Ο Νίκος Τσατσακλάς φέτος συμπληρώνει 74 χρόνια ζωής. Αλλά δεν είναι αυτό που έχει κανείς στο νου του ως τυπικό 70αρη.
Αυτή την Κυριακή για παράδειγμα θα σταθεί για 28η φορά πίσω από τη γραμμή εκκίνησης του Αυθεντικού Μαραθωνίου της Αθήνας για ακολουθήσει την περίφημη μπλε γραμμή των 42.195 μέτρων στην ιστορική και γεμάτη συμβολισμούς διαδρομή προς το Καλλιμάρμαρο. Μια πορεία που για εκείνον ολοκληρώνεται κάθε φορά με δάκρυα συγκίνησης, χαράς αλλά και λύτρωσης.
Ο ακαταπόνητος από το χρόνο και ακατάβλητος από τις δυσκολίες της ζωής δρομέας πιθανότατα δε θα είχε ανακαλύψει ποτέ το τρέξιμο, δεν θα είχε τρέξει στους μαραθωνίους της Νέας Υόρκης και του Σίδνεϊ, ούτε θα είχε 47 τερματισμούς μαραθωνίου στο παλμαρέ του, εάν δεν είχε βγει πρόωρα στη σύνταξη. Και δε θα είχε βγει από νωρίς στη σύνταξη εάν δεν αντιμετώπιζε εκ γενετής ένα σοβαρό πρόβλημα όρασης, το οποίο τα τελευταία χρόνια του έχει στερήσει κάθε οπτική επαφή με τον απτό κόσμο.
Όμως ο Νίκος Τσατσακλάς δεν πιστεύει ότι το πιο σημαντικό στοιχείο που πρέπει να γνωρίζουμε για εκείνον είναι η τυφλότητά του. Αλλά το πείσμα, η ανθεκτικότητα στις αντιξοότητες, η δύναμη όχι μόνο να ανταπεξέρχεσαι στην ζωή ως παρατηρητής αλλά να την απολαμβάνεις ως συμμέτοχος. Να την ζεις.
Διανύοντας τα τελευταία μέτρα της διαδρομής στο μαραθώνιο του 2021
Για τον Τσατσακλά ο μαραθώνιος – ειδικά αυτός της Αθήνας- είναι μια γιορτή. Έχει τη χαρά της συμμετοχής, τα λόγια υποστήριξης των εθελοντών, τις κουβέντες με τους δρομείς που τον συνοδεύουν κάθε χρόνο, όπως την Γεωργία Λαμπροπούλου και τον γιο της Θεοδόση, μαζί με τους οποίους θα τρέξει και φέτος, συνδεδεμένοι με ένα σχοινάκι 30 εκατοστών.
Αλλά και τον Γιώργο Καραθανάση που παρέα έχουν διανύσει αναρίθμητα χιλιόμετρα, τον Αντώνη, την Αναστασία, την Έλλη, την Νιόβη, τον γιο του τον Παναγιώτη. Όλους αυτούς (και πολλούς ακόμα) κατά καιρούς συνοδοποιπόρους του που ζητά ευγενικά να ευχαριστήσει μέσα από αυτή τη συνέντευξη.
Η μυθιστορηματική ιστορία της ζωής του, η οποία έχει ως κομβικό σταθμό τη συμμετοχή στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, ξεκινά από την Κω. Το νησί του Ασκληπιού και του Ιπποκράτη. Στην περίπτωσή του ο τόπος που τον γέννησε είχε προφανώς καταλυτική επιρροή πάνω του, αφού ο λόγος του αλλά και ο τρόπος που επέλεξε να βλέπει την ζωή είναι αναντίρρητα ιαματικός.
Κύριε Τσατσακλά, μιλήστε μου για τη διαδρομή σας από τη γενέτειρά σας, την Κω στην Αθήνα.
Μεγάλωσα στην Κω, στο χωριό Αντιμάχεια. Έζησα εκεί μέχρι τα εννιά μου χρόνια. Πήγα δύο χρόνια σχολείο εκεί, αλλά δυσκολευόμουν γιατί είχα πρόβλημα με την όρασή μου και δεν μπορούσα να βλέπω ούτε τον πίνακα. Ήρθα λοιπόν στην Αθήνα και γράφτηκα στο ειδικό σχολείο στην Καλλιθέα, στον Οίκο Τυφλών. Εκεί τελείωσα το Δημοτικό και πήγα δύο τάξεις στο Γυμνάσιο. Αργότερα συνέχισα στο νυχτερινό σχολείο και κατόπιν φοίτησα στο Πολιτικό Τμήμα της Νομικής. Παντρεύτηκα, απέκτησα δύο παιδιά και εργάστηκα για 22 χρόνια.
Και το τρέξιμο πώς μπήκε στην ζωή σας;
Δούλευα στο τηλεφωνικό κέντρο των ΕΛΤΑ, όμως λόγω του προβλήματος με την όραση πήρα αρκετά νωρίς σύνταξη. Όταν σταμάτησα να εργάζομαι, αναζητούσα κάτι να με γεμίζει και να με εκτονώνει. Έτσι βρήκα το τρέξιμο. Ξεκίνησα το 1996 τρέχοντας 100 και 200 μέτρα, τα οποία σιγά σιγά έγιναν 5 και 10 χιλιόμετρα.
«Το τρέξιμο είναι το χάπι μου — όταν στεναχωριέμαι, τρέχω και μέσα σε μισή ώρα είμαι καλά. Το τρέξιμο σε κάνει καλύτερο άνθρωπο».
Κάναμε τότε προπονήσεις στο παλιό στάδιο Καραϊσκάκης, πάντα μαζί με τον συνοδό μου, τον Γιώργο Καραθανάση. Το 1998 έλαβα πρόσκληση να τρέξω στη Νέα Υόρκη. Εκεί έτρεξα τον πρώτο μου μαραθώνιο. Τερματίσαμε σε 4 ώρες και 23 λεπτά.
Ακούγεται σημαδιακή αυτή η πρώτη εμπειρία μαραθωνίου.
Ναι, ήταν μοναδική. Και να φανταστείτε προηγουμένως δεν είχα τρέξει παραπάνω από 15 χιλιόμετρα. Τρέξαμε από το Μπρούκλιν ως το Σέντραλ Παρκ. Με το που τερματίσαμε είπα “θα το ξανακάνω”. Όμως έμεινα δυο χρόνια εκτός λόγω ενός μικροτραυματισμού που είχα στο πόδι.
Και φτάνουμε στο 2001. Τότε μου μπήκε η ιδέα να τρέξω στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Υπήρχε όμως ένα πρόβλημα. Το όριο πρόκρισης στον μαραθώνιο ήταν οι 3 ώρες και 40 λεπτά. Ο δικός μου χρόνος τότε ήταν στις 4 ώρες και 23 λεπτά.
Στον πρώτο του Μαραθώνιο στη Νέα Υόρκη το 1998
Και πώς το καταφέρατε;
Πήρα προπονητή, προπονήθηκα σκληρά και ξεκίνησα να κατεβάζω το χρόνο μου. Το θυμάμαι. Το 2002 είχα φτάσει στις 3 ώρες και 57 λεπτά, το 2003 στις 3 ώρες και 50 λεπτά. Μου έλειπαν όμως άλλα 10 λεπτά. Τελικά πιάσαμε το όριο στο μαραθώνιο της Κρήτης, στο Ηράκλειο το Μάρτιο του 2004. Τερματίσαμε σε 3 ώρες και 39 λεπτά.
Τον αγώνα στους Παραολυμπιακούς τον θυμάστε;
Εννοείται. Ήταν στις 26 Σεπτεμβρίου του 2004. Για μένα αυτός ο τερματισμός μαζί με εκείνον στο Ηράκλειο είναι οι δύο καλύτεροι της ζωής μου. Τερμάτισα 11ος στη συνολική κατάταξη και πρώτος από τους Έλληνες δρομείς με χρόνο 3 ώρες, 44 λεπτά και 39 δευτερόλεπτα. Ανατριχιάζω και δακρύζω όταν σκέφτομαι πώς φτάναμε στο Καλλιμάρμαρο. Είναι ιερός τόπος.
Το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η όρασή σας έχει επιδεινωθεί έχει αλλάξει τη σχέση σας με το τρέξιμο;
Ναι, την έχει αλλάξει. Παλιότερα έβλεπα λίγο, μπορούσα να διακρίνω πράγματα και άρα να προπονούμαι και μόνος. Πλέον τρέχω μόνο με συνοδό. Ψυχολογικά μου στοίχισε που έχασα εντελώς την όρασή μου, αλλά το παλεύω.
«Κάπου στο 20ο χιλιόμετρο λες “δεν ξανάρχομαι”. Αλλά όταν πια πλησιάζεις στο Καλλιμάρμαρο, λες “του χρόνου πάλι εδώ θα είμαι”».
Τη διαδρομή του Μαραθωνίου της Αθήνας την ξέρω απ’ έξω, με τις ανηφόρες και τις κατηφόρες της. Φέτος θα είναι η 28η φορά που θα τρέξω την κλασική διαδρομή, η οποία είναι από τις δυσκολότερες στον κόσμο. Ειδικά από το 18ο ως το 31ο χιλιόμετρο είναι στιγμές που λες “βοήθα Παναγιά”.
Μιλήστε μου για τη σχέση με το συνοδό σας.
Είναι μια σχέση εμπιστοσύνης. Πρέπει να ταιριάζουμε στο βήμα, στο ρυθμό, να συνεννοούμαστε. Τα τελευταία χρόνια τρέχω με τη Γεωργία Λαμπροπούλου, μια εξαιρετική δρομέα και πλέον φίλη. Είχαμε τρέξει μαζί ακόμα και τον virtual μαραθώνιο το 2020, όταν δεν πραγματοποιήθηκε ο αγώνας λόγω της πανδημίας. Κάναμε 26 γύρους γύρω από το Πεδίον του Άρεως.
Φέτος θα κάνουμε τη διαδρομή μαζί και με τον γιο της τον Θεοδόση. Ο συνοδός πρέπει πάντα να προηγείται ελάχιστα στη διάρκεια του αγώνα, εκτός από τη γραμμή του τερματισμού την οποία πρέπει να περάσω εγώ πρώτος, για να μην υπάρξει ακύρωση.
Με συνοδό την Γεωργία Λαμπροπούλου θα διανύσουν και τη φετινή διαδρομή από το Μαραθώνα στην Αθήνα
Συζητάτε στη διάρκεια της διαδρομής;
Ναι, συνέχεια. Μιλάμε για τα πάντα εκτός από το τρέξιμο.
Τι είναι αυτό που σας ελκύει και σας συγκινεί στον Μαραθώνιο;
Η συμμετοχή. Το να είσαι μέσα σε αυτή τη γιορτή, ανάμεσα σε χιλιάδες ανθρώπους, να σου λένε «μπράβο», να παίρνεις ενέργεια από τους εθελοντές. Είναι φοβερό. Από το 2001 που ξεκίνησα μέχρι σήμερα, έχω δει τον Μαραθώνιο να μεγαλώνει απίστευτα. Οι εθελοντές, ειδικά, είναι συγκλονιστικοί — σου δίνουν κουράγιο, ακούς να σε ενθαρρύνουν κι αυτό έχει την αξία του.
«Η αναπηρία υπάρχει στο μυαλό, όχι στο σώμα. Δεν κάθομαι να κλαίω για το πρόβλημά μου. Δεν είμαι αναίσθητος, αλλά το αντιμετωπίζω».
Συνήθως πώς διαχειρίζεστε τον αγώνα;
Πάντα ξεκινάω αργά, για να ζεσταθεί το σώμα. Πίνω νερό σε κάθε σταθμό. Από το 20ο χιλιόμετρο και μετά αρχίζει η κούραση, ειδικά στις ανηφόρες στο Πικέρμι. Εκεί λες «δεν ξανάρχομαι». Αλλά, όταν μπαίνεις στη Μεσογείων, παίρνεις δύναμη. Και όταν πια πλησιάζεις στο Καλλιμάρμαρο, λες «του χρόνου πάλι εδώ θα είμαι».
Έχετε εγκαταλείψει ποτέ αγώνα;
Ποτέ! Ούτε μαραθώνιο, ούτε μικρότερο αγώνα.
Μετά τον τερματισμό του μαραθωνίου δρόμου στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του 2004
Έστω ότι σας συναντήσει κάποιος την Κυριακή μετά τον τερματισμό και σας ρωτήσει γιατί τρέχετε. Τι του λέτε;
Για την ποιότητα ζωής. Για το ευ ζην. Ή για να το πούμε απλά, για να έχω καλά γεράματα. Είμαι 74 ετών, δεν παίρνω φάρμακα και οι εξετάσεις μου είναι εξαιρετικές. Το τρέξιμο είναι το χάπι μου — όταν στεναχωριέμαι, τρέχω και μέσα σε μισή ώρα είμαι καλά. Το τρέξιμο σε κάνει καλύτερο άνθρωπο.
Πολλοί διαβάζοντας την ιστορία σας θα αναρωτηθούν πού βρίσκετε το κουράγιο.
Το κουράγιο είναι μέσα μας. Η αναπηρία υπάρχει στο μυαλό, όχι στο σώμα. Δεν κάθομαι να κλαίω για το πρόβλημά μου. Δεν είμαι αναίσθητος, αλλά το αντιμετωπίζω.
Θα σταματούσατε ποτέ το τρέξιμο;
Όσο με κρατάνε τα πόδια μου, όχι. Όσο με πηγαίνει, θα πηγαίνω.
