Η δήλωση του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου κατά την άφιξή του το 1991 στα Τίρανα, για τη σημασία της εκπαίδευσης στο μέλλον της διαλυμένης τότε Αλβανίας, ήταν σαφής: «Μετά την αποκατάσταση των ιερών ναών, το επόμενο βήμα μας είναι η ίδρυση σχολείων».
Μέσα σε τρεις δεκαετίες το όραμά του ενδυνάμωνε διαρκώς τις προσπάθειες του να εξευρεθούν οι πόροι για την ίδρυση και απρόσκοπτη λειτουργία δεκάδων σχολικών μονάδων, με υψηλές προδιαγραφές, όλων των βαθμίδων: νηπιαγωγείων και 9τάξιων σχολείων (δημοτικών μέχρι το γυμνάσιο), λυκείων, Ι.Ε.Κ, του Πανεπιστημιακού Κολεγίου «ΛΟΓΟΣ».
Παράλληλα με τη μεταφορά πολύτιμων γνώσεων στους μαθητές και σπουδαστές για το μέλλον τους, βασικός στόχος παραμένει η καλλιέργεια των αξιών, της εντιμότητας, της κοινωνικής ευαισθησίας, της αλληλεγγύης με πνοή αγάπης, μέσα σε μία κοινωνία πληγωμένη από αδυσώπητη σκληρότητα για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τα έργα του πολιτισμού και προπάντων για την ίδια τη ζωή. Τα αποτελέσματα αυτής της επίπονης μορφωτικής προσπάθειας οδηγούσαν συχνά τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο να δηλώνει: «Δοξάζω τον Θεό, γιατί αυτό το όνειρο έχει γίνει πραγματικότητα».
Από τον Οκτώβριο του 1992, οπότε άνοιξε το πρώτο νηπιαγωγείο στα Τίρανα, μέχρι σήμερα λειτουργούν 17 νηπιαγωγεία σε 15 πόλεις της Αλβανίας, που έχουν δεχτεί πάνω από 11.600 παιδιά ηλικίας 4–6 ετών (65% από ασθενείς οικονομικά οικογένειες, 2,5% από διαζευγμένες, 2,7% ορφανά, 4,5% παιδιά μεταναστών που ζουν με τους παππούδες και 45,5% εργαζόμενων μητέρων).
Το 1998, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος με τον συντονισμό του Ιδρύματος «Πνοή Αγάπης», δημιούργησε ένα ευρύ δίκτυο σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με άρτιες υποδομές, στο οποίο από το 2002 έως το 2024 έχουν εκπαιδευτεί συνολικά 6.049 μαθητές:1) Στα Τίρανα, 9τάξιο σχολείο «Πρωταγωνιστές», (έτος ίδρυσης 2002- 2.143 μαθητές), Λύκειο «Πρωταγωνιστές», από το 2012 έχουν αποφοιτήσει 688. 2) Στο Δυρράχιο, 9τάξιο σχολείο «Πνοή Αγάπης», από το 2006 έχουν φοιτήσει 618 μαθητές και στο ομώνυμο Λύκειο, από το 2015 έχουν φοιτήσει 226 μαθητές. 3) Στην Κορυτσά, Κολέγιο «Πλάτων», από το 2015, έχει εγγράψει 351 μαθητές. 4) Στο Αργυρόκαστρο, 9τάξιο σχολείο (2008) και Λύκειο «Πνοή Αγάπης» ( 2017) έχουν φοιτήσει 718 και 155 μαθητές. 5) Στον Μεσοπόταμο, στο Επαγγελματικό και το Γενικό Λύκειο «Πνοή Αγάπης», από το 2015, φοίτησαν 351 και 329 μαθητές αντίστοιχα. Το Επαγγελματικό Λύκειο προσφέρει τέσσερις ειδικότητες: Πληροφορική, Νοσηλευτική, Θερμοϋδραυλική και Ηλεκτρολογία, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της τοπικής αγοράς εργασίας.
Για τη στήριξη των ασθενεστέρων οικογενειών αλλά και τον έπαινο της αριστείας, των ταλέντων και τη συνδρομή σε θέματα υγείας χορηγούνται οι υποτροφίες «Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος». Στα Τίρανα, μόνον, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος έχει απονείμει πάνω από 32.000 υποτροφίες, ύψους 5 εκατομμυρίων ευρώ, προσφέροντας ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση. Τα δίδακτρα που καταβάλλονται είναι χαμηλά σε σχέση με τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Για τα υπόλοιπα υπέρογκα λειτουργικά έξοδα των σχολείων η διορατική μέριμνα του Αρχιεπισκόπου έχει εξασφαλίσει την απρόσκοπτη κάλυψή τους.
Το 2000, στα Τίρανα και το Αργυρόκαστρο, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος ίδρυσε το Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης «Πνοή Αγάπης», κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, για να προσφέρει ποιοτική επαγγελματική εκπαίδευση στους νέους της Αλβανίας σε διάφορους τομείς: διοικητική υποστήριξη, λογιστικές εφαρμογές με χρήση πληροφορικής, πληροφορική, τεχνολογία εργαστηρίου, συντήρηση και αποκατάσταση έργων τέχνης, βυζαντινή αγιογραφία. Έτσι δημιουργήθηκε μια νέα γενιά επαγγελματιών, με εφόδια για τις προκλήσεις της εποχής. Μέχρι το 2013, οπότε καταργήθηκε η λειτουργία των ΙΕΚ στην Αλβανία, αποφοίτησαν 1.276 σπουδαστές μόνο στα Τίρανα, που απορροφήθηκαν άμεσα στην αγορά εργασίας. Το Ινστιτούτο υπήρξε πρωτοποριακό για τα δεδομένα της Αλβανίας, με το παράδειγμα επαγγελματικής εκπαίδευσης που συνδύαζε την ποιότητα με την πρακτική εφαρμογή. Παράλληλα, διέσωσε τη ζωή πολλών νέων από την ανεργία και την παραβατική συμπεριφορά, ιδιαίτερα στην περιφέρεια, με την εκπαίδευση και την επαγγελματική προοπτική.
Ακολουθώντας τις μεταβολές στο εκπαιδευτικό σύστημα της Αλβανίας, το 2008 συστάθηκε το Ίδρυμα «ΛΟΓΟΣ», πυρήνας του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου «ΛΟΓΟΣ», το οποίο σήμερα λειτουργεί με τρείς Σχολές (Οικονομικών, Ανθρωπιστικών Σπουδών και Γλωσσολογίας και Εφαρμοσμένων Επιστημών) με τρία Τμήματα αντιστοίχως η κάθε μία: (α) Οικονομικών και Λογιστικής, Διοίκησης και Αγροτοεπιχειρήσεων, β) Θεολογίας και Πολιτισμού, Γλωσσών και Λογοτεχνίας , Παιδαγωγικών και Ψυχολογίας, γ) Ιατρικών εργαστηρίων, Εφαρμοσμένης Πληροφορικής και Στατιστικής, Επιστημών Υγείας.
Στα 14 χρόνια της λειτουργίας του «ΛΟΓΟΣ» στο σύγχρονο κτήριο των Τιράνων έχουν λάβει πιστοποιημένα πτυχία BSc ή Msc από τα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών πάνω από 3000 φοιτητές κα φοιτήτριες, οι περισσότεροι πλήρως ή μερικώς υπότροφοι της Εκκλησίας.
Η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας είναι υποχρεωτική ως δεύτερης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ενώ ιδιαίτερη είναι η προσφορά του Τμήματος Ελληνικής και Γλώσσας και Λογοτεχνίας για τη διδακτική της ελληνικής καθώς και του μεταπτυχιακού προγράμματος «Επαγγελματική Μεταφρασεολογία» για την κατάρτιση πτυχιούχων μεταφραστών, ενόψει των ενταξιακών προοπτικών της Αλβανίας στην ΕΕ. Στο πλαίσιο του «ΛΟΓΟΣ» το Κέντρο Διδασκαλίας Ελληνικής Γλώσσας για όλες τις ηλικίες, κάθε χρόνο προετοιμάζει 100 περίπου μαθητές για τις εξετάσεις πιστοποίησης της ελληνομάθειας σε διάφορα επίπεδα που διεξάγει παγκοσμίως το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Επίσης και για τις εξετάσεις των ομογενών που αιτούνται την ελληνική ιθαγένεια.
Εξάλλου, στην Ορθόδοξη Θεολογική Ακαδημία «Η Ανάστασις του Χριστού», η μεταλυκειακή σχολή που ίδρυσε ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος για τον καταρτισμό του πρώτου τοπικού κλήρου και λαϊκών στελεχών στη Μονή του Αγίου Βλασίου στο Δυρράχιο, στις σημερινές σύγχρονες πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις του, η ελληνική γλώσσα είναι επίσης υποχρεωτική στα τέσσερα χρόνια της φοίτησης.
Από το 1994, όταν δημιουργήθηκαν οι πρώτοι πυρήνες, έως σήμερα, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων της χώρας, καθώς στήριξαν τις τοπικές κοινωνίες όχι μόνον με την προσφορά γνώσης, αλλά και με την καλλιέργεια ηθικών και πνευματικών αξιών και την προσφορά εργασίας σε διδακτικό και βοηθητικό προσωπικό.
Αυτή η ολιστική προσέγγιση στην εκπαίδευση και την κοινωνική μέριμνα καθιστούν τα εκπαιδευτήρια της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας ένα πρότυπο προσφοράς και αγάπης προς όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως θρησκευτικών πεποιθήσεων, καταγωγής, κοινωνικής τάξης. Η λειτουργία τους αποτελεί ζωντανή μαρτυρία της αφοσίωσης και συμβολής της Εκκλησίας και του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου στην ανάπτυξη της αλβανικής κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα.
Andi Rembeci, Λέκτορας της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο των Τιράνων, Διευθυντής του Εκπαιδευτικού Ιδρύματος «Πνοή Αγάπης»
