Δύναται να ανθίσει το βέβηλο άνθος του χιούμορ σε μια γη όπου πλεονάζει εκτός από πετρέλαιο κάθε είδους κυβερνητική βαναυσότητα; Σε αυτό το τόσο προφανές ερώτημα κλήθηκε να απαντήσει το παρθενικό Φεστιβάλ Κωμωδίας του Ριάντ, το οποίο συγκέντρωσε μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του παγκόσμιου stand up comedy (Τζιμ Τζέφρις, Ντέιβ Σαπέλ, Μπιλ Μπαρ, Πιτ Ντέιβιντσον, Louis C.K.).
Όπως αναμενόταν το όλο εγχείρημα προκάλεσε αντιδράσεις, καθώς πολλοί το είδαν ως μια μορφή «culture-washing», τουτέστιν μια κατάφωρη απόπειρα του απολυταρχικού σαουδαραβικού καθεστώτος να ευπρεπίσει τη διεθνή εικόνα του, την οποία αμαυρώνει το σκοτεινό ιστορικό του στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Χρυσοπληρωμένη λογοκρισία
Οργανώσεις όπως το Human Rights Watch προειδοποίησαν ανοιχτά ότι το συγκεκριμένο φεστιβάλ κωμωδίας έχει στόχο να «αποσπάσει την προσοχή από τη βάναυση καταστολή της ελευθερίας του λόγου και άλλες εκτεταμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων» του σαουδαραβικού καθεστώτος. Υπενθύμισαν μάλιστα όχι μόνο τη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι το 2018, που έγινε κατόπιν εντολών του πρίγκιπα διαδόχου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, αλλά και την πρόσφατη εκτέλεση – πιθανότατα δια αποκεφαλισμού- του σαουδάραβα δημοσιογράφου Τούρκι αλ Τζάσερ, μετά από σχεδόν δέκα χρόνια φυλάκισης εξαιτίας ανάρτησης στο Χ.
«Μια μεγάλη κωμική ατραξιόν από τους δημιουργούς της 11η Σεπτεμβρίου, από τους ανθρώπους που έσφαξαν τον Τζαμάλ Κασόγκι» δήλωσε από πλευράς του με σαρκαστική διάθεση ο Μαρκ Μάρον, κωμικός και ποντκάστερ. Χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επισήμαναν ακόμη ένα οξύμωρο, στην παρουσία του Πιτ Ντεβιντσον, ο οποίος έχασε τον πυροσβέστη πατέρα του κατά τη διάρκεια των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου, οι οποίες έγιναν εφικτές με τη χρηματοδότηση υψηλόβαθμων σαουδαράβων αξιωματούχων (με πιθανή την εμπλοκή μελών του βασιλικού οίκου).
Η γραμμή «υπεράσπισης» κινούνταν από την επίρριψη της κατηγορίας του ηθικισμού σε όσους επέκριναν το φεστιβάλ έως την επίκληση του δικαιώματος του στην ελευθερία του λόγου (!). Ο Louis C.K. παρέπεμψε στην γυναίκα και ανοικτά ομοφυλόφιλη συνάδελφό του Τζέσικα Κίρσον (η οποία μετά την κατακραυγή δήλωσε πως θα δωρίσει ολόκληρη την αμοιβή της σε οργανισμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα).
Η επί σκηνής αναφορά του Ντέιβιντ Σαπέλ –καλλιτέχνη με ανοικτές παρτίδες με το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα λόγω παλιότερων σχολίων του που εκλήφθηκαν ως ομοφοβικά και τρανσφοβικά- ήταν χαρακτηριστική του εκθειασμού του Ριάντ: «Είναι πιο εύκολο να μιλάς εδώ παρά στην Αμερική».
Αλλά και ο θεωρούμενος ως αριστερίζων Μπιλ Μπερ, δεν δίστασε μέσω του πόντκαστ του να υπερασπιστεί τη στάση του με το κυνικό επιχείρημα: «Η βασιλική οικογένεια το λάτρεψε και ήταν ανάμεσα στις τρεις κορυφαίες εμπειρίες μου ως κωμικός». Αργότερα, ο ίδιος επιχείρησε να χρυσώσει το χάπι με το «προοδευτικό» επιχείρημα ότι «το συγκεκριμένο γεγονός θα οδηγήσει σε πολλά καλά πράγματα».
Τους συγκεκριμένους ισχυρισμούς ωστόσο αντέκρουσε η διαρροή του συμβολαίου από την ασιατικής καταγωγής Αμερικανίδα κωμικό Άτσουκο Οκάτσουκα, η οποία δημοσίευσε στο διαδίκτυο το συμβόλαιο της εκδήλωσης, το οποίο περιλάμβανε τους εξής όρους: «Ο καλλιτέχνης δεν επιτρέπεται να προετοιμάσει ή να εκτελέσει οποιοδήποτε υλικό που μπορεί να θεωρηθεί ότι υποβαθμίζει, δυσφημεί, περιφρονεί ή γελοιοποιεί: Α) Το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών, των δημόσιων προσώπων, του πολιτισμού ή του λαού του, Β) Την βασιλική οικογένεια, το νομικό σύστημα ή την κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας, και Γ) Οποιαδήποτε θρησκεία, θρησκευτική παράδοση, θρησκευτική προσωπικότητα ή θρησκευτική πρακτική». Πρόκειται για τον ορισμό της λογοκρισίας αποτυπωμένης και με νομικούς όρους, η οποία ωστόσο δεν στάθηκε ικανή να εμποδίσει τα μεγάλα ονόματα του stand-up comedy να εξασκήσουν καθήκοντα γελωτοποιού.
Μετά τον Τραμπ
Το φεστιβαλικό γεγονός δεν έπεσε βέβαια ως κεραυνός εν αιθρία. Eίναι αρκετή μια ανασκόπηση στα όσα έχουν μεσολαβήσει τους τελευταίους μήνες, ύστερα από την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στο ανώτατο πολιτειακό αξίωμα των Ηνωμένων Πολιτειών, για το πόσο έχει μεταβληθεί το «κοντέρ».
Το πρώτο «κρούσμα» αφορούσε την προθυμοποίηση του επί χρόνια πολέμιου του αμερικανού προέδρου, Μπιλ Μαρ, ο οποίος τον περασμένο Μάρτιο αποφάσισε να «θάψει» το τσεκούρι του πολέμου με τον Τραμπ, επισκεπτόμενος τον Λευκό Οίκο για να δειπνήσει μαζί του.
Παρότι ο Μαρ αποτελεί την κωμική έκφραση του κατεστημένου των Δημοκρατικών και έχει εκφραστεί επικριτικά προς την αριστερή τους πτέρυγα σε μια σειρά ζητημάτων, από το Παλαιστινιακό ζήτημα έως την woke agenda, η παρουσία του στο πλευρό του Τραμπ σχολιάστηκε έντονα και δικαιολογημένα, αν σκεφτεί κανείς πως ο ίδιος επαίρονταν πως είχε προβλέψει το κρεσέντο αντιδημοκρατικού αυταρχισμού που θα κατέληγε στην εισβολή της 6ης Ιανουαρίου στο Καπιτώλιο ήδη από το 2018, αναφερόμενος σε «πραξικόπημα σε αργή εξέλιξη».
Ακολούθησε το καυστικό σχόλιο του σπουδαίου κωμικού Λάρι Ντέιβιντ [σ.σ. γνωστού από τις εμβληματικές σειρές Seinfeld και Curb Your Enthusiasm], ο οποίος απάντησε στον Μαρ με το σατιρικό άρθρο «Το δείπνο μου με τον Αδόλφο».
Έπειτα ήλθε η λήξη του συμβολαίου του The Late Show with Stephen Colbert (το οποίο παρουσίαζε ο ομώνυμος κωμικός), που έγινε στο περιθώριο της διευθέτησης της αγωγής που είχε καταθέσει ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ κατά του δικτύου CBS και της συγχώνευσης της Paramount με τη Skydance Media. Η τελευταία ανήκει στον Ντέιβιντ Ελισον, γιο του Λάρι Ελισον της Oracle – έναν από τους πρώτους και πιο ένθερμους υποστηρικτές του Τραμπ στη Σίλικον Βάλεϊ. Η Oracle είναι επίσης ο βασικός παίκτης στην κοινοπραξία που θα αναλάβει το αμερικανικό TikTok. O Tραμπ έσπευσε να αρνηθεί ότι υπήρξε κάποιου είδους πίεση προς το μέσο, αποδίδοντας το τέλος της εκπομπής στην «έλλειψη ταλέντου του Κόλμπερτ».
Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν ίσχυε, αφού επόμενος στόχος του Λευκού Οίκου ήταν ένας άλλος κωμικός που ασκούσε σφοδρή κριτική στα κυβερνητικά πεπραγμένα. Ο Τζίμι Κίμελ είδε το σόου του να αποσύρεται εν μέσω επευφημιών από τον Τραμπ, για να επανέλθει πανηγυρικά το βράδυ της 23ης Σεπτεμβρίου στους τηλεοπτικούς δέκτες του ABC. «Νομίζω ότι θα τσεκάρουμε το ABC σχετικά με αυτό.
Ας δούμε πώς θα τα πάμε. Την τελευταία φορά που τους κυνήγησα, μου έδωσαν 16 εκατομμύρια δολάρια» σχολίασε ο αμερικανός πρόεδρος. Η αναφορά παρέπεμπε στην αποζημίωση ύψους 16 εκατ. δολαρίων που κατέβαλε το δίκτυο ως συμβιβασμό για προηγούμενο ανακριβή ισχυρισμό του ομογενούς δημοσιογράφου Τζορτζ Στεφανόπουλος κατά του Τραμπ. Πέρα όμως από τις όποιες απειλές του ίδιου το comeback του Κίμελ μένει να θυμίζει ότι υπάρχουν περιθώρια υπεράσπισης της ελευθερίας του λόγου, σε πραγματικό χρόνο και σε άμεση σχέση με το δημοκρατικό ιδεώδες.
