Ενώ η καινοτομία είναι ένας όρος με τον οποίο όλες οι επιχειρήσεις θα ήθελαν να αυτοπροσδιορίζονται, είναι πολύ περιορισμένος ο αριθμός των εταιρειών που εμπλέκονται σήμερα σε αυτό που ονομάζουμε οικοσύστημα καινοτομίας.
Το οικοσύστημα καινοτομίας είναι ένα δίκτυο οργανισμών, επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων, Πανεπιστημίων, κυβερνητικών φορέων και επενδυτών που συνεργάζονται για να προωθήσουν την καινοτομία. Ο στόχος του είναι να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που υποστηρίζει τη γέννηση, ανάπτυξη και εφαρμογή νέων ιδεών, τεχνολογιών και επιχειρηματικών μοντέλων.
Ενα επιτυχημένο οικοσύστημα καινοτομίας, όπως αυτά που συναντώνται στη Silicon Valley, στη Σουηδία ή στο Ισραήλ, αποτελεί κινητήριο δύναμη για την ανάπτυξη μιας χώρας και την προσαρμογή της στις σύγχρονες τεχνολογικές και επιχειρηματικές προκλήσεις, καθώς:
Προωθεί τη συνεργασία και μειώνει τα εμπόδια για νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.
Επιταχύνει τη μεταφορά γνώσης από την έρευνα στην αγορά.
Αυξάνει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και της εθνικής οικονομίας.
Προσελκύει επενδύσεις και δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας.
Το ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας διαγράφει μία δυναμική πορεία κατά τα τελευταία χρόνια, με επενδύσεις σε ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις που ξεπέρασαν το 1 δισεκατομμύριο ευρώ το 2024, με έναν αυξανόμενο αριθμό ταμείων επιχειρηματικών συμμετοχών, με πληθώρα διοργανώσεων που προσελκύουν διεθνές επενδυτικό κοινό και ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων, όπως το Doers Summit που διεξήχθη αρχές Φεβρουαρίου, το Panathenea που προγραμματίζεται για 8-9 Μαΐου, ή το Tech Tour South East κ.λπ.
Πολυεθνικές εταιρείες, όπως η Pfizer, η Microsoft και η Amazon, έχουν επενδύσει στην ίδρυση κέντρων έρευνας και ανάπτυξης στην Ελλάδα, ενισχύοντας το τοπικό οικοσύστημα καινοτομίας και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Αλλες επιχειρήσεις, όπως η Νestle με το πρόγραμμα Ignite Ideas, ή ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών με το πρόγραμμα Digital Gate, έχουν εμπλακεί ενεργά σε προγράμματα Ανοικτής Καινοτομίας, δηλαδή προγράμματα που συνδέουν εδραιωμένες επιχειρήσεις με νεοφυείς για την παραγωγή από κοινού καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών.
Παρ’ όλα αυτά, η πλειοψηφία των εδραιωμένων επιχειρήσεων, μεγαλύτερων ή μικρότερων, απέχουν ακόμη από το οικοσύστημα καινοτομίας και αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια στο να καινοτομήσουν στο σύγχρονο περιβάλλον και σε σύγκριση με το τι συμβαίνει σε άλλες χώρες.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Καινοτομίας (Global Innovation Index) του 2024, η Σουηδία κατατάσσεται στη 2η θέση παγκοσμίως, διατηρώντας σταθερά υψηλή θέση τα τελευταία χρόνια, τη στιγμή που στον ίδιο δείκτη για το 2024 η Ελλάδα βρίσκεται στην 45η θέση μεταξύ 133 χωρών, σημειώνοντας μικρή υποχώρηση σε σχέση με την 42η θέση που κατείχε το 2023.
Η καινοτομία για μια επιχείρηση σημαίνει την ικανότητα να δημιουργεί νέες ιδέες, προϊόντα, υπηρεσίες ή διαδικασίες που της δίνουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και προσφέρουν αξία στους πελάτες της. Δεν αφορά μόνο την τεχνολογία, αλλά και νέους τρόπους λειτουργίας, μάρκετινγκ, διαχείρισης και εξυπηρέτησης πελατών.
Μέσα από τη συμμετοχή της στο οικοσύστημα καινοτομίας, μία επιχείρηση μπορεί να ξεπεράσει τα βασικά εμπόδια στην ανάπτυξη καινοτομίας και να επιταχύνει τον ρυθμό ανάπτυξης καινοτομίας, μέσα από:
Συνεργασίες με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα για την αξιοποίηση πρωτοποριακών ερευνών.
Συμμετοχή σε clusters και hubs και προγράμματα proof-of-concept για τη δυνατότητα ταχείας ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών σε προϊόντα και υπηρεσίες.
Δημιουργία στρατηγικών συνεργασιών με startups και άλλες επιχειρήσεις για επίτευξη από κοινού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.
Ευκαιρίες για σύμπραξη με πολυεθνικές εταιρείες ή επενδυτές.
Πρόσβαση ή συνεπένδυση με ταμεία επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital funds) για επέκταση στη διεθνή αγορά.
Επιπλέον, μέσα από την επαφή αυτή καλλιεργείται μία κουλτούρα καινοτομίας που ενθαρρύνει τους εργαζόμενους να προτείνουν νέες ιδέες, δίνεται χώρος για πειραματισμό και αποδοχή της αποτυχίας ως μέρος της διαδικασίας, διευρύνονται οι ορίζοντες και αναπτύσσονται ομάδες καινοτομίας μέσα και γύρω από την επιχείρηση.
Τα Πανεπιστήμια μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σε ένα οικοσύστημα καινοτομίας, λειτουργώντας ως κόμβοι που φέρνουν κοντά τους εμπλεκόμενους φορείς και διευκολύνουν την αλληλεπίδραση και τη δικτύωση. Ο ρόλος τους δεν περιορίζεται στο να εκπαιδεύσουν προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές σε σύγχρονα αντικείμενα και να τους φέρουν σε επαφή με την αγορά, ούτε μόνο στο να προάγουν την καινοτομία και την έρευνα μέσα από το ερευνητικό τους δυναμικό.
Πολύ περισσότερο, το σύγχρονο Πανεπιστήμιο καλείται να υποστηρίξει ενεργά την ανάπτυξη του τρόπου σκέψης και των κατάλληλων δεξιοτήτων, να υποστηρίξει τη δημιουργία ομάδων και να λειτουργήσει ως θερμοκοιτίδα για την ανάπτυξη της καινοτομίας.
Ενδεικτικό τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το Κέντρο Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας ACEin του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, που έχει ξεχωρίσει στο ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας, έχοντας διοργανώσει πολλαπλά προγράμματα ανοικτής καινοτομίας, έχοντας υποστηρίξει για δέκα χρόνια τώρα την ίδρυση και ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων μέσα από συνεχείς κύκλους επιχειρηματικής επιτάχυνσης και διαγωνισμούς καινοτομίας, αλλά και έχοντας υποστηρίξει ενεργά την εκπαίδευση πλήθους φοιτητών και μαθητών λυκείου στην ανάπτυξη κουλτούρας καινοτομίας και επιχειρηματικών δεξιοτήτων μέσα από πρακτική εφαρμογή.
Τα Πανεπιστήμια μπορούν περαιτέρω να συμβάλουν στο να επεκταθεί και να εδραιωθεί η διασύνδεση των νεοφυών επιχειρήσεων και του οικοσυστήματος καινοτομίας με τον χώρο και τα στελέχη των εδραιωμένων επιχειρήσεων, τόσο μέσα από στοχευμένες δράσεις αλλά και κινητοποιώντας τα δίκτυα των αποφοίτων τους.
Με τον τρόπο αυτόν μπορούν να συνεισφέρουν στην ώσμωση και ανταλλαγή ιδεών, στην περαιτέρω ανάπτυξη κουλτούρας καινοτομίας και στον σχεδιασμό και συνδημιουργία καινοτόμων λύσεων, τόσο για την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος σε διεθνές επίπεδο όσο κυρίως για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και των προκλήσεων της σύγχρονης εποχής.
Η κυρία Κατερίνα Πραματάρη είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του ΟΠΑ,
Partner Uni.Fund.
