Εστάλη σήμερα το μεσημέρι η ανοιχτή επιστολή διαμαρτυρίας 875 επιστημόνων για τη διαδικασία αξιολόγησης ερευνητικών προτάσεων στο πλαίσιο του έργου «Εμπιστοσύνη στα Αστέρια μας» του Υπουργείου Παιδείας, θέμα το οποίο πρώτο είχε αναδείξει ΤΟ ΒΗΜΑ της Κυριακής.
Παραλήπτες της επιστολής είναι η υπουργός Σοφία Ζαχαράκη και ανώτατα στελέχη του υπουργείου Παιδείας ενώ κοινοποιούνται ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κορυφαίοι υπουργοί της κυβέρνησης (Κυριάκος Πιερρακάκης, Άκης Σκέρτσος, Τάκης Θεοδωρικάκος) και αρμόδιοι φορείς.
Με την επιστολή αυτή οι ερευνητές επισημαίνουν:
- τις ουσιαστικές αστοχίες, μεταξύ των οποίων και η «Σύγκρουση συμφερόντων και απουσία μηχανισμών διασταυρούμενου ελέγχου» στην αξιολόγηση των ερευνητικών προτάσεων,
- την προχειρότητα και έλλειψη προγραμματισμού, όπως το γεγονός ότι το χρηματοδοτούμενο από το Ταμείο Ανάκαμψης πρόγραμμα «Εμπιστοσύνη στα Αστέρια μας» ήταν γνωστό από το 2021 αλλά «έτρεξε» (πανικόβλητο!) τώρα,
- την καταπάτηση κάθε έννοιας δεοντολογίας σχεδόν σε κάθε στάδιο της διαδικασίας αξιολόγησης.
Αισθάνονται δε την ανάγκη να σημειώσουν ότι η επιστολή τους «δεν είναι προϊόν δυσαρέσκειας για την μη χρηματοδότηση μεμονωμένων προτάσεων. Αντιθέτως, αποσκοπεί στην ανάδειξη ενός πολύ σοβαρού συστημικού προβλήματος που απειλεί τη θεμελιώδη αξία της αξιοκρατίας, τις θεμελιώδεις αρχές επιστημονικής αξιολόγησης, και υπονομεύει την αριστεία» και προς επίρρωση των λόγων τους προσθέτουν: «Ενδεικτικό αυτών είναι το γεγονός πως προτάσεις συναδέλφων οι οποίοι έχουν αριστεύσει σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (π.χ., με τρέχουσες βραβεύσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας, ERC), έλαβαν βαθμολογίες πολύ κάτω της βάσης ως και τις χαμηλότερες βαθμολογίες στο πλαίσιο του έργου «Εμπιστοσύνη στα Αστέρια μας»».
Ένα δράμα με πολλές πράξεις
Η σημερινή επιστολή αποτελεί την πλέον πρόσφατη πράξη ενός δράματος που παίζεται πολύ καιρό και που αν είχε όνομα αυτό θα παρέπεμπε στον τίτλο του πονήματος του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες «Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου». Διότι αυτό που ένωσε σε μία φωνή 875 ερευνητές κάθε βαθμίδας -από υποψήφιους διδάκτορες μέχρι διακεκριμένους καθηγητές- και κάθε ειδικότητας, από κάθε πανεπιστήμιο και κάθε ερευνητικό ίδρυμα της χώρας (και πολλά της αλλοδαπής) δεν είναι παρά η διαπίστωση του αργού θανάτου της έρευνας στη Ελλάδα.
Ενας θάνατος που έρχεται μέσω του κατακερματισμού των αρμοδιοτήτων για την έρευνα σε διάφορα υπουργεία (ανάπτυξης, παιδείας, γεωργίας) και της υποβάθμισης του Ελληνικού Ιδρύματος Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) (δηλαδή, του χρηματοδοτικού φορέα της έρευνας) με αποτέλεσμα την αποσπασματική και χωρίς συνέπεια χρηματοδότηση ή, ακόμη χειρότερα, με παρατράγουδα όπως αυτό του έργου «Εμπιστοσύνη στα Αστέρια μας» που υπονομεύουν ευθέως την αξιοκρατία και την αριστεία.
Προδιαγεγραμμένη πορεία
Και πρόκειται όντως για έναν προαναγγελθέντα θάνατο: αυτά τα τρωτά του συστήματος που εγκυμονούσαν θανάσιμο κίνδυνο για την έρευνα είχε αναδείξει το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ) υπό τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Σπύρο Αρταβάνη-Τσάκωνα, προτείνοντας μάλιστα και τις ενδεδειγμένες θεραπείες. Αλλά δεν εισακούστηκε! Παραιτούμενος, στις αρχές του χρόνου, ο Αρταβάνης από το ΕΣΕΤΕΚ κατήγγειλε την κυβέρνηση για αδιαφορία για την έρευνα και άγνοια του τρόπου λειτουργίας της η οποία φαίνεται και από την τοποθέτηση σε πολιτικές θέσεις κλειδιά εντελώς ακατάλληλων προσώπων.
Δυστυχώς, ο Αρταβάνης και οι συνάδελφοί του που τον ακολούθησαν στην παραίτηση από το ΕΣΕΤΕΚ επιβεβαιώθηκαν. Ο ασθενής ψυχορραγεί και εκπέμπει κραυγή αγωνίας. «Η αριστεία δεν μπορεί να προκύψει χωρίς διαφάνεια. Η εμπιστοσύνη στην Πολιτεία δεν μπορεί να οικοδομηθεί χωρίς αξιοκρατία» επισημαίνουν οι ερευνητές στην επιστολή τους.
Η εικόνα που διαμορφώνεται μετά τη σημερινή επιστολή των επιστημόνων δείχνει την αντίφαση που επικρατεί στα ερευνητικά δρώμενα της χώρας μας. Η κυβέρνηση επιλέγοντας όμορφους τίτλους για (καθυστερημένα και ως εκ τούτου κακοσχεδιασμένα) χρηματοδοτικά προγράμματα διατείνεται ότι δείχνει την εμπιστοσύνη της στα αστέρια μας. Αλλά δεν πείθει. Όχι πιά! Τα αστέρια μας (όταν δεν φεύγουν στην αλλοδαπή για να λάμψουν όπως τους αξίζει) βιώνουν μια πραγματικότητα που τα κάνει να τρεμοσβήνουν. Και βεβαίως, να χάνουν την εμπιστοσύνη τους στην κυβέρνηση.
Είναι προφανές ότι η τελευταία πράξη αυτού του δράματος ανήκει στην κυβέρνηση. Θα αποδείξει άραγε εμπράκτως ότι έχει αντιληφθεί τη σημασία της έρευνας για την ανάπτυξη της χώρας διορθώνοντας τα κακώς κείμενα ή θα δώσει στον ασθενή τη χαριστική βολή;
