«Χαρακτηριστικό της λογοτεχνίας είναι η ικανότητά της να υπερβαίνει τα εμπόδια του χρόνου, του τόπου και των πολιτισμών, τους τεχνητούς διαχωρισμούς, δίνοντας στις ιστορίες ανθρώπων που ζουν σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο παγκόσμια διάσταση, κι αυτό γιατί σε όλες τις ιστορίες κυριαρχούν τα συναισθήματα, που έχουν οικουμενική απήχηση. Ολοι αντιλαμβανόμαστε την αγάπη, το μίσος, τον θυμό, τη ζήλια. Δείτε πώς ταυτιζόμαστε και συγκινούμαστε με κάποιες από τις συναισθηματικές καταστάσεις του Αχιλλέα στην Ιλιάδα ή του Οδυσσέα στην Οδύσσεια, παρότι έρχονται από κόσμους μακρινούς…» σχολιάζει, ένα απομεσήμερο του Ιουνίου στην Αθήνα, σε μια σκιερή ταράτσα, ο 46χρονος Μαδριλένος Σέρχιο ντελ Μολίνο.
Κάπως έτσι συμβαίνει με την ιστορία που συνδέεται με την ιδιαίτερη κοινωνία που παρουσιάζει το μυθιστόρημά του Οι Γερμανοί (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου, εκδ. Ικαρος) που μόλις κυκλοφόρησε, μια κοινότητα 627 γερμανών αποίκων του Καμερούν που φτάνουν το 1916 με δύο πλοία στην Ισπανία.
Sergio del Molino Οι Γερμανοί. Μετάφραση Μαρία Παλαιολόγου.Εκδόσεις Ικαρος, 2025, σελ. 578, τιμή 18,80 ευρώ
Οταν οι Σύμμαχοι κατέκτησαν την αποικία, εκείνοι προτίμησαν να παραδοθούν στις ισπανικές αρχές της Γουινέας και να καταφύγουν στην ουδέτερη Ισπανία. Η ιστορία του θύλακα των «Γερμανών του Καμερούν» στη Σαραγόσα ξεπερνά τις γεωγραφικές και ιστορικές συντεταγμένες της και γίνεται μια ιστορία για τις οικογενειακές σχέσεις, τις αμαρτίες των προγόνων που παιδεύουν τα τέκνα, και την ατομική στάση απέναντι σε κρίσιμες επιλογές.
«Το ανοίκειο αλφάβητο»
Είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του στα ελληνικά, αλλά το πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα, όπου βρέθηκε προσκεκλημένος του εφετινού ιβηροαμερικανικού 17ου Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία Εν Αθήναις). Ξαφνιάζομαι λίγο. Τον ρωτώ για τις εντυπώσεις του από τη χώρα μας.
«Εδώ συνειδητοποίησα, σε ένα δείπνο χθες με τον Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες, πόσο πολλές λέξεις του ισπανικού λεξιλογίου έχουν ελληνική ρίζα. Συγκινηθήκαμε κι οι δυο πάρα πολύ με αυτό» απαντά και αντιγυρίζει: «Οπωσδήποτε θεωρώ τιμή τη μετάφραση βιβλίου μου σε οποιαδήποτε γλώσσα, αλλά βλέποντας τις ελληνικές εκδόσεις, τυπωμένες στο ανοίκειο ελληνικό αλφάβητο, καταλαβαίνω με έναν τρόπο σχεδόν χειροπιαστό ότι το μυθιστόρημά μου έχει μεταφερθεί σε μια άλλη γλώσσα, πράγμα που με κάνει να αναρωτιέμαι πώς ανταποκρίνονται σ’ αυτό οι έλληνες αναγνώστες».
Το προηγούμενο μυθιστόρημά του, το Δέρμα (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου, εκδ. Ικαρος, 2021), με θέμα τη νόσο της ψωρίασης – ένα θέμα πολύ προσωπικό, όπως εξομολογείται –, είχε ευνοϊκή υποδοχή από το ελληνικό κοινό.
Ετούτο στριφογυρίζει στο θέμα της συμμετοχής ή της ευθύνης των Γερμανών του Καμερούν και της Ισπανίας του Φράνκο στην άνοδο του γερμανικού ναζισμού. Αφηγητές δύο αδέλφια, η Εύα και ο Φέδε Σούστερ, γόνοι μιας καλοβαλμένης οικογένειας αλλαντοποιών στη Σαραγόσα, που κηδεύουν τον αδελφό τους Γκάμπι, η Μπέρτα, παιδική φίλη του τελευταίου, και ένας ισραηλινός επιχειρηματίας, ο Ζιβ, σε ρόλο σκοτεινό.
Σε κάποιο σημείο ο τελευταίος κάνει λόγο για τους Ισραηλινούς που ήθελαν να δείξουν στον κόσμο πως «δεν ήταν λιπόψυχα θύματα υπό την αιγίδα του ΟΗΕ σε ένα κομμάτι ερήμου τριγυρισμένο από Αραβες, αλλά πως μπορούσαν να τιμωρήσουν τους θύτες τους».
Γερμανία και Ισραήλ, τότε και τώρα
Η επικαιρότητα που μας κυκλώνει επιτακτικά στέλνει γρήγορα την κουβέντα μας στον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας και στη στάση της Γερμανίας. «Η Γερμανία έχει ένα ηθικό δίλημμα, παραλύει μπροστά στο Ισραήλ και φρενάρει οποιαδήποτε κίνηση για να απομονωθεί το Ισραήλ» υποστηρίζει ο Ντελ Μολίνο.
«Δεν έχουμε δώσει συγχωροχάρτι όλες οι χώρες στο Ισραήλ, μάλιστα στις ΗΠΑ υπάρχει τεράστια αντίδραση απέναντι στη συμπεριφορά του Ισραήλ στη Γάζα, μπορεί να μην εισέρχεται στην κεντρική πολιτική σκηνή, αλλά υπάρχει. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, παρότι υπάρχουν χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία που εκφράζουν την αντίθεσή τους, είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί συλλογικά το Ισραήλ λόγω της Γερμανίας. Το γερμανικό κράτος, οι Γερμανοί έχουν μια αδυναμία να αντιμετωπίσουν το παρελθόν τους και να συμφιλιωθούν με αυτό, μπλοκάροντας, εκτιμώ, τη διαδικασία μια πιο δραστικής καταγγελίας του Ισραήλ από την Ευρωπαϊκή Ενωση».
Η ενοχή – γνωστή ή ανεπίγνωστη – που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά βρίσκεται στο κέντρο του μυθιστορήματός του. Είναι η ενοχή για το Ολοκαύτωμα που δημιουργεί αυτό το ηθικό μπλοκάρισμα στη Γερμανία;
«Δεν είναι η ενοχή ο μοναδικός λόγος» απαντά ο Ντελ Μολίνο. «Ο βασικότερος λόγος είναι ότι το Ισραήλ είναι ένα κράτος που έχει ιδρυθεί από γερμανούς διανοούμενους και φιλοσόφους. Η δίκη του Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ συνιστά χαρακτηριστικό τεκμήριο. Τα μέλη του δικαστηρίου είχαν γεννηθεί στη Γερμανία και μιλούσαν όλοι γερμανικά και πολλές φορές το προεδρείο δυσανασχετούσε κατά τη μετάφραση των γερμανικών καταθέσεων στα εβραϊκά γιατί γνώριζαν γερμανικά, καταλάβαιναν όσα λέγονταν και απαντούσαν προτού ολοκληρωθεί η διερμηνεία.
Είναι μια ιστορική πραγματικότητα και ένα στοιχείο που δείχνει ότι το ισραηλινό κράτος ιδρύθηκε από γερμανικής προέλευσης Εβραίους και γι’ αυτό η Γερμανία δυσκολεύεται να αντιπαρατεθεί αυτή τη στιγμή με το Ισραήλ. Θα ήταν, κατά έναν τρόπο, σαν να στρεφόταν ενάντια στον ίδιο της τον εαυτό».
«Ο θάνατος αποτελεί κεντρικό θέμα σε όλα μου τα βιβλία. Τον προσεγγίζω όμως όχι ως κάτι τραγικό αλλά με μια σχετική ελαφρότητα, με φυσικότητα. Ο σημερινός κόσμος είναι πολύ τεχνοκρατικός, έχουμε απομακρυνθεί από τις ασθένειες και τον θάνατο, είναι καταστάσεις που προτιμούμε να μη βλέπουμε»
Ο σκελετωμένος καβαλάρης
Ο θάνατος στον πόλεμο και στην ειρήνη κυκλοφορεί στο μυθιστόρημα ως σκελετωμένος καβαλάρης, με μουσική υπόκρουση ένα λιντ του Σούμπερτ. Η αφήγηση αρχίζει και τελειώνει με μια κηδεία, στο σκηνικό ενός κοιμητηρίου που αποτελεί σημείο αναφοράς και στοιχείο ταυτότητας αυτής της ιδιαίτερης γερμανικής κοινότητας. Ο θάνατος, είτε ως έγκλημα πολέμου είτε ως κοινή ανθρώπινη συνθήκη, φαίνεται να απασχολεί ιδιαίτερα τον συγγραφέα.
«Πράγματι, ο θάνατος αποτελεί κεντρικό θέμα σε όλα μου τα βιβλία» εξηγεί ο Ντελ Μολίνο. «Τον προσεγγίζω όμως όχι ως κάτι τραγικό αλλά με μια σχετική ελαφρότητα, με φυσικότητα. Ο σημερινός κόσμος είναι πολύ τεχνοκρατικός, έχουμε απομακρυνθεί από τις ασθένειες και τον θάνατο, είναι καταστάσεις που προτιμούμε να μη βλέπουμε. Οι κοινωνίες του παρελθόντος μιλούσαν για τον θάνατο με μεγαλύτερη ευκολία, τώρα υπάρχει μια αποστροφή, μια δυσκολία να μιλήσουμε για την εμπειρία του θανάτου. Ακριβώς εδώ η λογοτεχνία προσφέρει έναν τρόπο να επιστρέψουμε και να αντιμετωπίσουμε τον θάνατο όπως οποιοδήποτε άλλο θέμα, χωρίς να αφαιρούμε την τραγικότητά του».
Λογοτεχνία και δημοσιογραφία
Η ιστορία του εκτυλίσσεται μέσα από τις πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις τεσσάρων χαρακτήρων, σε μια δομή που του την υπαγόρευσε η μουσική. «Ηθελα να γράψω κάτι σαν ένα μουσικό κομμάτι για τέσσερα χέρια, κι έτσι χρησιμοποίησα τέσσερις φωνές» λέει. Παραγωγικότατος συγγραφέας, έχει εκδώσει από το 2009 οκτώ μυθιστορήματα και έξι τόμους δοκιμίων. Ξεκίνησε τη συγγραφική καριέρα του ως δημοσιογράφος, πράγμα που έχει επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τα πράγματα.
«Κάθε συγγραφέας έρχεται από έναν κόσμο τον οποίο ενσωματώνει στη γραφή του. Εγώ έρχομαι από τη δημοσιογραφία, συνεπώς κοιτώ τα πράγματα ως μάρτυρας, ως παρατηρητής. Η περιέργεια που έχω για όσα συμβαίνουν στον πραγματικό κόσμο αλλά και στους μυθοπλαστικούς κόσμους που συνθέτω ξετυλίγεται με συγκεκριμένη μέθοδο, και τα εφόδια για την άσκησή της τα οφείλω στη δημοσιογραφία».
Σήμερα δεν κάνει ρεπορτάζ ή αρθρογραφία, συνεργάζεται με το ραδιόφωνο και με εφημερίδες μέσα από μια στήλη λογοτεχνικού χαρακτήρα. «Κάποτε ενστάλαζα λογοτεχνία στη δημοσιογραφία», λέει, «τώρα ενσταλάζω δημοσιογραφία στη λογοτεχνία».
Η συνέντευξη έγινε στα ισπανικά. Ευχαριστούμε τη μεταφράστρια Τίνα Τερζιώτη και τον υπεύθυνο επικοινωνίας του ΛΕΑΜιγκέλ Σαμοθράκη για τη συνδρομή τους στη διερμηνεία.
