και πράγματα, η νοτιοκορεάτισσα συγγραφέας, δηλώνοντας ότι «μεγάλωσα μέσα σε αυτή την ιστορία», ζωντανεύει τη μνήμη μιας αδελφής που δεν πρόλαβε να γνωρίσει. Η έκδοση συμπληρώνεται από τη διάλεξη που έδωσε η Χαν Γκανγκ στο πλαίσιο της βράβευσής της, στη Στοκχόλμη, με το Νομπέλ Λογοτεχνίας 2024.
Percival Everett. James. Μετάφραση Μυρσίνη Γκανά. Εκδόσεις Ψυχογιός, 2025, σελ. 352, τιμή 18,80 ευρώ
Αναμφίβολα, ένα από τα βιβλία της χρονιάς στον χώρο της μυθοπλασίας, έχοντας αποσπάσει το Βραβείο Pulitzer 2025 (και έχοντας βρεθεί στους φιναλίστ για το Βραβείο Booker). Ο αφροαμερικανός συγγραφέας Πέρσιβαλ Εβερετ προσφέρει, με το εξόχως διασκεδαστικό μυθιστόρημα Τζέιμς, μια ανατρεπτική και ευφάνταστη απάντηση στις Περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν του Μαρκ Τουέιν, μέσα από τη ματιά του δικού του κεντρικού ήρωα, ενός σκλάβου. Τοποθετημένη στα 1861, η ιστορία αυτή αντηχεί εκπληκτικά στο σήμερα.
Selva Almada. Νεκρά κορίτσια. Μετάφραση. Αγγελική Βασιλάκου. Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2025, σελ. 184, τιμή 14,40 ευρώ
Μετά τα βιβλία Ο άνεμος που σαρώνει και Δεν είναι ποτάμι (φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Booker 2024), το τρίτο έργο της καταξιωμένης λατινοαμερικανής συγγραφέως Σέλβα Αλμάδα που εκδίδεται στα ελληνικά, τα Νεκρά κορίτσια (Chicas muertas, 2014), εστιάζει στην έμφυλη βία. Τρεις γυναικοκτονίες, τρεις έφηβες δολοφονημένες στην επαρχία της Αργεντινής κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, τρεις θάνατοι χωρίς ενόχους. Και μια κοινωνία που προετοιμάζει τα εγκλήματα, μια κοινωνία που καταπιέζει και σιωπά. Συνταρακτικό.
Πρίμο Λέβι. Η ανακωχή. Μετάφραση Αννα Παπασταύρου. Εκδόσεις Πατάκη, 2025, σελ. 336, τιμή 16,60 ευρώ
Νέα μετάφραση και έκδοση για το βιβλίο του Πρίμο Λέβι. Αφηγείται την περιπετειώδη επιστροφή του στην Ιταλία, μετά την εκκένωση του Αουσβιτς, τον Ιανουάριο του 1945. Η Ανακωχή (1963), αποτελώντας τη συνέχεια του εμβληματικού έργου Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (1947), θεωρείται από πολλούς το επίτευγμά του. Μέσα από μια προσωπική καταγραφή, ένα ημερολόγιο ταξιδιού με ορίζοντα την ελευθερία, φιλοτεχνεί, σύμφωνα με τον Ιταλο Καλβίνο, μια «Οδύσσεια της Ευρώπης ανάμεσα στον πόλεμο και στην ειρήνη».
Ανν Ενραϊτ. Ηθοποιός. Μετάφραση. Μαρία Φακίνου. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2025, σελ. 320, τιμή 18 ευρώ
Στο μυθιστόρημα αυτό παρακολουθούμε την ταραχώδη πορεία μιας πρωταγωνίστριας του θεάτρου και του κινηματογράφου μέσα από τα μάτια της κόρης της, μέσα από την προσπάθεια της δεύτερης να κατανοήσει τις κρυμμένες αλήθειες της πρώτης. Η ιρλανδή συγγραφέας, με το κοφτερό και ποιητικό ύφος, διερευνά τα ζητήματα της μητρότητας, της θυγατρικότητας, της συναισθηματικής και σεξουαλικής ενηλικίωσης, της εξουσίας, της βίας και της φήμης στον καμβά μιας περίπλοκης και τρυφερής σχέσης.
Εύα Μπαλταζάρ. Μπόουλντερ, η γυναίκα του βράχου. Μετάφραση Ευρυβιάδης Σοφός. Εκδόσεις Πατάκη, 2025, σελ. 144, τιμή 10,90 ευρώ
Μια μοναχική ηρωίδα εργάζεται ως μαγείρισσα σε εμπορικό πλοίο και ξεμπαρκάρει μόνο όταν ερωτεύεται τη Σάμσα, μια γεωλόγο, με την οποία στήνουν μια κοινή ζωή στο Ρέικιαβικ. Αργότερα προκύπτει η πρόταση να αποκτήσουν παιδί, με τη μέθοδο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και, κάπως έτσι, με την εμπειρία της μητρότητας, αρχίζει η σταδιακή ερωτική αποξένωση. Αγάπη ή ελευθερία; Η Εύα Μπαλταζάρ καταθέτει μια αυθεντική κουίρ ιστορία που βρέθηκε μεταξύ των φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Booker 2023.
Οcean Vuong. O Aυτοκράτορας της Χαράς. Μετάφραση Δημήτρης Μαύρος. Εκδόσεις Gutenberg, 2025, σελ. 591, τιμή 23 ευρώ
Είχε δημιουργήσει προσδοκία ο 36χρονος σήμερα Οσιαν Βουόνγκ με το βιβλίο του Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι. Μόλις κυκλοφόρησε (και στα ελληνικά) το καινούργιο του μυθιστόρημα, όπου περιγράφει μια σπάνια φιλία. Ο Χάι, νεαρός Αμερικανο-βιετναμέζος, ετοιμάζεται να αυτοκτονήσει σε μια γέφυρα όταν τον σταματά μια ηλικιωμένη γυναίκα, από τη Λιθουανία, με τα πρώτα συμπτώματα άνοιας. Τότε η ζωή τους αλλάζει, γίνονται αχώριστοι. Ενα συγκινητικό μυθιστόρημα για την οικογένεια που επιλέγουμε και τις κρίσιμες δεύτερες ευκαιρίες.
Chris Kraus. I love dick. Μετάφραση. Μαρία Φακίνου. Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2025, σελ. 344, τιμή 16,43 ευρώ
Στο επίκεντρο αυτού του πολυσυζητημένου μυθιστορήματος βρίσκεται η αποπλάνηση που επιχειρεί η Κρις Κράους, μια αποτυχημένη κινηματογραφίστρια που σαρανταρίζει, με τη βοήθεια μάλιστα του συζύγου της. Ποιος είναι ο στόχος; Ο άντρας που έχει ερωτευτεί παράφορα εκείνη, ο Ντικ, γνωστός θεωρητικός και κριτικός της τέχνης. Το βιβλίο αυτό, που χαρακτηρίστηκε και «μανιφέστο μιας νέου τύπου φεμινίστριας» εκδόθηκε το 1997 αλλά, στη δεκαετία του 2010 πια, αποκορυφώθηκε η επίδρασή του. Εχει προσελκύσει και θαυμασμό και απόρριψη.
Javier Santiso. Χορευτικό ντουέτο. Μετάφραση Σαπφώ Διαμάντη. Εκδόσεις Ευρυδίκη, 2025, σελ. 248, τιμή 12 ευρώ
Η Τζόζεφιν διαπιστώνει ότι η ύπαρξή της είναι περίκλειστη, ότι ζει στη σκιά ενός άντρα που για χάρη του θυσίασε τα πάντα, ενός εραστή που δεν έπαψε να απομακρύνεται. Το μυθιστόρημα είναι ένα πορτρέτο του αμερικανού ζωγράφου Εντουαρντ Χόπερ μέσα από το βλέμμα της συζύγου του, η οποία ήταν επίσης καλλιτέχνιδα. Η υπέροχη και σκληρή συνύπαρξη ενός ζευγαριού περιγράφεται με μια γλώσσα ανάμεσα στο φως και στη σκιά, αποδίδοντας τα βάθη και την αμφισημία των αισθημάτων.
